Tabletki antykoncepcyjne – skutki uboczne stosowania i odstawienia pigułek. Tak doustna antykoncepcja hormonalna wpływa na organizm

Tabletki antykoncepcyjne różnią się pomiędzy sobą składem oraz mechanizmem działania. Pigułki hormonalne zaczęto doceniać po tym, jak badania wykazały, że estrogen i progesteron mają decydujące znaczenie podczas współżycia w różnych fazach cyklu menstruacyjnego. Zauważono, że kobiety nie zachodzą w ciążę wtedy, gdy w cyklu przeważa progesteron. Dlatego jego syntetyczna wersja miała spore znaczenie podczas powstawania antykoncepcyjnej terapii hormonalnej.

Czytaj też: Badania hormonalne wykonaj w określonej fazie cyklu. Sprawdź, jakie są normy i jak zinterpretować wyniki badania hormonów kobiecych

Dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne zawierają dwa rodzaje żeńskich hormonów: progestagen i estrogen. Pierwszy z wskazanych hormonów hamuje jajeczkowanie, zmniejszając przepuszczalność śluzu dla plemników. Utrudnia to transport komórki jajowej do jamy macicy i wpływa na błonę śluzową, nie dopuszczając do implantacji zarodka. Estrogen odpowiada za zatrzymanie rozwoju pęcherzyka w jajniku. Z dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych nie mogą korzystać kobiety:

• karmiące piersią,
• palące po 35. roku życia,
• cierpiące na nadwagę lub otyłość,
• chorujące na cukrzycę z powikłaniami,
• chore na raka piersi, jajnika, trzonu macicy i odbytnicy.

Estrogen znajdujący się w pigułkach dwuskładnikowych powoduje łatwiejsze krzepnięcie krwi, dlatego kobiety chorujące na zakrzepicę, nadciśnienie lub inne choroby serca powinny wybrać dla siebie inną metodę antykoncepcji. Estrogen zwiększa bowiem ryzyko pojawienia się: zakrzepicy żył głębokich, zatoru płucnego, udaru oraz zawału serca. Estrogeny stabilizują błonę śluzową macicy, dlatego zapobiegają krwawieniom i poleca się je paniom cierpiącym na niedokrwistość.

Czytaj także: Nie będzie tabletki „dzień po” bez recepty? Wniosek nie uzyskał większości głosów

Natomiast po porodzie można przyjmować tabletki dwuskładnikowe tylko wtedy, gdy nie karmi się piersią. Tabletki zaczyna się brać po 3 tygodniach od urodzenia dziecka. Jeśli tabletki zaczyna przyjmować się później niż 21 dni po porodzie to konieczne jest zastosowanie dodatkowej metody ochronnej przez kolejne 7 dni.

Jednoskładnikowe tabletki antykoncepcyjne zawierają tylko progestagen, czyli syntetyczny odpowiednik progesteronu. Hamują one jajeczkowanie i zwiększają lepkość śluzu macicy, po to, by był mniej przepuszczalny dla plemników. Uniemożliwia to zagnieżdżenie się zapłodnionej komórki jajowej w macicy. Skuteczność tej metody jest wysoka, natomiast wymagana jest regularność w przyjmowaniu pigułek.
Pigułki jednoskładnikowe polecane są kobietom karmiącym piersią, ponieważ tylko minimalna ilość progestagenu przedostaje się do mleka matki. Przyjmowanie tabletek jednoskładnikowych po porodzie można rozpocząć w dowolnym momencie połogu, niezależnie od pojawienia się menstruacji. Należy mieć na uwadze to, że skuteczność progestagenu jest bezpośrednio związana z systematycznością jego przyjmowania. Uwaga! Podczas przyjmowania tabletek jednoskładnikowych nie robi się przerw.

Skutki uboczne tabletek antykoncepcyjnych zostały poznane dzięki wynikom licznych badań przeprowadzonych pod tym kątem. Przyjmowanie tabletek jednoskładnikowych wywołać może:

• powiększenie się piersi i ich większą tkliwość,
• wzrost masy ciała,
• większą drażliwość,
• bóle głowy,
• nieżyty żołądka,
• wzrost bądź spadek libido,
• nasilenie lub pojawienie się trądziku.

Są to jednak skutki pojawiające się zazwyczaj w pierwszym okresie przyjmowania pigułek hormonalnych jednoskładnikowych. Zanikają one z czasem, do paru miesięcy. Jeszcze przed wyborem właściwej metody należy poinformować ginekologa o wszystkich chorobach i dolegliwościach, by mógł on jak najlepiej dobrać tabletki dla konkretnej pacjentki. W trakcie przyjmowania tabletek wszystkie niepokojące dolegliwości również należy zgłaszać lekarzowi prowadzącemu. Jeśli organizm nie toleruje stężenia syntetycznych hormonów w konkretnych pigułkach, to należy je wymienić na inne.

Zobacz: Tabletki antykoncepcyjne i depresja – zagrożenie rośnie zwłaszcza u młodych kobiet. Zobacz też nowe ustalenia na temat wieloletniego ryzyka

Niezależnie od tego, czy tabletki antykoncepcyjne są jednoskładnikowe, czy dwuskładnikowe, u niektórych kobiet, wrażliwych na wysoką dawkę hormonów, pojawiają się:

• nudności i bóle głowy,
• zaburzenia nastroju i podatność na stany depresyjne,
• problemy z masą ciała wynikające na przykład z zatrzymania wody w organizmie,
• obniżenie libido aż u 30% kobiet ze względu na zmniejszenie suchości śluzówki pochwy,
• krwawienia międzymiesiączkowe sygnalizujące, że dawka hormonów w przyjmowanym preparacie nie jest wystarczająca,
• ból brzucha w podbrzuszu wskazujący na nieodpowiednio dobrane tabletki,
• pojawienie się trądziku,
• zwiększone ryzyko zachorowania na grzybicę pochwy,
• powiększenie żylaków i pojawienie się pajączków ze względu na obniżenie sprężystości naczyń krwionośnych.

Oczywiście podczas pojawienia się jakiegokolwiek z objawów należy wykluczyć inne stany chorobowe lub czynniki mogące wpływać na pojawienie się symptomów wskazanych powyżej.

Odstawienie tabletek antykoncepcyjnych nie powoduje zazwyczaj uciążliwych skutków ubocznych, ponieważ pigułki najnowszej generacji minimalizują ryzyko negatywnego wpływu na organizm. Aczkolwiek gospodarka hormonalna każdej kobiety reaguje inaczej i każdy organizm potrzebuje też czasu, by dojść do normy.
Skutki uboczne pojawiające się najczęściej po odstawieniu tabletek są następujące:

• zaburzenia cyklu menstruacyjnego pod postacią nieregularnego okresu lub jego braku,
• przybieranie na wadze,
• pogorszenie kondycji skóry i włosów.

Zaburzenia cyklu menstruacyjnego są najczęstszym powikłaniem wynikającym z zaprzestania stosowania tabletek antykoncepcyjnych. Pojawić mogą się:

• spóźniający się okres,
• nieregularny okres,
• brak okresu po odstawieniu.

Głównym objawem odstawienia tabletek jest krwawienie, jednak nie jest to jeszcze miesiączka. To tak zwane krwawienie z odstawienia. Jest naturalną reakcją organizmu, wskazującą na początek uregulowania się cyklu miesięcznego. Miesiączki mogą być bardziej obfite i bolesne. Po około pół roku po odstawieniu tabletek sytuacja powinna się ustabilizować.

Powody odstawienia antykoncepcji hormonalnej to najczęściej chęć posiadania potomstwa oraz skutki uboczne związane ze stosowaniem pigułek. Jeśli kobieta chce zajść w ciążę, to musi liczyć się z tym, że jest to również predyspozycja indywidualna. Aczkolwiek w pierwszych miesiącach od odstawienia tabletek płodność kobiety jest wyraźnie zwiększona. Lekarze zalecają, aby ze staraniem się o dziecko poczekać około 3 do 4 miesięcy po odstawieniu pigułek. To pozwala organizmowi zregenerować się i odbudować gospodarkę hormonalną.

Kobiety, które zdecydują się na stosowanie antykoncepcji hormonalnej, powinny poznać metody, dzięki jakim zniwelują ryzyko pojawienia się skutków ubocznych związanych ze stosowaniem tabletek. Na przykład aby uniknąć spadku libido, należy dbać o higienę osobistą oraz dostarczać organizmowi składników umożliwiających zredukowanie stresu.
Ważne jest przyjmowanie:

• antyoksydantów wraz z pożywieniem,
• witamin z grupy B: wit. B1, B6 i kwasu foliowegow postaci suplementu diety.

Aby usunąć nadmiar wody z organizmu, warto pić napary z:

• mniszka lekarskiego,
• pokrzywy,
• zielonej herbaty,
• opuncji figowej,
• nasion winogron.

ZOBACZ: Wpływ diety na gospodarkę hormonalną
Ekspert: dr n. med. Tadeusz Oleszczuk, ginekolog-położnik