Wszystko o alergii. Jak leczyć alergię? Jakie są objawy alergii? Co teraz pyli? [PORADNIK DLA ALERGIKÓW]

Jak tłumaczy dr hab. Marita Nittner-Marszalska, profesor Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu, alergia to współdziałanie dwóch czynników – genetycznego oraz środowiskowego. Jednak sama jej przyczyna nie jest do końca wyjaśniona.

- Bardzo chciałabym wiedzieć, skąd tak naprawdę bierze się alergia. Niestety pomimo postępu nauki, wiedza na ten temat nie jest wystarczająca. Nie potrafimy jeszcze na podstawie badania genetycznego wytypować osób, u których z pewnością rozwiną się objawy alergii. Coraz więcej wiemy o czynnikach środowiskowych, ale nie umiemy ich skutecznie wyeliminować. Często pacjenci chcąc ocenić ryzyko wystąpienia w przyszłości alergii, sami wykonują testy alergiczne albo badania krwi na obecność przeciwciał przeciwko różnym alergenom. Nie jest to dobra metoda, ponieważ wiele osób ma te przeciwciała, np. przeciwko niektórym pokarmom, ale nie ma objawów alergii po zjedzeniu tego pokarmu. Niektóre troskliwe mamy badają, czy ich dzieci mają przeciwciała przeciwko jadowi osy. Ale nawet, gdy je mają, nie musi to oznaczać, że po użądleniu przez osę będą miały objawy alergiczne. Obecność przeciwciał IgE przeciwko alergenom to uczulenie. Ale uczulenie nie oznacza alergii, tylko „gotowość” do rozwinięcia objawów alergii. Gdy przy udziale tych przeciwciał rozwiną się objawy, wówczas mówimy o alergii – tłumaczy prof. Marita Nittner-Marszalska.

Objawy alergii są na szczęście łatwo rozpoznawalne. Najpopularniejsze dolegliwości występują od strony oczu i nosa.

- Rzeczywiście najczęściej występują objawy alergii układu oddechowego, które powoduje kontakt z alergenem wziewnym, np. pyłkami traw czy cząsteczkami roztoczy kurzu domowego. Objawy są dość typowe. Pacjent podaje, że kicha wiele razy, ma przezroczysty katar, zatykanie nosa, a czasem tez swędzą go oczy. Te objawy przypominają przeziębienie i łatwo je pomylić z infekcją. Szczególnie u przedszkolaków, katary są częste, czasem alergiczne, czasem infekcyjne – wyjaśnia profesor Nitter-Marszalska.

O tym, że jesteśmy uczuleni, może świadczyć również napadowy kaszel ze świszczącym oddechem i dusznością. Jednak występuje on o wiele rzadziej niż wspomniane objawy.

- Tak, nie tylko katar i zatkany nos, ale też kaszel i duszność mogą być wynikiem alergii. W pierwszym wypadku rozpoznajemy alergiczny nieżyt nosa, w drugim astmę alergiczną. Musimy pamiętać, ze astma występuje częściej u osób z alergicznym nieżytem nosa. Dlatego tak ważne jest leczenie alergii nosa, aby zapobiec rozwojowi astmy.

Oprócz alergii wziewnej, mamy też alergię pokarmową.

- W tym przypadku występują bardzo różne objawy. Alergia pokarmowa może mieć łagodne nasilenie – jak u osób, które po zjedzeniu jabłka odczuwają pieczenie w jamie ustnej, albo swędzenie języka. Ale może mieć też silniejsze objawy jak zmiany na skórze, obrzęki twarzy i gardła albo nawet napad astmy. Niektóre osoby po zjedzeniu np. orzechów mogą mieć objawy najgroźniejszej z alergii, objawy anafilaksji. Jest bardzo wiele „obrazów” alergii pokarmowej – dodaje profesor.

- Myślę, że we Wrocławiu narażenie na alergeny jest podobne jak w całej Polsce. Najpopularniejszym alergenem wewnątrzdomowym jest roztocze kurzu domowego. To ważny alergen, obecny w domach na całym świecie. Na alergeny roztoczy kurzu domowego jesteśmy narażeni przez cały rok, ale najbardziej w okresie jesienno-zimowym. Z kolei w sezonie wiosenno-letnim atakują nas alergeny sezonowe, pyłki roślin, przede wszystkim drzew wczesnopylących jak brzoza, olcha i leszczyna oraz pyłki traw – precyzuje prof. Marita Nittner-Marszalska.

Osoby z alergią na leszczynę mogą mieć objawy alergiczne nawet w styczniu. Marzec należy do olchy, a podatni na brzozę kichają w kwietniu i na początku maja. Okres alergiczny jest niestety dłuższy dla osób, którzy reagują na pyłki traw. Dla nich gehenna zaczyna się w maju, a kończy się dopiero w lipcu.

Uważać muszą także osoby z alergię pokarmową. Ta najczęściej występuje u dzieci w wieku 0-10 lat, a popularne alergeny w tym okresie życia to mleko i jajko kurze.

- W nieco późniejszym wieku pojawiają się ziarna: soja, orzechy, soja oraz owoce i warzywa. U dojrzalszych pacjentów pojawiają się także owoce morza. Ta lista czynników jest bardzo długa, praktycznie każdy pokarm może powodować alergię – tłumaczy Marita Nittner-Marszalska.

Objawy alergii zaczynają się już w dzieciństwie, a u najmłodszych pacjentów często odznaczają się atopowym zapaleniem skóry albo katarem alergicznym. Można z nich wyrosnąć, ale niektóre zamieniają się w stany dokuczliwe.

- U pacjentów z alergią obserwujemy często występowanie z czasem kolejnych jej manifestacji, tzn. u dziecka występują objawy atopowego zapalenia skóry, po kilku latach skóra uspokaja się, występują objawy nosa, potem rozwija się astma. Proces może postępować i dotykać kolejnych narządów, przez co zmienia się obraz kliniczny pacjenta. Nazywamy to marszem alergicznym. Nieleczona alergia może więc grozić nam postępem objawów i wystąpieniem astmy. Tego powinniśmy obawiać się najbardziej – ostrzega doktor Nittner-Marszalska.

Alergolog prowadzący pacjenta może rozważyć – obok typowych farmakologicznych metod czyli leków w tabletkach, sprayu, kroplach – zastosowanie immunoterapii, czyli odczulania.

- Lekarstwa wpływają tylko na objawy alergii i je zmniejszają. Immunoterapia powoduje przestrojenie odpowiedzi immunologicznej pacjenta i wystąpienie tolerancji, której pacjent wcześniej nie wykazywał. W przypadku pacjenta uczulonego na pyłki traw możemy liczyć, że jego układ immunologiczny zaakceptuje je, przez co objawy alergii w sezonie znikną. Tzw. odczulanie, czyli potoczna nazwa immunoterapii alergenowej, jest jedynym znanym leczeniem przyczynowym alergii. Uważamy, że jest to metoda niezwykle wartościowa w leczeniu alergii na różne alergeny, m.in. wspominane tu pyłki roślin, chociaż nie tylko – wyjaśnia profesor.

Odczulić można się także na roztocza kurzu domowego, alergeny sierści psa i kota, pleśni, chwastów reprezentowanych przez bylicę oraz jad owadów. Niestety, nie na alergię pokarmową. Chociaż badania są obiecujące.

- Co do alergii pokarmowej, mamy dużą nadzieję, że będzie możliwe odczulanie niektórymi alergenami pokarmowymi. Badania nad immunoterapią w alergii pokarmowej są bardzo zaawansowane. To nowa metoda, inna niż stosowana w alergii wziewnej, metoda immunoterapii doustnej. Trzeba podkreślić, immunoterapia doustna w alergii pokarmowej nie jest jeszcze dostępna, nie jest rekomendowana, ale mamy nadzieję, że będzie osiągalna w najbliższej przyszłości dla pacjentów z alergią na orzechy i mleko.

Immunoterapia to metoda walki z alergią na tyle skuteczna, że działa nie tylko w trakcie jej stosowania, ale również po zakończeniu pełnego cyklu leczenia. To zasadnicza różnica dotycząca przyjmowania leków, po których odstawieniu objawy wracają. Przy stosowaniu immunoterapii, której cykl trwa od 3 do 5 lat, poprawa utrzymuje się nawet do 9 lat. To wynik najnowszego badania, które pochodzi z szanowanego w środowisku lekarskim czasopisma „The Lancet”. Jak odczulanie wygląda w praktyce?

- Praktyka immunoterapii bardzo się zmieniła. Dotychczas podstawową metodą odczulania było podawanie zastrzyków alergenowych co tydzień, następnie co miesiąc, a w kolejnych latach co 6 tygodni. Jednak jest to dość kłopotliwy protokół, z uwagi na konieczność zgłaszania się co chwilę do lekarza i ból związany z iniekcją. Nowoczesna metoda to immunoterapia podjęzykowa. Polega na podawaniu alergenów pod język w formie kropli lub tabletki. Pacjent odpowiednio poinstruowany przez alergologa podczas wizyty otrzymuje pierwszą dawkę, a wszystkie kolejne bierze już sam w domu – mówi prof. Nittner-Marszalska.

Dzięki nowatorskiej terapii odczulania pacjent oszczędza więc ogromne ilości czasu. Kontakt z lekarzem pozostaje, ale okresowy, kontrolny. I najczęściej telefoniczny. Co więcej, ta metoda adresowana jest przede wszystkim do dzieci z uwagi na swój bezbolesny charakter. Według zaleceń stosowania immunoterapii, do odczulania można kwalifikować dzieci od 5. roku życia. Górna granica wieku nie jest określona, ale zwyczajowo uznaje się ją na 65 lat.

- Wcześniej granica wieku była postawiona w 40.-45. roku życia. Bezpieczeństwo immunoterapii pozwala na przesuwanie jej coraz dalej – dodaje alergolog.

Nie zapominajmy jednak, że ta metoda działa wyłącznie na wybrane alergeny – praktycznie wszystkie oprócz pokarmu. Jak więc przeciwdziałać alergii pokarmowej?

- Metodami naukowymi należy wykryć czynnik, który wywołuje objawy alergii i wyeliminować go z diety. Pomocny w tym jest alergolog, nie można posiłkować się metodami polecanymi przez reklamy. Trzeba wytypować pokarm, wyeliminować go i wprowadzić odpowiednią dietę. Jeśli nie jest to możliwe, stosuje się odpowiednie leki, które pomagają zwalczać objawy – tłumaczy doktor Nittner-Marszalska.

Wizyta u alergologa jest obowiązkowa. Tylko specjalista potrafi rozpoznać schorzenie, ustalić jego tło, określić dolegliwość i sprawdzić czy wynika z alergii. Zleca także odpowiednie badania.

- Dopiero po zebraniu wywiadu, zbadaniu pacjenta, wykonaniu dodatkowych badań możemy pacjentowi polecić odpowiedni lek. Postępowanie w przeciwnym kierunku – czyli najpierw lek, a potem ustalanie przyczyny – jest błędne. W każdym wypadku właściwa jest konsultacja ze specjalistą, aby zarekomendował właściwą metodę diagnostyki i leczenia – podsumowuje Marita Nittner-Marszalska.

A koszty odczulania? Wszystko zależy od przepisanej szczepionki. Niektóre są refundowane przez NFZ, a lista refundowanych leków co jakiś czas się zmienia – stąd ciężko sprecyzować dokładną cenę. Ta może osiągać od kilku do ponad 100 złotych.

Niestety, szczepionki podjęzykowe nie są refundowane. Roztwór podjęzykowy kosztuje około 300 złotych za jedno opakowanie, które wystarczy na dwa miesiące. Miesięczna terapia zatem to koszt około 150 złotych. Opakowanie tabletek podjęzykowych, które wystarczy na miesiąc, kosztuje około 300 złotych.