Anty-HCV – badanie w kierunku WZW C. Co oznacza obecność przeciwciał anty-HCV we krwi?

Anty-HCV to przeciwciała wytwarzane przez organizm po zetknięciu się z wirusem HCV (ang. hepatitis C virus), który wywołuje w organizmie zapalenie wątroby typu C. Medycyna rozróżnia 5 typów wirusowego zapalenia wątroby: WZW A, WZW B, WZW C, WZW D i WZW E. Ze względu na konsekwencje zarażenia, największy strach wzbudza właśnie WZW C. Choroba jest o tyle groźna, że przez długi czas może przebiegać bezobjawowo. Dlatego wszystkie osoby znajdujące się w grupie ryzyka zarażeniem HCV powinny wykonać test w kierunku obecności przeciwciał anty-HCV.

Anty-HCV – jak przebiega badanie HCV?

Anty-HCV to test będący pierwszym etapem diagnostyki w kierunku wykrycia wirusowego zapalenia wątroby typu C. Polega na przeprowadzeniu serologicznych badań przesiewowych z zastosowaniem techniki immunochemicznej. Badanie pozwala oznaczyć przeciwciała anty-HCV (w osoczu bądź w surowicy), które stanowią odpowiedź organizmu na kontakt z wirusem HCV.

Test charakteryzuje się wysoką czułością dzięki czemu wykrywalność przeciwciał anty-HCV jest znaczna. Należy jednak zaznaczyć, że ze względu na ich niższą swoistość istnieje całkiem spore prawdopodobieństwo otrzymania wyniku fałszywie dodatniego. W takim przypadku konieczne jest przeprowadzenie dodatkowych badań, które pozwalają wykluczyć ryzyko pomyłki. 

Jeżeli wyniku testu pojawi się anty-HCV niereaktywny, oznacza to, że pacjent jest zdrowy i diagnostyka zostaje zakończona. Jeśli natomiast badanie wykazało anty-HCV reaktywny, rozpoczyna się jej drugi etap. Laboratorium przeprowadza wtedy badanie na poziomie molekularnym. Pozwala ono na wykrycie obecności materiału genetycznego wirusa w badanej próbce osocza bądź surowicy. W tym przypadku mówimy o teście HCV RNA.

Jeżeli drugie badanie dało wynik pozytywny, przyjmuje się, że pacjent jest zakażony wirusem HCV. Jeżeli natomiast rezultatem jest wynik ujemny, wdrażany jest trzeci etap badania. Jego celem jest wykrycie obecności reakcji krzyżowych, a wynik pozwala z całą pewnością stwierdzić, czy badanie przesiewowe dało wynik dodatni, czy fałszywie dodatni. 

Tak jak w przypadku morfologii, próbka do badań pobierana jest z żyły łokciowej. Przeciwciała anty-HCV nie powinny pojawić się we krwi zdrowego człowieka. Co bardzo istotne, ich obecność nie musi jednak sygnalizować choroby. Może oznaczać tylko tyle, że organizm pacjenta miał w przeszłości kontakt z HCV, ale zdołał go zwalczyć.

Anty-HCV – wyniki

Anty-HCV może dać wynik niereaktywny (ujemny) lub reaktywny (dodatni). Od otrzymanego rezultatu zależy dalsze postępowanie diagnostyczne.

Anty-HCV niereaktywny oznacza, że pacjent najprawdopodobniej jest zdrowy. Najprawdopodobniej, bo istnieją sytuacje, w których wynik może okazać się fałszywy. Jeżeli materiał został pobrany w początkowej fazie zakażenia, w której organizm nie zdążył jeszcze wytworzyć przeciwciał, badanie da wynik negatywny u osoby zakażonej. Początkowo w organizmie dochodzi do replikacji wirusa, a odpowiedź immunologiczna pojawia się dopiero po 3-6 miesiącach od chwili zakażenia.

Wynik fałszywie ujemny może być także efektem występowania innych dolegliwości u badanego. Jeżeli organizm pacjenta wykazuje zaburzenia odporności, nie dojdzie do wytworzenia przeciwciał anty-HCV, co skutkuje wynikiem fałszywie ujemnym. 

Anty-HCV reaktywny może wskazywać na obecność wirusa HCV, ale wymaga przeprowadzenia dodatkowych badań . Może też wskazywać na zakażenie zwalczone poprzez spontaniczną eliminację wirusa. Taka reakcja pojawia się u 30 proc. zakażonych. Skoro infekcja została zwalczona, dlaczego test daje wynik pozytywny? Wynika to z faktu, że reakcja immunologiczna organizmu pozwala na usunięcie materiału genetycznego wirusa, ale przeciwciała anty-HCV wciąż pozostają obecne we krwi. Obniżenie ich poziomu do niewykrywalnego w badaniu przesiewowym wymaga czasu.

Zdarza się, że pierwsze badanie HCV daje wynik reaktywny, natomiast drugie – niereaktywny. W takiej sytuacji w większości przypadków mówimy o wyniku fałszywie dodatnim, co oznacza, że pacjent nie jest zakażony. Reaktywne anty-HCV oraz niereaktywne HCV RNA może wskazywać na niespecyficzne reakcje, które zaszły w badaniu przesiewowym. Może do nich dojść, gdy w badanej próbce surowicy bądź osocza obecne są czynniki mogące wyzwolić tzw. reakcje krzyżowe. Może to być rezultatem obniżonej odporności organizmu. Najczęstszym powodem tego stanu jest krioglobulinemia i przewlekła niewydolność nerek. Inne częste przyczyny wyniku fałszywie dodatniego to:

• autoimmunologiczne zapalenie wątroby,
• schorzenia wątroby,
• borelioza,
• koinfekcja HBV lub HIV.

Czasami, choć bardzo rzadko, dochodzi do sytuacji, gdy reaktywny wynik anty-HCV i ujemny rezultat HCV RNA wynika ze spadku ilości materiału genetycznego wirusa poniżej progu gwarantującego wykrywalność.

Jeżeli badanie anty-HCV dało wynik dodatni i został on potwierdzony pozytywnym wynikiem HCV RNA, oznacza to, że osoba badana jest zakażona wirusem HCV. W takiej sytuacji pacjent pozostaje pod opieką lekarza chorób zakaźnych, który decyduje o sposobie leczenia.

Jeżeli test anty-HCV dał wynik niereaktywny, a kolejne badanie – HCV RNA – pozytywny, oznacza to, że doszło do zakażenia wirusem HCV. Wtedy fałszywie ujemny rezultat pierwszego testu najczęściej jest wynikiem zaburzenia pracy układu immunologicznego, gdy organizm zakażonego nie jest w stanie produkować przeciwciał zwalczających wszelkiego rodzaju patogeny, w tym wirusa HCV.

Wynik fałszywie negatywny pierwszego badania może być też rezultatem zbyt wczesnego wykonania testu. Oznacza to, że próbka została pobrana w czasie, w którym materiał genetyczny wirusa ulegał intensywnej replikacji, ale organizm nie podjął jeszcze walki z patogenem. 

Anty-HCV – badanie. Kto powinien je zrobić?

Anty-HCV powinna wykonać każda osoba, która choć w minimalnym stopniu podejrzewa, że mogła zarazić się wirusem HCV. Jest to o tyle istotne, że infekcja przez długi czas może nie dawać żadnych objawów. 

Wirus HCV doprowadza do uszkodzenia komórek wątroby, zwanych hepatocytami. Zwykle dzieje się to w następstwie silnej reakcji immunologicznej, którą organizm kieruje przeciwko patogenowi. W sytuacji, gdy okaże się ona niewystarczająca, zakażenie przechodzi w stan przewlekły. 

Rozwój choroby WZW C jest powolny i zwykle trwa od 5 nawet do 35 lat. W tym czasie może ona nie dawać żadnych wyczuwalnych oznak lub tylko bardzo słabe symptomy. W rezultacie schorzenie może doprowadzić do marskości wątroby lub choroby nowotworowej, a bardzo często dochodzi do sytuacji, w których towarzyszą mu choroby autoimmunologiczne, co zdecydowanie pogarsza rokowania.

Najczęstsze objawy, które mogą wskazywać na zakażenie HCV, to:

• powiększona wątroba,
• zmiany strukturalne wątroby, które uwidaczniają się w badaniu ultrasonografem,
• wyraźnie wyczuwalna suchość śluzówek,
• swędzenie skóry,
• objawy grypopodobne – bóle stawów i mięśni,
• ogólne osłabienie organizmu.

Badaniu anty-HCV powinny poddać się osoby, które były narażone na kontakt z wirusem HCV. Dotyczy to przede wszystkim pacjentów, którzy byli poddani długiej hospitalizacji oraz tych, które często przebywają w szpitalach.

Na zakażenie wirusem HCV narażone są też osoby poddane ekstrakcji zęba, czyli zabiegowi jego usunięcia. Ryzyko istnieje także w przypadku wszczepiania implantów. Popularnymi zabiegami medycznymi stwarzającymi ryzyko zakażenie wirusem HCV są ponadto bronchoskopia, gastroskopia i kolonoskopia.  

HCV badanie powinni wykonać też klienci salonów tatuażu oraz gabinetów kosmetycznych, którzy wykonywali makijaż permanentny (trwały). Czynnikiem ryzyka jest też transfuzja krwi (dotyczy to przede wszystkim osób, które transfuzję przeszły przed 1992 rokiem, kiedy nie istniał jeszcze obowiązek badania krwi pod kątem obecności wirusa HCV), zażywanie narkotyków drogą dożylną oraz częste kontakty seksualne, zwłaszcza z partnerami, co do których stanu zdrowia nie możemy być pewni. 

Szczególnie istotne jest badanie na obecność wirusa HCV w ciąży, ponieważ istnieje duże ryzyko, że zakażona wirusem HCV kobieta zarazi swoje dziecko w trakcie porodu. W przypadku uzyskania wyniku pozytywnego badania anty-HCV ciąża prowadzona jest pod specjalnym nadzorem. 

Istnieje wiele możliwych dróg infekcji wirusem HCV, dlatego okresowe badanie anty-HCV należy uznać za ważną praktykę, tym bardziej, że w Polsce co 10 osoba nie zdaje sobie sprawy z bycia zakażonym. 

Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) na całym świecie zarażonych HCV jest ok. 170 milionów osób. W wyniku komplikacji spowodowanych przez wirusowe zapalenie wątroby typu C rocznie umiera około 300 tysięcy chorych.

Anty-HCV – jak się przygotować i ile kosztuje badanie?

Anty-HCV jest testem wykonywanym na próbce krwi, pobranej z żyły łokciowej pacjenta. W przeciwieństwie do wielu innych testów diagnostycznych, badanie HCV nie wymaga uprzedniego przygotowania pacjenta. Godzina, o której zostanie pobrana próbka krwi, nie ma żadnego znaczenia, a badany nie musi być na czczo.

Badanie przeciwciał anty-HCV wciąż jeszcze nie podlega powszechnemu finansowaniu w ramach publicznej opieki zdrowotnej. Obecnie jedynie wąska grupa pacjentów może skorzystać z bezpłatnego testu pod kątem wirusowego zapalenia wątroby typu C. Należą do niej następujące osoby:

• kobiety w ciąży,
• honorowi krwiodawcy,
• pacjenci ze skierowaniem wystawionym przez lekarza chorób zakaźnych. 

Badania przesiewowe są ponadto finansowane w ramach różnego rodzaju inicjatyw społecznych, w tym programów zdrowotnych realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, instytuty badawcze czy fundacje i stowarzyszenia. W takim przypadku o możliwości uczestnictwa w programie decyduje spełnienie określonych kryteriów kwalifikacyjnych. Najczęściej należą do nich:

• hemofilia,
• korzystanie z dializ,
• pobyty w szpitalu, zaawansowany wiek pacjenta,
• stosowanie dożylnych środków odurzających. 

Odpłatne badanie można wykonać w laboratoriach diagnostycznych, które mają w swojej ofercie ten rodzaj diagnostyki. Taką  usługę oferują też laboratoria wirusologiczne i mikrobiologiczne.

Uśredniony koszt testu anty-HCV to 30 zł. Cena badania zależy wprawdzie od miejsca, w którym jest ono wykonywane, ale raczej nie spotyka się cen wyższych od 50 zł. Kolejny test, czyli badanie HCV RNA, wykonywany celem potwierdzenia rezultatu uzyskanego w badaniu anty-HCV, kosztuje około 200 zł. 

Co ważne, do wykonania odpłatnego badania nie jest wymagane skierowanie wystawione przez lekarza. W niektórych przypadkach pobranie próbki krwi (w ilości ok. 5 ml) wymaga wcześniejszego umówienia wizyty, choć nie jest to powszechną praktyką. Zwykle pacjent rejestruje się w recepcji i czeka na swoją kolej. 

Czas oczekiwania na wyniki przeprowadzonego testu jest różny, ponieważ zależy od procedur obowiązujących w danym laboratorium. Zazwyczaj nie trzeba czekać na nie dłużej niż kilka dni. 

Anty-HCV reaktywny – jakie są rokowania?

Reaktywny anty-HCV nie oznacza wyroku dla chorego. W przeszłości osoby z wirusowym zapaleniem wątroby typu C były leczone interferonem, a szanse na całkowite wyleczenie wynosiły 2-7 procent. Obecnie stosowana jest nowatorska terapia z użyciem leków bezinterferonowych. Wdrożenie nowej metody leczenia daje niemal 100-procentowe szanse na całkowite wyzdrowienie.

Co ważne, stosowane obecnie substancje są całkowicie bezpieczne nawet dla tych pacjentów, u których wystąpiła zaawansowana marskość wątroby. Nawet przebyte transplantacje nie stanowią już przeciwwskazania do podjęcia terapii lekami bezinterferonowymi, mówimy zatem o całkowicie bezpiecznej metodzie, która nie stwarza ryzyka wystąpienia skutków ubocznych.

Skuteczność leczenia została potwierdzona drogą badań klinicznych. Po zakończeniu 12-tygodniowej terapii u wszystkich pacjentów zanotowano znaczący spadek poziomu wirusa. Część badanych zareagowała na leczenie już po 4 tygodniach.

W Polsce przełom w dziedzinie leczenia wirusowego zapalenia wątroby typu C nastąpił w 2018 roku. Właśnie wtedy na liście leków refundowanych pojawiły się środki bezinterferonowe. Oznacza to, że każdy chory ma dostęp do leczenia finansowanego w ramach publicznych środków Narodowego Funduszu Zdrowia. Dzięki wprowadzeniu nowej metody WZW C jest pierwszą chorobą przewlekłą, dającą się wyleczyć w niemal wszystkich przypadkach zachorowań.

Eksperci o profilaktycznym działaniu kawy w cukrzycy, niektórych chorobach wątroby, a nawet nadciśnieniu.