Czym jest biochemia krwi?
Biochemia krwi, czyli inaczej badanie biochemiczne krwi polega na oznaczeniu poziomu poszczególnych składników osocza, takich jak: białka, elektrolity, enzymy, hormony i pierwiastki śladowe. Badanie biochemiczne krwi wykonuje się w celach diagnostycznych oraz kontrolnych – na jego podstawie można wykluczyć lub potwierdzić niektóre schorzenia. Może być ono wykonane w profilu ogólnym lub dotyczyć konkretnego schorzenia – wówczas badania wykonuje się np. w profilu wątrobowym lub lipidowym. Poziomy poszczególnych składników osocza krwi są wyznacznikiem stanu konkretnych narządów wewnętrznych – serca, wątroby, nerek czy tarczycy.
Kiedy wykonać badanie biochemiczne krwi i jak się do niego przygotować?
Analizę biochemii krwi wykonuje się profilaktycznie, podczas badań okresowych oraz w celu wstępnej diagnostyki chorób. Zalecana jest również w trakcie ciąży oraz kontrolnie u pacjentów przewlekle chorych (np. na cukrzycę, choroby nerek).
Badanie biochemiczne krwi wykonuje się także przy podejrzeniu: anemii (niedokrwistość), zaburzeń hormonalnych (choroby tarczycy, nadnerczy, przytarczyc, trzustki), zaburzeń gospodarki elektrolitowej (ich objawy to m.in. odwodnienie, zaburzenia pracy serca i obrzęki) oraz cukrzycy. Wyniki biochemii krwi są też pomocne przy określeniu przyczyn ogólnego osłabienia.
Do badania należy się zgłosić na czczo, a w dniu poprzedzającym badanie należy odżywiać się standardowo, czyli dietą zwyczajową (wg swojego podstawowego sposobu odżywiania się). Nie należy natomiast spożywać alkoholu, ani wykonywać forsownych ćwiczeń (lepiej odpuścić trening). Krew do badania pobierana jest podobnie jak przy morfologii, czyli z żyły łokciowej.
Przeczytaj również:
Biochemia krwi – profile oznaczeń
Biochemia krwi może być wykonana w jednym z kilku profili: ogólnym, wątrobowym (tzw. próby wątrobowe), nerkowym, kostnym, lipidowym, sercowym, tarczycowym rozszerzonym, alergicznym, trzustkowym, reumatycznym lub przedoperacyjnym. Biochemia krwi wykonywana jest też w profilu dla kobiet w ciąży oraz dla kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną, a także w profilu małego dziecka.
Podstawowe badania laboratoryjne, czyli biochemia krwi w profilu ogólnym obejmuje:
- lipidogram, czyli oznaczenie poziomu cholesterolu całkowitego, cholesterolu frakcji LDL i HDL oraz trójglicerydów,
- oznaczenie poziomu glukozy we krwi,
- jonogram, czyli analizę poziomu elektrolitów we krwi: potasu, wapnia, magnezu i sodu.
Biochemia krwi w profilu ogólnym często uzupełniana jest badaniem ogólnym moczu.
Dowiedz się więcej na temat:
Najczęściej wykonywane badanie biochemiczne krwi w konkretnym profilu to biochemia krwi w profilu wątrobowym i nerkowym. Pozwalają one ocenić stan tych narządów. Profil wątrobowy to przede wszystkim oznaczenie enzymów wątrobowych: aminotransferazy alaninowej ALAT, aminotransferazy asparaginianowej AspAt, gamma glutamylotranspeptydazy GGTP, fosfatazy alkalicznej AlP i bilirubiny. W profilu nerkowym oznacza się poziom mocznika i kreatyniny we krwi oraz poziom potasu i sodu. Badanie rozszerzone obejmuje też oznaczenie poziomu kwasu moczowego, oraz albuminy we krwi.
Inne często wykonywane badania biochemiczne krwi to profil tarczycowy, który obejmuje oznaczenie poziomu hormonów tarczycy: trójjodotyroniny (T3) oraz tyroksyny (T4), a także hormonu TSH. Często zlecane są również do zbadania przeciwciała tarczycowe antyTG i antyTPO. Popularny, ponieważ choroby tego narządu są niestety powszechne, jest profil sercowy, który obejmuje oznaczenie poziom troponiny sercowej, kinazy fosfokreatynowej (CK) oraz elektrolitów (sód, potas, wapń i magnez) i pozwala na wstępne zdiagnozowanie np. zawału serca.
Biochemia krwi – normy najczęściej badanych parametrów krwi
Badanie biochemiczne krwi pokazuje, czy stężenie danego składnika osocza mieści się w granicach normy. Normy mogą różnić się nieco w zależności od laboratorium wykonującego analizę. Dlatego zaleca się, by wykonując regularne badania krwi, korzystać z usług jednej firmy. Wartości prawidłowe najczęściej badanych parametrów w przypadku osób dorosłych są następujące:
- glukoza na czczo: 70-99 mg/dl,
- cholesterol całkowity: < 200 mg/dl,
- cholesterol LDL: <115 mg/dl,
- cholesterol HDL: >50 mg/dl u mężczyzn, >40 mg/dl u kobiet,
- trójglicerydów: <150 mg/dl,
- ALT: 0–33 U/l
- AST: 0–32 U/l,
- fosfataza zasadowa: 30–120 U/l,
- GGTP: 6–19 U/l,
- bilirubina całkowita: <1 mg/dl,
- bilirubina bezpośrednia: 0,1–0,3 mg/dl,
- bilirubina pośrednia: 0,2–0,7 mg%,
- kreatynina we krwi: <1,5 mg/dl,
- mocznik: 16,6–48,5 mg/dl,
- kwas moczowy: 3,4–7 mg/dl (dla mężczyzn często górna granica to 5,2 mg/dl, a dla kobiet przed menopauzą 4,0 mg/dl, a po menopauzie 4,7 mg/dl),
- TSH: 0,27–4,0 mIU/l,
- T3: 1,5–2,9 nmol/l,
- Ft3: 2,6-5,4 pg/ml,
- T4: 4,5-10,9 µg/dl,
- FT4: 0,82–1,54 ng/ml,
- AntyTG:<18 IU/ml,
- Anty-TPO: <8 IU/ml,
- potas: 3,5–5,1 mmol/l,
- sód:135–145 mmol/l,
- fosfor: 0,81–1,62 mmol/l,
- wapń: 2,1-2,6 mmol/l,
- żelazo: 6,6-26 mmol/l kobiety, 10,6–28,3 mmol/l mężczyźni,
- chlor: 95–105 mmol/l.
Wyniki badania biochemicznego krwi są interpretowane przez lekarza – ważny jest wywiad kliniczny, wiek i ogólny stan pacjenta. Na podstawie biochemii krwi lekarz może wstępnie zdiagnozować cukrzycę, zaburzenia pracy wątroby i nerek, zawał serca, anemię, niedoczynność lub nadczynność tarczycy oraz zaburzenia gospodarki lipidowej i elektrolitowej.
Przeczytaj również:
Medycyna online, to medycyna przyszłości?
