Rozedma płuc – przyczyny, objawy, leczenie i rokowania. Dlaczego pęcherzyki płucne ulegają uszkodzeniu?

Czym jest rozedma płuc?

Rozedma płuc jest przewlekłą chorobą, w której pęcherzyki płucne powiększają się w niewłaściwy sposób. W rezultacie z czasem każdy pęcherzyk płucny traci elastyczność i pęka. Jako, że pęcherzyki zostają wypełnione powietrzem, krążenie w płucach staje się trudniejsze, a serce jest znacznie obciążone.

Rozedma atakuje płuca w całości, dlatego pacjent może stracić nawet 75 proc. ich powierzchni, która jest potrzebna do zaopatrywania krwi w tlen. Duże przestrzenie płuc zostają zajęte powietrzem, co znacząco uszkadza całą strukturę płuc i prowadzi do ich upowietrznienia. Średnica przestrzeni powietrznych zwykle wynosząca 0,25 milimetra w przypadku rozległej rozedmy może mieć 1 milimetr. Bardzo często choroba występuje jako składowa obrazu POChP, a więc w przebiegu przewlekłej obturacyjnej choroby płuc.

Wyróżnia się dwa główne typy rozedmy płuc:

• rozedma środka zrazika, podczas której dochodzi do zniszczenia pęcherzyków oddechowych,
• rozedma całego zrazika, gdy zniszczeniu ulegają oskrzeliki oddechowe, woreczki pęcherzykowe oraz pęcherzyki oddechowe.

Objawy rozedmy płuc

Głównym objawem rozedmy płuc jest regularnie pojawiająca się zadyszka, pojawiająca się na przykład po zakończeniu wysiłku fizycznego. Po jakimś czasie pojawiają się:

• kaszel,
• spadek masy ciała,
• osłabienie mięśni.

Kiedy choroba płuc się rozwija, to kaszel pojawia się bez powodu. Towarzyszy on dusznościom, a wydzieliny nie ma zbyt wiele. Dla chorujących na rozedmę płuc charakterystyczne są próby pozbycia się nadmiernej ilości powietrza z płuc, wydmuchując je ustami. Wtedy są one ułożone jak przy próbie gwizdania. Dlatego pacjentów z rozedmą płuc często określa się jako „różowych dmuchaczy”. Pozbycie się powietrza jest dla nich związane ze sporym wysiłkiem i ich twarz staje się różowa, a nawet czerwona. W miarę rozwoju choroby pojawiają się też próby ustawienia się w pozycji pochylonej do przodu przy jednoczesnym wsparciu na łokciach. Żyły szyjne ulegają rozluźnieniu na chwilę, jednak szybko zapadają się ponownie podczas kolejnego wdechu.

Najczęstsze powikłania pojawiające się przy rozedmie płuc to:

• odma opłucnowa powodująca zapadnięcie się płuca, co może stanowić zagrożenie dla życia,
• serce płucne będące powikłaniem długotrwającej rozedmy wraz z zwiększonym ciśnieniem w tętnicach łączących serce z płucami,
• duże pęcherze rozedmowe mogące obejmować nawet 75 proc. powierzchni płuca,
• co zwiększa ryzyko pojawienia się odmy opłucnowej.

Przyczyny rozwoju rozedmy płuc

Za główne przyczyny rozedmy płuc uważa się:

• palenie papierosów i przebywanie w zapylonym środowisku,
• przewlekłe zapalenie oskrzeli,
• zwiększone ciśnienie powietrza w płucach, oskrzelach i oskrzelikach,
• zmniejszona sprężystość pęcherzyków płucnych,
• obniżona wydajność wymiany gazowej w płucach,
• wzrost ciśnienia w tętnicy płucnej oraz w jej rozgałęzieniach,
• zmniejszona objętość naczyń krążenia płucnego,
• obciążenie prawej komory w sercu wynikające ze zmian opisanych powyżej,
• niedobór białka alfa 1 – antytrypsyny będącego odpowiedzialnym za wydzielanie niektórych enzymów mogących niszczyć tkankę łączną, co może doprowadzić do zahamowania rozpadu pęcherzyków płucnych.

Czynniki wpływające na ryzyko rozedmy płuc:

• nadmierny wysiłek oddechowy, na przykład wynikający z grania na instrumentach dętych, czy u wydmuchiwaczy w hucie szkła,
• ostre i przewlekłe zapalenie oskrzeli, dychawica oskrzelowa, skurcze oskrzeli,
• zwiększone ciśnienie w drogach oddechowych i trudności wydechowe,
• pylica płuc osłabiająca elastyczność ścian pęcherzyków płucnych.

Na rozwój rozedmy płuc najbardziej narażeni są palacze, mieszkańcy zanieczyszczonych miast oraz pracownicy narażeni na wdychanie toksyn: lakiernicy, palacze, stolarze i malarze. Na rozwój rozedmy płuc najbardziej narażeni są palacze, mieszkańcy zanieczyszczonych miast oraz pracownicy narażeni na wdychanie toksyn: lakiernicy, palacze, stolarze i malarze.

Najczęściej z rozedmą płuc zmagają się nałogowi palacze tytoniu. Wynika to z negatywnego wpływu dymu papierosowego na ruch rzęsek, które wyściełają drogi oddechowe. W chwili, gdy praca rzęsek zostaje zaburzona, płuca nie są w prawidłowy sposób oczyszczane z toksycznych substancji. Dym zmienia również strukturę oraz działanie ścianek pęcherzyków płucnych i ulegają one szybkiej degradacji.

Diagnostyka rozedmy płuc

W celu zdiagnozowania rozedmy płuc zleca się badania obrazowe. Diagnostyka to:

• RTG klatki piersiowej, na którym w wypadku choroby pojawiają się elementy o jaśniejszym natężeniu w polach płucnych, dziwnie wyglądające spłaszczenie przepony, a czasami pęcherze rozedmowe.
• Tomografia komputerowa klatki piersiowej, jaką zaleca się przed podjęciem interwencji chirurgicznej w obrębie płuc.
• Gazometria pozwalająca rozpoznać oraz zachować kontrolę nad zaburzeniami równowagi kwasowo-zasadowej.
• Spirometria mierzącą objętość i pojemność płuc wraz z przepływem powietrza.
• Bodypletyzmografia, czyli nieinwazyjne badanie czynnościowe płuc mierzące rezerwy powietrzne, objętości zalegające oraz szybkość przepływu powietrza do i z płuc.

Leczenie rozedmy płuc i rokowania dla pacjentów

Dotychczas nie znaleziono skutecznego sposobu na wyleczenie z rozedmy płuc. Można jednak w pewien sposób załagodzić jej objawy oraz powikłania poprzez prowadzenie zdrowego trybu życia. Nie bez znaczenia jest także codzienna gimnastyka oddechowa mająca na celu przedłużenie sprawności ruchowej oraz poprawę elastyczności tkanki płucnej.

Proces leczenia rozedmy płuc opiera się na zlikwidowaniu czynników mających wpływ na rozwijanie się tej choroby. Na dodatek, pacjent musi nauczyć się dostosować zapotrzebowanie organizmu na tlen do możliwości dostarczenia go przez wymianę gazową w rozedmowych płucach. Warto, żeby pacjenci cierpiący na rozedmę płuc każdego roku szczepili się przeciwko grypie, celem uniknięcia różnych powikłań spowodowanych ewentualną choroby.

Poza tym, w razie pojawienia się jakiejkolwiek infekcji dróg oddechowych należy dążyć do jej jak najszybszego wyleczenia. Najczęściej lekarze przepisują pacjentom preparaty, które mają za zadanie rozszerzyć oskrzela, a także leki oparte na kortyzolu. W najcięższych sytuacjach trzeba podać tlen. Powikłania występujące po zapaleniu płuc leczy się poprzez podawanie leków nasercowych, antybiotyków oraz sulfonamidów.

Leczenie rozedmy płuc jest wielokierunkowe i bazuje na trzech filarach. Są to:

• farmakoterapia, podczas której leki dobierane są w zależności od wyników gazometrii i spirometrii,
• rehabilitacja oddechowa, ogólnousprawniające ćwiczenia fizyczne oraz edukacja chorego i jego bliskich[/b],
• zdrowe nawyki żywieniowe bazujące na optymalnej podaży kalorii, podawaniu posiłków w mniejszych porcjach, a także w razie potrzeby – uzupełnieniu diety odżywkami.

Leki podawane pacjentom z rozedmą płuc dobiera się indywidualnie. Poza specyfikami rozkurczającymi oskrzela podaje się długo – i krótko działające sterydy.
Rokowania w rozedmie płuc zależą od unikania czynników ryzyka i stosowania się do zaleceń lekarskich. Choroba nie jest uleczalna, ale można załagodzić jej przebieg.
Terapia zmniejsza objawy i zapobiega pojawianiu się kolejnych zmian. Jeśli zmiany są duże, to może pojawić się konieczność chirurgicznego leczenia w celu zmniejszenia objętości płuc. Podczas operacji chirurdzy usuwają segmenty płuca wraz z uszkodzoną tkanką płucną. Usunięcie rozedmowego fragmentu płuca pomaga pozostałej tkance płuc poszerzyć się oraz podejmować bardziej efektywną pracę podczas oddychania. W ostateczności może pojawić się konieczność przeszczepienia płuc, jeśli inne metody leczenia zawiodą.

Profilaktyka rozedmy płuc

Profilaktyka rozedmy płuc opiera się głównie na jak najszybszym pozbyciu się czynników wywołujących chorobę. Duże znaczenie ma rzucenie nałogu przez palaczy. Ważne jest to, by jak najszybciej zlikwidować szkodliwe nawyki w codziennym trybie życia.

Ulgę w chorobie przynoszą niefarmakologiczne sposoby leczenia, takie jak:

• rehabilitacja oraz masaże rozluźniające,
• zmiana miejsca zamieszkania albo pracy, jeśli jest ono niekorzystne,
• szczepienia na grypę,
• unikanie spotkań towarzyskich w okresie epidemii,
• dieta wzmacniająca odporność, dostarczająca przeciwutleniacze i redukująca zbyt wysoką masę ciała,
• aktywność fizyczna poprawiająca funkcjonowanie układu oddechowego i poprawiająca ogólną odporność organizmu,
• picie naparów ziołowych, zwłaszcza z czystka lekarskiego, fiołka wonnego, macierzanki lub tymianku,
• inhalacje na bazie ziół lub olejków eterycznych,
• profilaktyka chorób przebiegających z kaszlem, nie pogłębiająca dodatkowo zmian rozedmowych.

Jeśli rozedma płuc uniemożliwia pacjentowi pracę, to chory może ubiegać się o rentę. Codzienne życie z rozedmą płuc staje się coraz bardziej uciążliwe, ponieważ zmniejsza się wydolność oddechowa, co ogranicza aktywność człowieka. Dokuczliwe dla pacjentów są zwłaszcza miesiące jesienno-zimowe, ze względu na to, że chorujący na rozedmę ze względu na obawę przed zachorowaniem przebywają w domu. Poza tym, wymagane są częste kontrole u lekarza oraz stałe zażywanie leków, jakie mogą wywoływać skutki uboczne. U chorego może też pojawić się lęk przed opuszczaniem miejsca zamieszkania, co także pogłębia poczucie izolacji.

ZOBACZ: Domowe sposoby na odporność