Tiki nerwowe – czym są i skąd się biorą? Sprawdź, czym się charakteryzują tiki nerwowe u dzieci i jak leczyć tę przypadłość!

Tiki nerwowe to powtarzające się, nagłe, szybkie, nierytmiczne skurcze mięśni lub grupy mięśni. Są niezależne od woli, chociaż u wielu pacjentów poprzedza je uczucie napięcia, przypominające potrzebę wykonania tiku. Tiki można też powstrzymywać na chwilę, ale wiąże się to z dużym napięciem, które następnie musi być rozładowane większym nasileniem tików.

Tiki nasilają się w stanach silnych emocji: złości, stresu, strachu, ale także radości, podekscytowania czy zniecierpliwienia. Występują także częściej, gdy pacjent jest zmęczony. W stanach relaksu i odpoczynku tiki występują rzadziej.

Tiki nerwowe można dzielić według rodzaju lub stopnia złożenia. Według stopnia wyróżniamy:

• Tiki proste: dotyczą niewielkich, zlokalizowanych grup mięśni. Są to na przykład skurcze pojedynczych mięśni twarzy lub drżenie jednego palca dłoni.
• Tiki złożone: angażują więcej grup mięśni. Mogą być mimowolnymi ruchami całych kończyn czy nawet większych obszarów ciała.

Można także wyróżnić następujące rodzaje tików nerwowych:

• Tiki ruchowe (motoryczne) to mimowolne ruchy ciała. Najpowszechniejsze tiki to skurcze mięśni twarzy, mruganie, mimowolne ruchy kończyn, podskakiwanie czy wzruszanie ramionami.
• Tiki głosowe (wokalne) to mimowolnie wydawane dźwięki. Mogą być to pojedyncze okrzyki albo wybuchy śmiechu, ale mogą mieć także formę mimowolnie wypowiadanych pełnych słów. Znanym przykładem jest występująca w zespole Tourette’a koprolalia, czyli tik polegający na powtarzaniu wulgarnych słów.
• Tiki czuciowe to powtarzające się w konkretnym miejscu wrażenie mrowienia, dotyku, łaskotania lub swędzenia skóry.

Tiki w powszechnej świadomości wyobrażane są jako zachowania bardzo nienaturalne: dziwne drgawki, grymasy twarzy czy okrzyki nieadekwatne do sytuacji. Faktycznie mają one często taką formę, warto natomiast pamiętać, że tiki mogą przypominać także bardziej złożone zachowania, sprawiające wrażenie celowych. Może to być na przykład ciągłe poprawianie włosów, dotykanie innych czy echopraksja, czyli powtarzanie gestów i zachowań innych.

Z tego względu niestety osoby z tikami często zostają uznawane za źle wychowane czy nieprzyjemne w obyciu. Jest to największy problem dla dzieci i młodzieży szkolnej, której zachowanie jest przedmiotem oceny pedagogów. Niewykwalifikowany w zakresie tego typu zaburzeń nauczyciel może doprowadzić dziecko do błędnego koła: ganiąc je za tiki, wywołuje u niego stres, który skutkuje nasileniem się objawów.

Zgodnie z obecnym stanem wiedzy tiki nerwowe uważa się za zaburzenie neurobehawioralne, to znaczy takie, w którym dochodzi do zaburzenia pracy neuronów, ale ma ono podłoże psychologiczne. W wykształceniu się tików nerwowych mogą brać udział następujące czynniki:

• przebyte traumy,
• silny stres,
• występowanie zaburzeń lękowych oraz obsesyjno-kompulsywnych,
• urazy mechaniczne głowy,
• inne choroby przebiegające z zaburzeniami poziomu neuroprzekaźników w mózgu,
• niedobory magnezu i witamin D3 oraz B12,
• nadużywanie alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych,
• zażywanie niektórych leków, zwłaszcza antyhistaminowych lub o działaniu pobudzającym ośrodkowy układ nerwowy.

Najpoważniejszą formą tików nerwowych jest zespół Tourette’a. Choroba ta polega na mocno nasilonych tikach o zróżnicowanym charakterze. Najczęściej zaczyna się przejawiać między 2 a 15 rokiem życia i postępuje, dając wciąż nowe i coraz intensywniejsze tiki. Po około 10 latach od wystąpienia tiki stabilizują się. Mogą także z czasem ustąpić całkowicie. Jest to jedyna szansa na wyleczenie, ponieważ zespół Tourette’a sam w sobie jest nieuleczalny.

Jedną z najbardziej podatnych na tiki nerwowe grup pacjentów są dzieci. Według różnych statystyk przejściową formę tików (to znaczy taką, gdzie objawy utrzymują się przez nie dłużej niż 12 miesięcy) diagnozuje się u 4 do 25% dzieci w wieku szkolnym. Najczęstszą przyczyną tików u dzieci są silne napięcia emocjonalne, z którymi najmłodsi nie potrafią sobie poradzić w zdrowy sposób. Z tego względu dziecko z tikami w pierwszej kolejności potrzebuje spokojnej atmosfery w domu i ograniczenia wpływu, jakie mogą mieć na nie wszelkiego rodzaju konflikty i inne kryzysowe sytuacje w rodzinie.

Sytuacja dziecka z tikami w szkole może być trudna i stanowi duże wyzwanie dla pedagogów. Z jednej strony dziecko może zmagać się z wykluczeniem ze strony rówieśników. Równocześnie niektórzy nauczyciele mogą odebrać tiki jako po prostu niegrzeczne zachowanie i próbę zwrócenia na siebie uwagi. Z drugiej jednak strony dziecko, które wie o swojej diagnozie, może wykorzystywać ją, by uzyskać lepsze traktowanie i być niechętne terapii.

Leczenie tików nerwowych w dużej mierze zależy od stwierdzonej przyczyny ich wykształcenia się. W przypadku tików wywołanych niedoborami pokarmowymi wystarczy odpowiednia suplementacja, by tiki ustąpiły.

Jeżeli tiki nerwowe są objawem zaburzeń nerwicowych, najprawdopodobniej konieczna jest psychoterapia, by rozwiązać cały problem kompleksowo.

Opracowano także cały wachlarz ćwiczeń, które mają na celu pomoc w opanowaniu tików. Wśród technik terapeutycznych znajdziemy między innymi:

• świadome powtarzanie tiku,
• chwalenie dziecka, gdy nie ma tików i ignorowanie momentów, w których tiki występują,
• ćwiczenia w kontrolowaniu mięśni dotkniętych tikami: świadome ich napinanie, wykonywanie czynności zastępczych dla tików i inne,
• notowanie sytuacji, w których występują tiki. Ma to na celu wspomaganie dalszej terapii, ale sam fakt monitorowania tików często znacznie wpływa na ich zmniejszenie.

Nerwica natręctw. Czym się objawia?