Neofobia żywieniowa u dziecka nie oznacza niejadka. Jakie są jej konsekwencje? Zastosuj te zasady, aby uniknąć niedoborów w diecie dziecka

Neofobia żywieniowa to niechęć do próbowania nowych potraw. Dotyczy ona szczególnie dzieci w wieku od 2 do 5 r.ż. i uznawana jest za naturalny etap rozwoju, który zanika wraz z wiekiem. W niektórych przypadkach może jednak przetrwać nawet do wieku dorosłego.

Neofobia żywieniowa klasyfikowana jest jako zaburzenie i nazywana „wybiórczym jedzeniem”. Niejednemu rodzicowi kojarzy się z określeniem „niejadek”, ale różni się od niego tym, że niejadek zje wszystko tylko w małej ilości, natomiast dziecko z neofobią nawet nie spróbuje, a często także broni się przed nowym pokarmem krzycząc, płacząc i zatykając usta. Awersja dotyczy nie tylko nowych pokarmów, ale również smaków już dobrze znanych, ale podanych w innej formie, o innej konsystencji, kolorze czy zapachu, np. marchewka surowa, zamiast gotowanej, w postaci puree czy w kostce zamiast w plasterkach. Dziecko z neofobią ma tendencję do wybierania i jedzenia tylko kilku ulubionych produktów, często również odmawia jedzenia warzyw i owoców.

Dziecko do 1. r.ż. jest najbardziej ciekawe i chętne do próbowania nowych pokarmów. Jednak w wieku ok. 2-3 lat, gdy następuje intensywne rozszerzanie diety, maluch nagle zaczyna wybierać tylko niektóre produkty, a odrzuca inne. Pojawia się u niego strach przed spróbowaniem, a nawet powąchaniem czy wzięciem do ręki nowego pokarmu.

Badacze uważają, że neofobia żywieniowa chroni dziecko przed zatruciem pokarmowym. Pierwotnie była ona mechanizmem chroniącym człowieka, jako istotę wszystkożerną, przed zatruciem toksyczną roślinnością lub bakteriami obecnymi w zepsutym pożywieniu. We wczesnym dzieciństwie natomiast zabezpiecza malucha, poznającego świat zmysłem smaku, przed włożeniem do buzi czegoś potencjalnie niebezpiecznego.

Naukowcy zauważają, że wpływ na występowanie neofobii u dziecka to mają również uwarunkowania genetyczne oraz szereg innych czynników takich jak:

• preferencje dziecka,
• dieta rodziców i innych członków rodziny,
• odżywianie matki w czasie ciąży – preferencje kształtują się już w łonie matki, ponieważ dziecko poznaje smaki potraw jedzonych przez mamę przez wody płodowe,
• nieprawidłowe, a zwłaszcza zbyt późne rozszerzanie diety dziecka i wprowadzanie nowych pokarmów,
• osobowość dziecka – dotyczy ona szczególnie dzieci neurotycznych i nieśmiałych,
• atmosfera w czasie posiłków: pośpiech, nerwowość, zmuszanie do jedzenia.

Neofobię żywieniową można pomylić z wybrzydzaniem lub określić dziecko jako niejadka. Początkowo bowiem maluch grymasi przy jedzeniu, nie chce próbować posiłków, a nawet gdy spróbuje, to wypluwa jedzenie. Następnie wybiera produkty, które są mu dobrze znane i je akceptuje, a wszystkie inne odrzuca. Nie wykazuje zainteresowania nimi, a wręcz od nich ucieka. Na wszelkie próby rodziców mające na celu zapoznanie go z nowym smakiem reaguje awersją, płaczem, strachem, a nawet pluciem i ucieczką.

Nie powstała żadna metoda, na podstawie której określa się poziom neofobii żywieniowej. W praktyce pediatrycznej stosuje się natomiast Skalę Neofobii Żywieniowej (ang. The Food Neophobia Scale, FNS) oraz Skalę Neofobii Żywieniowej u Dzieci (ang. The Child Food Neophobia Scale, CFNS). Jest to zbiór stwierdzeń dotyczących menu dziecka np. „Moje dziecko nie ufa nowym pokarmom”. Rodzic odpowiada, na ile dane stwierdzenie jest prawdziwe w odniesieniu do jego dziecka w czteropunktowej skali od „zdecydowanie się nie zgadzam” do „zdecydowanie się zgadzam”. Następnie po zliczeniu punktów przyznawanych odpowiednio za każdą odpowiedź określany jest poziom neofobii żywieniowej.

Dzieci z neofobią zwykle unikają spożywania warzyw i owoców, mięsa oraz produktów mlecznych. Wybieranie przez dziecko tylko okrojonej liczby produktów z czasem prowadzi do niedoborów substancji odżywczych, witamin i składników mineralnych niezbędnych do prawidłowego rozwoju młodego organizmu. Maluchy z neofobią wykazują też niechęć do twardych pokarmów, co zaburza prawidłowy rozwój szczęki i zębów, a w konsekwencji umiejętność gryzienia i rozwój mowy.

Czytaj także: Biały czy czerwony? Kolor talerza zmienia smak potrawy. Może zniechęcać lub zachęcać do jej zjedzenia

W wieku, w który występuje neofobia kształtują się nawyki żywieniowe dziecka, które będą miały wpływ na jego wybory w dorosłym życiu. Przekłada się to więc także na preferencje żywieniowe w przyszłości. Prawidłowy sposób żywienia na tym etapie rozwoju dziecka ma więc ogromny wpływ na jego zdrowie w przyszłości. Niedobory powstałe w tym czasie mogą być nieodwracalne, dlatego tak ważne jest, aby rodzice i opiekunowie zadbali o urozmaicenie diety malucha i rozbudzenie w nim ciekawości do poznawania nowych smaków.

Bardzo ważna w zmniejszaniu poziomu neofobii żywieniowej u dziecka jest przyjazna, ciepła i pełna zrozumienia atmosfera przy domowym stole. Zmuszanie dziecka do zjedzenia czegoś, co wydaje mu się obrzydliwe i niejadalne nie przyniesie skutku, a wprowadzi tylko niepotrzebne negatywne emocje. Maluch będzie kojarzył jedzenie z czymś nieprzyjemnym i tym bardziej unikał posiłków.

Tak samo maluch zareaguje na zachęcanie, które nie jest poparte czynami. Dziecko uczy się poprzez doświadczenie i naśladowanie, przygląda się i powtarza czynności wykonywane przez rodziców. Nic nie da, jeśli będziemy mu tłumaczyć, że brokuł jest zdrowy, pyszny i trzeba go jeść, jeśli sami go nie zjemy. Dobrze jest też oswajać dziecko z wyglądem, fakturą, kształtem i kolorem jedzenia poprzez wspólne przygotowywanie posiłków oraz czytanie książeczek na temat jedzenia już od najmłodszych lat.

Pomocne w walce z neofobią będzie:

• łączenie znanego pokarmu z nieznanym,
• podawanie posiłków w niewielkich ilościach o stałych porach,
• dawanie dobrego przykładu dziecku, stosowanie różnorodnej diety,
• zachęcanie, a nie zmuszanie,
• podawanie pokarmu wielokrotnie i w różnej postaci,
• stawianie jedzenia w zasięgu wzroku i rąk bez zachęcania do jedzenia,
• oswajanie dziecka z jedzeniem: pozwalanie dziecku na zabawę jedzeniem, poznawanie faktury i konsystencji pokarmów za pomocą rąk, czytanie książeczek o jedzeniu, warzywach, owocach itp.
• wspólne przygotowywanie posiłków,
• nie nagradzanie dziecka słodyczami tylko pochwałą lub wspólną zabawą.

Z neofobii dziecko przeważnie wyrasta, jednak ze względu na to, że może ona trwać nawet kilka lat, a w tak długim czasie mogą powstać poważne niedobory żywieniowe, należy dziecko obserwować. Dobrze jest zastosować powyższe wskazówki i równocześnie skonsultować się z pediatrą, który oceni rozwój dziecka i w razie potrzeby zleci odpowiednie badania.

Źródła:
Neofobia żywieniowa jej uwarunkowania i konsekwencje zdrowotne ResearchGate
Neofobia żywieniowa – zaburzenie czy etap w rozwoju dziecka? Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej