Badania moczu – ceny, rodzaje i zakres. Ile trzeba zapłacić za nie prywatnie? Ile kosztuje badanie ogólne moczu i posiew z antybiogramem?

Pełne badanie ogólne moczu kosztuje około kilkunastu złotych, a zwykle jest to od 12 zł z mniejszych miastach, natomiast w tych największych, a zwłaszcza w Warszawie, to nawet 17 zł.

Badanie ogólne moczu polega na ocenie jego właściwości fizycznych i chemicznych, a także analizie mikroskopowej. Należy wykonywać je maksymalnie co 2-3 lata, choć najlepiej przynajmniej raz w roku. W przypadku leczenia lub kontroli chorób, w których monitoruje się mocz, częstotliwość badania jest zwykle większa i wyznacza ją lekarz.

Ile trzeba zapłacić za posiew moczu? Cena badania badania bakteriologicznego moczu jest zwykle taka sama lub podobna do kosztu wykonania badania mykologicznego. W zależności od placówki ceny posiewu moczu zaczynają się już od 40 zł, choć zwykle jest to ok. 50 zł. W niektórych miejscach wykonanie badania może jednak kosztować nawet 60-80 zł.

Zobacz też: Choruje co 6. Polak. Większość o tym nie wie. Choroby nerek zabijają, tak samo jak rak

Posiew moczu to badanie, które jest stosowane w diagnostyce infekcji układu moczowego oraz w ramach profilaktyki powikłań u kobiet ciąży. Polega na hodowli bakterii obecnych w próbce moczu celem zidentyfikowania ich rodzaju oraz skutecznej kuracji (tzw. antybiogram). W przypadku podejrzenia infekcji grzybiczych, oprócz badania bakteriologicznego, wykonuje się także posiew mykologiczny.

Ponieważ mocz jest jałowy, w układzie moczowym nie powinno być bakterii ani grzybów. Ich obecność może świadczyć nie tylko o zakażeniu pierwotnym, ale także spowodowanym obecnością kamieni, cukrzycy albo wad anatomicznych. Posiew moczu powinien być wykonywany wraz z jego badaniem ogólnym.

Materiał do posiewu moczu powinien być jak najświeższy – najlepiej, gdy ma nie więcej niż godzinę. Pojemnik na mocz musi być sterylny. Na wynik trzeba zwykle poczekać kilka dni, bo tyle trwa hodowla drobnoustrojów.

Dobowa zbiórka moczu (DZM) to badanie umożliwiające oznaczenie ilości niektórych z wydalanych składników. Koszt wykonania DZM jest zależny od tego, jakie składniki są oznaczane w moczu. Dla podstawowych składników w dobowej zbiórce moczu, jak białko czy chlorki, ceny zaczynają się od 10 zł. Zależą jednak od tego, w jakiej części kraju badanie jest wykonywane. Za ocenę ilości jednego z takich składników trzeba zapłacić nawet 15-25 zł. Droższe są badania konkretnych białek czy hormonów (kilkadziesiąt złotych), a np. na badanie wydalania jodu trzeba wydać nawet 300 zł.

DZM rozpoczyna się rano i kończy o tej godzinie tego samego dnia. Niezbędne jest czyste, zamykane naczynie o pojemności 2-3 litry, najlepiej z podziałką.

Po oddaniu pierwszej porcji moczu do toalety należy zbierać wszystkie kolejne do pojemnika, przechowując go w lodówce. Po zakończeniu zbierania i wymieszaniu zawartości pojemnika należy zapisać objętość zebranego płynu (w ml) i odlać 50-100 ml do standardowego pojemnika na mocz. Oprócz swoich danych personalnych i zmierzonej objętości należy podać godzinę ukończenia zbiórki.

Badanie moczu należy do podstawowych badań laboratoryjnych, które dostarczają ważnych informacji na temat zdrowia organizmu, a zwłaszcza nerek i dróg moczowych. Pomagają też wykryć też inne choroby, które wpływają na zmianę cech moczu.

Najpopularniejszym badaniem diagnostycznym jest badanie ogólne moczu, które jest badaniem przesiewowym, czyli umożliwiającym wykrycie choroby lub ryzyka jej rozwoju. W przypadku podejrzenia zakażenia układu moczowego wykonuje się natomiast posiew moczu.

Badanie o nazwie (cało)dobowa zbiórka moczu (DZM), ew. zbiórka dwunastogodzinna, wykonuje się m.in. w chorobach nerek i ocenie dobowego bilansu płynów. Analizie podlega wtedy poziom wybranych substancji, m.in. takich jak potas, fosfor, wapń, mocznik, białko czy kreatynina, zawartych w moczu zbieranym porcjami przez wyznaczony czas.

W moczu można też oznaczać stężenie wybranych substancji, np. białek, enzymów, hormonów, a także pod kątem pasożytów czy narkotyków, są to jednak badania wykonywane w uzasadnionych przypadkach.

Na badanie ogólne moczu (a także ilościowe oznaczenie w nim: białka, glukozy, wapnia i amylazy) może skierować lekarz podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) w związku z prowadzonym leczeniem. Dzięki czemu osoba ubezpieczona można wykonać je bezpłatnie (na koszt NFZ).

Zdarza się jednak, że badania moczu trzeba zrobić na cito lub bez związku z leczeniem – w takich sytuacjach można wykonać je prywatnie, zwłaszcza, że ich koszt nie jest szczególnie bardzo wysoki.

Badanie ogólne moczu składa się z oceny następujących parametrów:

• cechy fizyczne – barwa, przejrzystość, zapach, odczyn pH, ciężar właściwy – gęstość względna,
• cechy chemiczne – zawartość glukozy, białka, bilirubiny, urobilinogenu, ciał ketonowych, krwi (hemoglobiny i mioglobiny), związków azotowych (azotynów),
• cechy mikroskopowe osadu – leukocyty, erytrocyty, nabłonki płaskie, bezpostaciowe składniki mineralne, kryształy, wałeczki, pasma śluzu, bakterie, komórki drożdży i strzępki grzybni, plemniki, pasożyty.

Ocenę osadu moczu pod mikroskopem lub za pomocą analizatora wykonuje się w przypadku nieprawidłowych parametrów fizycznych lub chemicznych, a także za każdym razem w przypadku kobiet w ciąży i dzieci do 12. roku życia.

Badanie moczu należy wykonywać w szczególnie wtedy, gdy występują objawy wskazujące na infekcję układu moczowego, np. zapalenie pęcherza, takie jak pieczenie, ból i problemy przy oddawaniu moczu, ból w podbrzuszu i gorączka, a zwłaszcza krew widoczna w moczu. Jest ono też konieczne przed planowanymi zabiegami szpitalnymi.

Mocz należy badać regularnie w celu kontroli określonych stanów fizjologicznych i schorzeń, do których należą m.in.:

• ciąża,
• cukrzyca,
• nadciśnienie tętnicze,
• kamica nerkowa,
• infekcje układu moczowego,
• niektóre choroby wątroby.

Nieprawidłowe wyniki dotyczące poszczególnych badanych parametrów mogą wskazywać na choroby innych narządów, m.in. serca czy trzustki, oraz schorzenia ogólnoustrojowe, m.in. stany zapalne. Ich interpretacji dokonuje jednak lekarz, często w oparciu o inne dane, dlatego zawsze należy udać się na konsultację.

Przygotowanie do badania moczu polega na pobraniu jego próbki do czystego pojemnika jednorazowego, który w aptece kosztuje kilka złotych.

Wystarczy porcja 50-100 ml moczu. Pojemnik trzeba opisać swoim imieniem, nazwiskiem i datą urodzenia. Aby wyniki były miarodajne, należy dostarczyć go do badania jak najszybciej, a maksymalny zalecany czas od pobrania do analizy nie powinien przekraczać 4 godzin. W tym czasie najlepiej, gdy próbka jest chłodzona, np. w lodówce.

Do większości badań, w tym rutynowego badania ogólnego moczu i posiewu, pobiera się go próbkę z pierwszej porannej porcji moczu, czyli bezpośrednio po nocnym spoczynku, ze środkowego strumienia. Do niektórych badań można pobrać mocz o innej porze, ale należy to zaznaczyć.

Dzień przed badaniem zaleca się, by unikać intensywnego wysiłku fizycznego i współżycia. Dodatkowo kobiety nie powinny badać moczu na 2-3 dni przed i po oraz w trakcie miesiączki.