Zapalenie ucha zewnętrznego – przyczyny, objawy i metody leczenia ucha pływaka. Profilaktyka zapalenia ucha zewnętrznego

Czym jest zapalenie ucha zewnętrznego?

Zapalenie ucha zewnętrznego (otitis externa acuta diffusa), nazywanego potocznie uchem pływaka, to choroba wywołana przez czynnik bakteryjny. Za rozwój dolegliwości odpowiedzialne są przede wszystkim pałeczka ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa) i gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus). Rzadziej czynnikiem sprawczym są grzyby (Candida sp., Aspergillus sp.). Choroba najczęściej dotyczy dzieci w przedziale wiekowym 5-14 lat.

Do najważniejszych przyczyn rozwoju zapalenie ucha zewnętrznego należą:

• przebywanie w miejscach o dużej wilgotności i wysokiej temperaturze np. spędzanie wakacji w krajach tropikalnych, chodzenie do sauny,
• choroby skóry m.in. łuszczyca, łojotokowe zapalenie skóry, atopowe zapalenie skóry,
• pływanie w zbiornikach wodnych (również korzystanie z basenów),
• problem z odpowiednim wydzielaniem woskowiny chroniącej kanał słuchowy przed negatywnym działaniem wilgoci,
• uszkodzenie błony bębenkowej w wyniku nieprawidłowego usuwania woskowiny,
• zbyt głębokie wkładanie dousznych słuchawek,
• zbyt głębokie aplikowanie do uszu stoperów.

Powyższe czynniki powodują zaburzenia w funkcjonowaniu ochronnej bariery woskowinowej ucha, przerwania nabłonka, zaszczepienia patogennymi barierami i wzrostu pH w obrębie przewodu słuchowego.

Ucho pływaka to skutek obecności płynu (wody, wilgoci) zalegającego w zewnętrznym przewodzie słuchowym. Woda dostaje się do ucha przeważnie w czasie pływania zarówno na basenie, jak i w naturalnych, często niezbyt czystych zbiornikach wodnych, a nawet podczas zwykłej kąpieli obejmującej mycie głowy. Gromadząca się w uchu woda przyczynia się do złuszczania i uszkodzenia skóry w kanale słuchowym, który narażony jest wtedy na działanie grzybów bądź bakterii.

Jakie są objawy zapalenie ucha zewnętrznego?

Objawy ostrego rozlanego zapalenia ucha zewnętrznego rozwijają się nagle w ciągu ok. 48 godzin w odstępie ok. 3 tygodni od narażenia na czynnik zwiększający ryzyko wystąpienia dolegliwości. Choroba może przybrać formę wyprysku lub stanu zapalnego skóry w postaci wyprzenia (ostry stan zapalny skóry), który obejmuje przewód słuchowy zewnętrzny, bądź całą małżowinę uszną. Większość przypadków wystąpienia zmian zapalnych jest jednostronna, czyli dotyczy tylko jednego ucha.

Objawami ucha pływaka są:

• ból ucha często promieniujący na żuchwę,
• swędzenie uszu,
• uczucie pełności lub zatkania w uchu,
• zmiany zapalne skóry,
• złuszczająca się skóra wokół otworu usznego,
• rozpulchnienie skóry,
• rozlany obrzęk,
• pojawienie się wydzieliny z ucha (nie zawsze), często wodnistej, żółtawej i ropnej,
• tymczasowa utrata słuchu lub jego przytłumienie,
• w cięższych przypadkach gorączka i obrzęk okolicznych węzłów chłonnych.

W przypadku wystąpienia u chorego powyższych objawów należy skierować się do laryngologa.

Możliwe powikłania nieleczonego zapalenie ucha zewnętrznego

Zapalenie ucha zewnętrznego nie powinno być bagatelizowane, ponieważ zignorowanie może prowadzić do wielu powikłań. W przypadku osób zmagających się z cukrzycą lub tych z upośledzonym układem immunologicznym (np. AIDS) może dojść do złośliwego zapalenia ucha zewnętrznego. Wywołuje je infekcja pałeczką ropy błękitnej i rozszerza się na obszary okoliczne m.in. tkankę podskórną i skórę, chrząstki wraz z elementami kostnymi oraz nawet układ nerwowy. Ta ciężka postać zapalenia może stanowić zagrożenie dla życia.

Metody leczenia zapalenia ucha zewnętrznego

Podczas wizyty u laryngologa, specjalista obejrzy ucho pod mikroskopem i oczyści z zalegającej woskowiny. Ma to na celu uwidocznienie zmian skórnych w obrębie ucha i postawienie odpowiedniej diagnozy. Podstawą leczenia ucha pływaka jest zażywanie leków przeciwbólowych z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych, oraz podawanie miejscowo antybiotyku przez okres od 7 do 10 dni. Jeżeli stosowanie kropli z antybiotykiem nie przyniesie oczekiwanego efektu, wdraża się ogólne leczenie antybiotykami doustnymi.

W terapii miejscowej stosowane są krople na ból ucha z antybiotykiem zawierające:

• aminoglikozy (gentamycynę, neomycynę),
• polipeptydy (gramicydyna, polimyksyna),
• fluorochinolny (cyprofloksacyna).

Ponieważ cyprofloksacyna nie ma działania ototoksycznego (uszkadzającego narząd słuchu), jest bezpieczna w stosowaniu nawet w przypadku pęknięcia (perforacji) błony bębenkowej. Przeciwwskazane są wówczas m.in. krople z antybiotykiem zawierające gentamycynę lub neomycynę.

Pierwsze efekty zastosowanej kuracji powinny być widoczne już po pierwszym dniu leczenia. Jeśli poprawa nie następuje po 48-72 godzinach, należy ponownie udać się do lekarza, by upewnić się, że:

• postawiona diagnoza jest prawidłowa,
• pacjent prawidłowo aplikuje leki do przewodu słuchowego i nie pomija dawek,
• stosowany lek jest dobrze tolerowany przez pacjenta,
• kanał słuchowy jest drożny.

Profilaktyka zapalenie ucha zewnętrznego

Ucho pływaka to problem szczególnie dotykający dzieci uczących się pływać lub zawodowo uprawiających tę dyscyplinę sportową oraz dorosłych mających podobne zainteresowania. Istnieją działania profilaktyczne, które mogą zapobiec ostremu rozlanemu zapaleniu ucha zewnętrznego, szczególnie u osób, które są w grupie ryzyka. Zalicza się do nich:

• unikanie moczenia uszu podczas kąpieli,
• zakładanie czepka na głowę podczas brania prysznica,
• noszenie specjalnych zatyczek do uszu podczas wizyt na basenie,
• staranne wycieranie uszu po wizycie na basenie lub kąpieli,
• stosowanie kropli odkażających w razie posiadania tendencji do występowania tej dolegliwości,
• regularne czyszczenie aparatu słuchowego,
• bardzo ostrożne usuwanie woskowiny z uszu (najlepiej robić to za pomocą przeznaczonych do tego kropli),
• unikanie przeciągów,
• unikanie pływania w zanieczyszczonych zbiornikach wodnych.