Termometr: rodzaje termometrów i wskazówki, jak mierzyć temperaturę za ich pomocą. Ile wynosi prawidłowa temperatura?

Temperatura ciała człowieka powinna być stała i wynosić ok. 36,4-36,6 st. C. Odstępstwa od wartości uznanych za prawidłowe wskazują na obniżenie ciepłoty ciała (wychłodzenie, hipotermia) lub przegrzanie (gorączka, hipertermia). Aby uzyskać wiarygodny wynik pomiaru, należy wiedzieć jak mierzyć temperaturę we właściwy sposób. Istotny wpływ ma rodzaj termometru oraz wybór miejsca pomiaru.

Do dyspozycji jest kilka rodzajów termometrów:

• termometr elektroniczny, inaczej dotykowy lub kontaktowy,
• termometr cieczowy, inaczej termometr lekarski lub rtęciowy,
• termometr bezdotykowy,
• termometr zmiennofazowy jednorazowy.

Mierzyć temperaturę ciała można w kilku miejscach:

• pod pachą,
• w jamie ustnej pod językiem,
• w odbycie,
• na czole,
• w uchu – pomiar temperatury błony bębenkowej.

Polecamy przeczytać: Jak zbić gorączkę u dziecka?

Termometr cieczowy to z pewnością znany każdemu z dzieciństwa szklany sprzęt do pomiaru temperatury ciała w okresie choroby. Jego cena jest niska – ok. 10 zł. Cechuje go również dobra dostępność oraz łatwość użycia. Ponieważ jest szklany, łatwo utrzymać go w czystości oraz nie powoduje alergii. Po użyciu należy go zdezynfekować przecierając wacikiem nasączonym spirytusem, aby pozbyć się zalegających na jego powierzchni zarazków i zanieczyszczeń. Niestety łatwo może się zbić, a podczas pomiaru pod językiem istnieje ryzyko przegryzienia go.

Termometr cieczowy ma zakres temperatur od 35,0° C do 42,0° C, a dokładność jego pomiaru jest wysoka. Mierząc temperaturę zgodnie z zaleceniami, termometr może wskazać błąd rzędu ±0,1° C. Należy wiedzieć, że od 2009 roku nie można kupić termometru cieczowego rtęciowego, ze względu na toksyczność tego metalu po pęknięciu termometru. W nowoczesnych sprzętach, rtęć zastąpiono mniej szkodliwym galinstanem.

Termometr elektroniczny dotykowy (inaczej kontaktowy) jest nowocześniejszy niż termometr cieczowy. Ma podobną wielkość, ale zbudowany jest z plastiku. Dzięki temu jest bardziej wytrzymały na uszkodzenia i bezpieczny w użytkowaniu, szczególnie u dzieci. Łatwo utrzymać go w czystości. Wystarczy po użyciu przetrzeć go wacikiem nasączonym spirytusem. Za pomiar temperatury odpowiedzialny jest termistor wewnątrz sprzętu. Termistor to specjalny układ elektryczny, którego oporność ulega zmianom w wyniku zmian temperatury ciała.

Ogromną zaletą termometru elektronicznego dotykowego jest duża rozpiętość odczytywanych temperatur: od 25°C do aż 45°C. Dokładność pomiaru to maksymalnie do + 0,1 ° C. Za jego pomocą można zmierzyć temperaturę ciała pod pachą, pod językiem i w odbycie. Czas pomiaru jest krótszy niż pomiar za pomocą termometru rtęciowego, gdyż wynosi ok. 2-3 minuty. Sposób umiejscowienia go w miejscu pomiaru jest analogiczny do sposobu korzystania z termometru cieczowego.

Termometr elektroniczny, co jakiś czas należy kalibrować, czyli regulować, ponieważ jest podatny na pole magnetyczne. Należy w nim zmienić baterię, co może być kłopotliwe. Cena takiego rodzaju termometru rozpoczyna się od kilkudziesięciu złotych.

Termometr bezdotykowy to nowoczesny sprzęt do pomiaru temperatury ciała. Tego rodzaje termometry wykorzystywane są najczęściej w szpitalach i placówkach zdrowia, ponieważ nie trzeba ich każdorazowo odkażać, a wynik otrzymujemy w mgnieniu oka. Termometr bezdotykowy wielkością jest podobny do małego telefonu komórkowego, a jego użycie nie wymaga kontaktu ze skórą pacjenta. Sprawia to, że termometr bezdotykowy jest bardzo higieniczny i bezpieczny w użytkowaniu, nawet u poważnie chorych osób i małych dzieci. Wadą tego sprzętu jest cena, ponieważ koszt dobrej jakości termometru bezdotykowego wynosi od 90 do 300 złotych. Drugim minusem jest wrażliwość na czynniki zewnętrzne: wystarczy spocone czoło, by pomiar być niemiarodajny.

Zasada działania termometru bezdotykowego oparta jest o wykorzystanie podczerwieni. W budowie tego rodzaju termometrów obecne są specjalne czujki optyczne w postaci termostatów. Ich zadaniem jest wykrywanie promieniowania podczerwonego, które emitują ciepłe obiekty. Po skierowaniu na czoło (między brwi) w odległości ok. 2,5 cm lub umiejscowienie termometru w uchu, wystarczy 1-2 sekundy, by uzyskać cyfrowy wynik badania. Zakres temperatur na termometrze bezdotykowym wynosi od 32,0°C do 42,5°C. Błąd pomiaru to ± 0,2°C w temperaturze pokojowej (18-26°C). Gdy temperatura jest niższa lub wyższa błąd pomiaru jest inny.

Termometr bezdotykowy zasilany jest na baterie i występuje w dwóch rodzajach, które determinują miejsce pomiaru ciepłoty ciała. Pierwszym rodzajem jest termometr bezdotykowy douszny, stosowany przeważnie u najmłodszych dzieci, oraz noworodków. Ma specjalne zakończenie, które umożliwia umiejscowienie końcówki w uchu i pomiar temperatury błony bębenkowej w zaledwie 1 sekundę. Wynik jest widoczny na elektronicznym ekranie sprzętu. Na końcówkę aplikowaną do ucha trzeba nakładać tzw. jednorazowy kapturek, aby zachować higienę sprzętu.

Termometr bezdotykowy do czoła wykorzystujący podczerwień, ma nieco inną budowę od wersji przeznaczonej do pomiaru temperatury w uchu. Zakończenie termometru wyposażone jest w specjalny czujnik, który służy do podświetlenia punktu pomiędzy brwiami, gdzie należy zmierzyć temperaturę. Czas pomiaru wynosi 1-2 sekundy, a wynik widoczny jest na ekranie termometru.

Termometr zmiennofazowy to przyrząd w kształcie paska wykonany z tworzywa sztucznego. W tworzywie termometru znajdują się regularne wyżłobienia, a w każdym z nim zawarta jest substancja, która w zależności od temperatury zmienia swój kolor. Termometr zmiennofazowy nie jest popularnym. Przeważnie jest jednorazowy, a ponieważ wykorzystywane substancje są czułe na zmiany temperatury, istnieje duża szansa zafałszowanego wyniku. Termometry zmiennofazowe wymagają tzw. wyzerowania, gdy temperatura ich przechowywania przekroczy 35°C. W tym celu należy termometr umieścić w zamrażarce, a dobę przed pomiarem wyjąć i pozostawić w temperaturze pokojowej (18-26°C).

Jak zmierzyć temperaturę za pomocą termometru zmiennofazowego? Termometry zmiennofazowe można stosować do pomiaru temperatury pod pachą, na czole i w jamie ustnej. Należy umieścić termometr w wybranym miejscu do pomiaru i odczekać 1 do 3 minut na wynik. Dokładność pomiaru wynosi ± 0,1-0,2°C. Termometry zmiennofazowe są jednorazowe, w opakowaniu kosztującym ok. 50 zł zawarte jest 100 sztuk.

Temperatura ciała powinna być stała. Każdy zna magiczną wartość, jaką jest temperatura 36,6 °C. Należy jednak wiedzieć, że temperatura ciała w zależności od miejsca pomiaru nieznacznie się różni, co wpływa na interpretację odczytywanego wyniku. Prawidłowa temperatura dla dziecka jest nieco inna niż dla osoby dorosłej. U osoby dorosłej wartości są następujące:

• czoło: 35,6 do 37,9°C,
• ucho: 35,4 do 37,8°C,
• pod pachą: 35,5 do 37,0°C,
• w odbycie: 34,4 do 37,8°C,
• pod językiem: 33,2 do 38,2 °C.

U dzieci, prawidłowa temperatura wynosi:

• czoło: 35,6 do 37,9°C,
• ucho: 35,6 do 37,7°C,
• pod pachą: 35,6 do 37,2°C,
• w odbycie: 36,6 do 38,0°C,
• pod językiem: 33,2 do 38,2 °C.

Wyróżnić można również kilka innych czynników, które wpływają na wartość temperatury i powodować błędy w interpretacji wyniku. U osób starszych, temperatura ciała może być niższa o ok. 0,5°C niż u osób dorosłych. Wzrost temperatury ciała następuje naturalnie o ok. 0,5°C w drugiej połowie dnia. To również przyczyna, dlaczego osoby chore czują się gorzej po południu, niż rano.

Temperaturę mogą podwyższać lub obniżać niektóre leki, m.in. środki hormonalne lub leki stosowane na zaburzenia funkcjonowania tarczycy. Mierzyć temperatury nie należy bezpośrednio po wysiłku fizycznym, gdyż rozgrzane ciała ma wyższą temperaturę, co jednak nie oznacza gorączki.

Ostatnią zmienną jest fizjologiczny wzrost temperatury ciała u kobiet determinowany cyklem miesiączkowym. W pierwszej fazie temperatura jest niższa, natomiast przed owulacją i w jej trakcie wzrasta. W drugiej połowie cyklu miesiączkowego temperatura ciała kobiety jest naturalnie wyższa o ok. 0,5°C, natomiast po krwawieniu obniża się. Sprawcą wzrostu temperatury jest progesteron.