Polacy biorą L4 częściej niż w czasie pandemii COVID-19. Komu przysługuje zwolnienie lekarskie i jak wyglądają kontrole ZUS?

Według danych ZUS opublikowanych przez „Rzeczpospolitą” w 2021 roku wystawiono łącznie 21,9 mln zaświadczeń lekarskich z tytułu choroby. W ubiegłym roku było to już 23,6 mln, czyli o prawie 2 mln więcej. Polacy częściej też decydują się na zwolnienie z tytułu opieki nad dzieckiem.

Niestety, najnowsze wyliczenia wskazują, że styczeń będzie równie trudnym miesiącem. W pierwszym tygodniu tego miesiąca zakażenie lub podejrzenie grypy stwierdzono u 300 tys. Polaków. W grudniu na grypę zachorowało 1,25 mln osób, a szczyt przewidywany jest dopiero na koniec lutego.

Dana te mogą zaskakiwać, szczególnie że dwa lata temu walczyliśmy jeszcze z pandemią COVID-19, a mimo to dużo mniej osób zmagało się z chorobą i przechodziło na L4. Sytuację w pewnym stopniu można tłumaczyć napływem uchodźców z Ukrainy, jednak eksperci wskazują też inny, kluczowy czynnik.

Okazuje się, że liczba chorych jest rekordowo wysoka właśnie ze względu na pandemię. To wtedy osłabiliśmy nasze systemy odpornościowe poprzez ograniczanie wychodzenia na zewnątrz, noszenie maseczek oraz stosowanie innych środków ostrożności. Izolacja od patogenów była wtedy konieczna, jednak obecnie będzie to odbijać się na naszym zdrowiu.

Rosnąca liczba osób przebywających na L4 sprawiła, że ZUS przeprowadził w 2022 roku dwa razy więcej kontroli. Jak wynika z informacji przekazanych przez MondayNews, dzięki temu kwota cofniętych zasiłków wzrosła o prawie 40 proc. Najwięcej nieprawidłowości urzędnicy odnotowali w województwie mazowieckim, gdzie odzyskano 1,5 mln zł, a także śląskim (1,39 mln zł).

Kontrole przeprowadzane przez ZUS mogą mieć charakter wyjazdowy lub zdalny, poprzez weryfikację informacji z innych źródeł. Jeśli pracownik ZUS w trakcie kontroli nie zastanie chorego w miejscu pobytu lub zamieszkania, przeprowadzi kontrolę po raz drugi, prosząc jednocześnie o wyjaśnienie powodu nieobecności np. wizyta w aptece lub u lekarza. Brak usprawiedliwienia może być podstawą do odebrania zasiłku chorobowego.

Tylko w III kwartale ubiegłego roku urzędnicy skontrolowali 109,1 tys. osób i wystawili 6 tys. decyzji wstrzymujących wypłatę zasiłku chorobowego. ZUS przypomina, że nadużywanie zwolnień to kradzież składek odprowadzanych przez inne osoby ubezpieczone.

Zasiłek chorobowy i wynagrodzenie przysługują osobom, które odprowadzają składki na ubezpieczenie zdrowotne. Warunkiem otrzymania świadczeń jest przesłanie zwolnienia elektronicznego e-ZLA do ZUS-u, czym zajmuje się lekarz. Następnie urząd udostępnia zwolnienie elektroniczne pracodawcy.

Wynagrodzenie za okres niezdolności do pracy przysługuje chorym przez 33 dni w ciągu roku. Przez ten okres pensję wypłaca pracodawca, natomiast jej wysokość zależy od tego, czym spowodowana jest nieobecność. Zależnie od powodu niezdolności do pracy możemy otrzymać:

• 80 proc. wynagrodzenia - podczas choroby lub izolacji związanej z chorobą zakaźną,
• 100 proc. wynagrodzenia - w czasie ciąży, poddawania się badaniom w związku z kandydowaniem na dawcę narządów lub tkanek, a także po wypadku w drodze do pracy lub z pracy.

Od 34. dnia przebywania na L4 pracownikowi wypłacany jest zasiłek chorobowy. ZUS oferuje też zasiłek opiekuńczy w sytuacji, gdy zachoruje dziecko lub inny członek rodziny, nad którym ubezpieczony sprawuje opiekę.

Na początku 2023 roku szef Naczelnej Rady Lekarskiej Łukasz Jankowski zaproponował, by wprowadzić w Polsce zwolnienia lekarskie „na żądanie”, wynoszące maksymalnie 3 lub 4 dni na rok. Podobne rozwiązania funkcjonują już w niektórych krajach Europy Zachodniej.

– Powinniśmy dążyć do tego, aby państwo miało pełne zaufanie do obywatela. To nie są czasy, gdy każdy z nas brałby co chwila takie L4, bo wywoływałoby to podejrzenia u pracodawcy i kolegów z pracy, że coś jest nie tak. W wielu państwach pracodawcy można zgłosić niedyspozycję zdrowotną, jeśli kogoś np. boli brzuch, bo popełnił błąd dietetyczny – stwierdził prezes Naczelnej Rady Lekarskiej.

Do nowego pomysłu sceptycznie podchodzą szczególnie pracodawcy, którzy wskazują na duże pole do nadużyć. Jak twierdzą, w praktyce każdy pracownik zyskałby dodatkowe 3-4 dni urlopu.

Zwolnienia lekarskie już teraz stanowią poważne obciążenie dla ZUS oraz pracodawców. Według danych opublikowanych przez „Rzeczpospolitą” tylko w pierwszym tygodniu 2023 roku koszty związane z epidemią grypy wyniosły od 131 do nawet 162 milionów złotych, co w perspektywie miesiąca może wiązać się z kwotą nawet 500 mln złotych.

Średnio osoba chora otrzymuje zwolnienie na tydzień, otrzymując wtedy zasiłek chorobowy w wysokości około 107 złotych dziennie. Epidemia generuje także koszty pośrednie, które wiążą się z niższą produktywnością spowodowaną brakiem pracownika. Gorsze wyniki można też odnotować, gdy osoba chora przyjdzie do pracy, gdyż jej wydajność i tak będzie dużo niższa.