Szkarlatyna (płonica) – charakterystyka, objawy, powikłania, leczenie i zapobieganie. Sprawdź, jakie są objawy szkarlatyny u dzieci!

Szkarlatyna, nazywana również płonicą, jest autonomiczną jednostką chorobową od 1675 r. Została ona wyodrębniona i opisana przez angielskiego lekarza – Sydenhama. Co ciekawe, epidemia tej choroby w Tours w 1824 r. przyniosła wiele ofiar śmiertelnych. Przełomowym odkryciem było odkrycie patogenezy choroby, a także późnych powikłań szkarlatyny. Obecnie płonica charakteryzowana jest jako choroba zakaźna o ostrym przebiegu, której bezpośrednią przyczyną jest zakażenie paciorkowcami z grupy A.

Szkarlatyna jest jedną z najpowszechniejszych chorób zakaźnych wieku dziecięcego, chociaż dotyka ona również osoby dorosłe. Ostanie ognisko epidemiologiczne płonicy miało miejsce w 1995 r., kiedy to odnotowano aż 26 466 przypadków klinicznych tej choroby. W ostatnim dziesięcioleciu można zaobserwować wyraźny spadek zachorowań na szkarlatynę.

Płonica dotyczy przede wszystkim 4- i 6-letnich dzieci, co ma bezpośredni związek z nie do końca rozwiniętym systemem immunologicznym. Szkarlatyna u niemowląt jest rzadko spotykana, co prawdopodobnie wynika z łożyskowego transferu przeciwciał przeciw toksynom.

Bezpośrednią przyczyną szkarlatyny jest zakażenie bakteryjne paciorkowcem beta-hemolizującym. Rezerwuarem tych bakterii jest wyłącznie człowiek, a sama choroba przenoszona jest głównie drogą kropelkową. Niegdyś szkarlatyna była częstym następstwem zakażenia pokarmowego – zwykle w wyniku picia niedostatecznie zagrzanego mleka. Okres wylęgania szkarlatyny jest stosunkowo krótki, bowiem wynosi on 2-5 dni.

Szkarlatyna jest chorobą zakaźną o podłożu bakteryjnym, na którą nie ma szczepionki!

Szkarlatyna jest chorobą zakaźną charakteryzującą się ostrym przebiegiem. Stopień nasilenia symptomów towarzyszących tej chorobie uzależniony jest od konkretnego przypadku chorobowego. Pierwszym objawem szkarlatyny jest wysoka temperatura ciała, która może sięgać nawet 40˚C. Inne charakterystyczne objawy szkarlatyny to:

• Nudności i wymioty.
• Dreszcze.
• Ogólne osłabienie organizmu.
• Ból brzucha z towarzyszącą biegunką.
• Ból gardła z powiększonymi węzłami chłonnymi szyjnymi przednimi.
• Wysypka w postaci drobnych wykwitów przyjmujących formę plamistą lub plamowo-grudkową. Pojawia się ona zwykle po 12-36 h od zakażenia paciorkowcami z grupy A. Umiejscowiona jest ona głównie na: tułowiu, szyi, obojczykach i kończynach. Charakterystyczną cechą tej wysypki jest to, że blednie ona pod wpływem nacisku.
• Rumień na twarzy, który pojawia się głównie w obrębie ust.
• Zmiany na błonach śluzowych jamy ustnej. Język osoby chorej na szkarlatynę pokryty jest białym nalotem.
• Uszkodzenia nerek, wątroby i mięśnia sercowego, które występują w toksycznej postaci szkarlatyny.
• Zropienie węzłów chłonnych.
• Utworzenie ropni około migdałowych.

Po wystąpieniu pierwszych objawów szkarlatyny należy udać się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Po przeprowadzeniu wywiadu lekarskiego, lekarz powinien skierować pacjenta na badanie mikrobiologiczne w celu potwierdzenia wstępnej diagnozy. W przypadku klasycznej postaci szkarlatyny pomocny jest algorytm McIsacca, a także posiew wymazu z gardła. Przy tego typu badaniach bardzo rzadko występują wyniki fałszywie ujemne.

W przypadku rozpoznawania szkarlatyny należy wykluczyć zespół szkarlatynopodobny, odczyny polekowe, a także chorobę Kawasaki.

Jednym z powikłań szkarlatyny i innych ostrych zakażeń paciorkowcowych jest gorączka reumatyczna, która charakteryzuje się „wędrującym” zapaleniem stawów i podwyższonym odczynem Biernackiego (OB). Gorączka reumatyczna może wystąpić po trzech tygodniach od pierwotnego zakażenia. Innym powikłaniem po szkarlatynie jest: popaciorkowcowe ostre zapalenie nerek. Powikłania rzadko występują po szkarlatynie u dzieci – znacznie częstsze są w przebiegu szkarlatyny u dorosłych. W przypadku podejrzenia powikłań po szkarlatynie należy wykonać badania serologiczne, a także badanie ASO, które dodatkowo pozwala potwierdzić paciorkowcowe podłoże choroby.

7 ważnych pytań o szkarlatynę u dzieci

Szkarlatyna w ciąży nie jest niebezpieczna zarówno dla matki, jak i dziecka, ponieważ zakażenia paciorkowcowe nie stanowią bezpośredniego zagrożenia dla płodu. Niemniej jednak kobiety w ciąży powinny szczególnie dbać o przestrzeganie podstawowych zasad higieny, a także unikać kontaktu z osobami, które chorują na szkarlatynę.

Podstawą w leczeniu szkarlatyny jest antybiotykoterapia, która może być wspomagana lekami zmniejszającymi objawy choroby. Fundamentalnym celem leczenia płonicy jest zahamowanie procesu produkcji toksyn, zwalczenie drobnoustrojów, zminimalizowanie ryzyka wystąpienia powikłań, a także skrócenie czasu trwania choroby. W przypadku podostrych i ostrych postaci szkarlatyny zwykle konieczna jest hospitalizacja. Wpływ na skuteczność antybiotykoterapii ma czas jej rozpoczęcia. Najlepsze efekty daje podanie antybiotyku osobie chorej na szkarlatynie w 2-3 dobie choroby.

W leczeniu szkarlatyny wykorzystuje się przede wszystkim fenoksymetylopenicylinę – zarówno u dzieci, jak i osób dorosłych. Natomiast podczas hospitalizacji pacjentom podaje się penicylinę krystaliczną, ceradroksyl – antybiotyk o szerokim spectrum działania bakteriobójczego lub klindamycynę, która jest skuteczna w toksycznej postaci szkarlatyny. W leczeniu szkarlatyny nie należy stosować: kotrimoksazolu, aminoglikozydów, tetracyklin i chinolonów.

Sprawdź, najciekawsze fakty o antybiotykach:

W trakcie przebiegu szkarlatyny należy izolować osobę chorą od otoczenia przez pierwszą dobę od wdrożenia antybiotykoterapii. Oprócz tego należy uprać ubrania i pościel pacjenta w temperaturze 90ºC.

Zobacz też:
Odkażanie mieszkania po chorobie zakaźnej

Szkarlatyna jest chorobą wysoce zakaźną. W celu wyeliminowania ryzyka zakażenia paciorkowcem z grupy A, który odpowiada za płonicę, należy przestrzegać kilku bardzo ważnych zasad.

1. Przestrzeganie zasady ogólnej higieny. Po kontakcie z osobą chorą należy odpowiednio zdezynfekować dłonie.
2. Osoby ze szkarlatyną powinny zostać w domu na czas choroby m.in. w celu zminimalizowania ryzyka rozpoczęcia ogniska epidemiologicznego.
3. Osoby z możliwym zakażeniem paciorkowcowym powinny unikać kontaktu z żywnością.
4. Każdy przypadek zachorowania na szkarlatynę należy zgłosić do sanepidu.

Źródło:
Szenborn L., Płonica, Pediatria po Dyplomie. 2012; 16: 22-28