Odma płucna (odma opłucnowa) - charakterystyka, przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Płuca są narządem oddechowym mieszczącym, u dorosłego człowieka, aż 5. litrów powietrza. Złożone są one z oskrzeli, oskrzelików, pęcherzyków płucnych i opłucnej - delikatną błoną surowiczą, którą pokryte są płuca. Z kolei opłucna składa się z dwóch blaszek: ściennej i trzewnej. Między nimi usytuowana jest jama opłucnej (jama opłucnowa) – dostanie się do niej powietrza atmosferycznego skutkuje rozwojem odmy opłucnowej, która jest stanem mogącym zagrażać życiu człowieka.

Bezpośrednią przyczyną odmy płucnej jest obecność w niej powietrza atmosferycznego. Może to być spowodowane np. urazem mechanicznym płuc, złamaniem żeber lub innymi czynnikami zewnętrznymi.
W praktyce klinicznej wyodrębnia się kilka typów odmy płucnej, w tym:

• Urazową odmę płucną zamkniętą, która stanowi konsekwencję naruszenia struktury pęcherza rozedmowego lub miąższu płucnego. W rezultacie tego urazu dochodzi do jednorazowego epizodu przedostania się powietrza do jamy płucnej.
• Urazową odmę płucną otwartą, która powstaje wskutek przebicia klatki piersiowej. W wyniku tego urazu dochodzi do soku ciśnienia i transmisji powietrza do opłucnej. Stanowi ona bezpośrednie zagrożenie dla życia człowieka.
• Urazową odmę płucną prężną (zastawkową, wentylową), która powstaje w wyniku pęknięcia części tkanki płucnej. W takiej sytuacji w trakcie wdychania powietrza przedostaje się ono do jamy opłucnej.
• Urazową odmę podskórną, która stanowi konsekwencję transmisji dwutlenku węgla do tkanki podskórnej. Tego typu odma nie stanowi poważnego zagrożenia dla zdrowia i zwykle mija samoistnie po upływie dwóch tygodni.
• Samoistną odmę opłucną, która powstaje w wyniku pęknięcia pęcherzyka rozedmowego. Dotyczy ona w głównej mierze osób młodych w 15-34 roku życia. Najbardziej narażeni są na nią palacze tytoniu.

Odma opłucnowa jest uznawana za stan mogący zagrażać życiu człowieka. W przeważającej większości przypadków przebiega ona skąpoobjawowo i mija samoistnie po upływie kilku dni. Niekiedy jednak jej objawy mogą być na tyle uciążliwe, że wymagają natychmiastowej interwencji lekarskiej.
Charakterystyczne objawy odmy płucnej to:

• Kłujący ból w klatce piersiowej, który nasila się przy oddychaniu.
• Uczucie duszności.
• Suchy kaszel.
• Epizody omdlenia (w ciężkich postaciach odmy płucnej).
• Ogólne osłabienie organizmu.
• Bladość i sinica.
• Spłycenie oddechu.
• Przyśpieszenie oddechu.
• Tachykardia (przyśpieszony rytm serca).
• Słyszalny szmer pęcherzykowy.
• Problemy z mową.

Sposób leczenia odmy płucnej uzależniony jest w głównej mierze od ogólnego stanu zdrowia osób chorych, stopnia dotkliwości objawów, a także od charakteru zmian chorobowych. W przeważającej większości przypadków przy odmie płucnej pacjenci mogą funkcjonować bez wyraźnego pogorszenia jakości życia.

Podstawowym badaniem diagnostycznym wykorzystywanym przy odmie opłucnej jest RTG klatki piersiowej. Pomocniczo wykonuje się również tomografię komputerową i ultrasonografię.

Po zdiagnozowaniu tej dolegliwości wówczas, gdy zachodzi taka konieczność (np. z powodu problemów z oddychaniem) chorym podaje się tlen, a także środki przeciwbólowe. Przy czym warto podkreślić, że leczenie odmy płucnej odbywa się w warunkach szpitalnych, ponieważ pacjenci muszą przebywać pod stałą obserwacją. W przypadku, gdy zachodzi ryzyko zapadnięcia się płuca wskutek wystąpienia odmy opłucnowej, lekarze zazwyczaj decydują się na usunięcie powietrza z jamy opłucnej jedną z dostępnych metod. Mowa tu głównie o:

• Aspiracji igłowej, która przeprowadza jest w znieczuleniu miejscowym. Polega ona na wprowadzeniu do klatki piersiowej cienkiej rurki, połączonej ze strzykawką za pośrednictwem, której odprowadzane jest powietrze. Zabieg ten trwa ok. 30 minut. Bezpośrednio przed jego przeprowadzeniem należy wykonać zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej.
• Drenażu klatki piersiowej, który podobnie jak aspiracja igłowa przeprowadzany jest w znieczuleniu miejscowym. Polega on na wprowadzeniu do klatki piersiowej drenu, który mocowany jest do za pomocą szwu. Przyłączana jest do niego zastawka wodna, która uniemożliwia cofanie się powietrza do opłucnej. Drenaż jest zabiegiem wiążącym się z ryzykiem wystąpienia powikłań w postaci uszkodzenia płuca i krwawienia z jamy opłucnej.

W większości przypadków po odmie płucnej można wrócić do wykonywanych aktywności i prowadzić dawny tryb życia. Należy jednak szczególnie uważać na nurkowanie głębinowe, ponieważ skutkuje ono zmianami ciśnienia, które mogą prowadzić do utraty oddechu.

Jednym z czynników ryzyka odmy płucnej jest palenie papierosów. O korzyściach z rzucenia nałogu tytoniowego mówi dr Tadeusz Zielona - pulmonolog:

Źródła:
Opracowano m.in. na podstawie broszury informacyjnej European Lung Fundation o Samoistnej pierwotnej odmie opłucnowej (SPOO).