Monocyty – normy, opis badania, wyniki badania i ich interpretacja. O czym świadczy podwyższony i obniżony poziom monocytów we krwi?

Monocyty (inaczej komórki żerne) to największe ze wszystkich komórek krwi. Mogą one osiągać ponad 20 mikrometrów, czyli nawet 3 razy więcej niż np. erytrocyty. Te białe krwinki są oznaczane w morfologii jako MONO lub MON. Należą one do leukocytów, a konkretnie leukocytów pozbawionych ziarnistości, czyli agranulocytów.

Monocyty są produkowane z komórek macierzystych, podobnie jak inne komórki krwi, w szpiku kostnym. Komórki te można rozpoznać pod mikroskopem także dlatego, że posiadają duże, jednopłatowe, owalne (określane też jako nerkowate) jądro komórkowe. Ich cytoplazma jest zasadochłonna i bogata w lizosomy oraz mitochondria. Komórki te posiadają także silnie rozbudowany aparat Golgiego.

Monocyty, podobnie jak inne leukocyty, biorą udział w mechanizmach odpornościowych w ludzkim organizmie. Ze szpiku kostnego przedostają się one do różnych części organizmu – narządów oraz naczyń i po dotarciu do tkanek docelowych, przekształcają się w żerne makrofagi. Są także odpowiedzialne za produkcję interferonu oraz interleukin.

Monocyty u dziecka, jak i u dorosłych, mają za zadanie fagocytować, czyli pochłaniać zbędne komórki i obumarłe tkanki, ciała obce oraz szkodliwe drobnoustroje. Dzięki zdolności diapedezy mogą one przechodzić przez ściany naczyń krwionośnych, wydostawać się poza ich światło i dostawać się do różnych miejsc w organizmie, w których doszło do infekcji, np. do śledziony, płuc, czy komórek wątroby.

Badanie MONO morfologia (lub też mon morfologia) polega na wykonaniu laboratoryjnej analizy, która ma na celu ocenić ilość monocytów we krwi. Wykonuje się ją podczas standardowego badania krwi obwodowej, razem z analizą innych parametrów krwi.

Podczas badania pacjentowi zakładana jest opaska uciskowa, a następnie pielęgniarka pobiera próbkę – krew z żyły łokciowej. Po pobraniu próbka jest wysyłana do laboratorium, gdzie oceniane są różnorodne parametry krwi obwodowej, w tym między innymi liczebność leukocytów we krwi. Materiał do badania krwi może stanowić także próbka krwi pobrana z innych miejsc niż żyła odłokciowa. W niektórych sytuacjach krew pobiera się z opuszka palca lub naczyń żylnych zlokalizowanych na stopie.

Jeśli chcemy sprawdzić, czy mamy podwyższone monocyty i wykonujemy to badanie odpłatnie, w prywatnej placówce, skierowanie nie jest potrzebne. Natomiast jeśli chcemy skorzystać z refundacji NFZ i wykonać pełne badanie krwi obwodowej, konieczne będzie skierowanie od lekarza rodzinnego, internisty lub lekarza danej specjalizacji.

Mono badanie krwi wykonuje się rutynowo i profilaktycznie, razem z ogólną morfologią krwi. Wskazania do wykonania badania stanowią także:

• Choroby pasożytnicze.
• Osłabiona odporność u pacjenta, objawiająca się nawracającymi zakażeniami.
• Podejrzenie chłoniaka Hodgkina (ziarnicy złośliwej).
• Zakażenie pierwotniakami.
• Zakażenia wirusowe i bakteryjne.

Morfologia MONO to jedno z najczęściej wykonywanych, podstawowych badań krwi. Analizie poddaje się próbkę pozyskaną z krwi obwodowej pacjenta – najczęściej pobiera się ją z żyły odłokciowej. Jak przygotować się do mono badania krwi? Przede wszystkim należy być na czczo, czyli minimum 8 godzin (a najlepiej 12 godzin) przed badaniem nie spożywać żadnych posiłków.

Dodatkowe wymagania, które należy spełnić, by wynik badania krwi mono był jak najbardziej wiarygodny, to:

• Konsultacja z lekarzem odnośnie przyjmowanych aktualnie leków i ich wpływu na wynik badania – w razie potrzeby należy pominąć jedną poranną porcję i przyjąć leki dopiero po pobraniu próbki.
• Około półgodzinny odpoczynek w pozycji siedzącej przed wykonaniem badania.
• Wizyta w laboratorium, w którym pobierana jest próbka, pomiędzy 7:00 i 9:30.
• Wstrzymanie się od spożywania alkoholu i innych używek (papierosy, kawa) na około 2–3 dni przed wykonaniem badania.

Morfologia krwi to badanie, które jest wykonywane bezpłatnie w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia (ze skierowaniem od lekarza ogólnego). Można je wykonać także odpłatnie, w prywatnych placówkach medycznych.

Koszt badania krwi mono może wynosić od 6 do 10 złotych, badanie to wykonuje się w trakcie zwykłej morfologii krwi, dlatego też pacjent otrzymuje kompletny wynik, wraz z opisanymi innymi parametrami. Poza monocytami możliwe jest wykonanie analizy podstawowej, składającej się z 18 parametrów lub pełnej, podczas której badane jest 25 różnych parametrów krwi. Badania te nieznacznie różnią się ceną, w zależności od laboratorium.

Wynik morfologii mono otrzymuje się zwykle w ciągu 1 dnia, czasem nawet tego samego, w którym wykonywane było pobranie. Poza danymi dotyczącymi liczebności monocytów, na wyniku widnieją także dane odnośnie udziału innych elementów morfotycznych we krwi.

Niezależnie od tego, czy badamy monocyty u dziecka, czy wykonujemy morfologię MONO u dorosłego, normy monocytów mogą być podawane w różnej formie, w zależności od standardów obowiązujących w danym laboratorium. Obok wartości liczbowej z reguły podawana jest także wartość procentowa, jednak tylko lekarz może poprawnie zinterpretować taki wynik i orzec o zaburzeniach.

Ilość monocytów we krwi zależy w największej mierze od stanu zdrowia. Aby możliwe było określenie, czy mamy do czynienia z wysokimi monocytami, czy z monocytami obniżonymi, potrzebne jest porównanie uzyskanego wyniku z normą.

Jeśli chodzi o normy monocytów dla osób dorosłych, za prawidłową wartość jest uznawana liczebność wynosząca od 30 do 80 krwinek w jednym mikrolitrze krwi. Niektóre laboratoria przyjmują za prawidłową nawet ilość do 800 monocytów w mikrolitrze krwi, w zależności od przyjmowanych standardów.

Najczęściej przyjmuje się, że liczebność monocytów we krwi nie powinna przekraczać około 1 - 8% spośród wszystkich leukocytów we krwi, inaczej mamy do czynienia z sytuacją, w której w organizmie krąży za dużo monocytów.

Jeśli chodzi o monocyty u dziecka, normy są podobne jak u dorosłych. Udział monocytów w rozmazie krwi obwodowej powinien wynieść:

• U maluchów do 7 dnia życia – maksymalnie 12 proc.
• U dzieci do 6 roku życia – około 2–7%.
• U dzieci powyżej szóstego roku życia – 5–12%.

Inna klasyfikacja norm monocytów we krwi mówi o tym, że u dzieci i młodzieży od 1 do 18 roku życia powinny one stanowić 2–7% wszystkich leukocytów.

Jeszcze inne normy monocytów mówią, że u dzieci do 6 roku życia liczebność monocytów nie powinna przekraczać 7% wszystkich leukocytów, w wieku lat 10 powinna ona wynosić od 1 do 6% wszystkich leukocytów, natomiast po przekroczeniu pełnoletniości, powinna się utrzymywać na poziomie od 1 do 8% wszystkich krwinek białych.

UWAGA: poziom odbiegający od normy wcale nie musi świadczyć o poważnej chorobie, dlatego wyniki badania morfologia mono powinny być zawsze konsultowane z lekarzem.

Gdy badanie morfologia krwi wykazało, że pacjent posiada monocyty poniżej normy, taki wynik może świadczyć o zaburzeniach w funkcjonowaniu układu immunologicznego. Monocyty poniżej normy są bowiem charakterystyczne dla wrodzonych (genetycznie uwarunkowanych) lub nabytych (np. wskutek AIDS) niedoborach odporności. Monocyty poniżej normy może wykazać także morfologia krwi, gdy badanie zostało wykonane u osoby, która przyjmuje leki steroidowe, np. glikokortykosteroidy.

Zespół lub syndrom MonoMAC (inaczej nazywane także monocytopenią) to zaburzenie, które rozpoznano stosunkowo niedawno (zostało ono opisane po raz pierwszy w 2010 roku), jest ono uwarunkowane genetycznie. Syndrom MonoMAC to złożony niedobór odporności, objawia się on niedoborem komórek krwi, w tym także zaawansowaną monocytopenią. W tym przypadku morfologia mono może nawet wskazać na zupełny brak monocytów.

Ludzie, którzy urodzili się z syndromem MonoMAC, są szczególnie podatni na zakażenia bakterią Mycobacterium avium, a także inne zakażenia, np. wirusa HPV, czy gruźlicy. Zespół MonoMAC zagraża życiu chorego, ponieważ nieleczony, może doprowadzić do ciężkiej niewydolności wielu narządów, a także znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia nowotworów złośliwych. Zaburzenie to leczy się terapią antybiotykową, w przypadku osób chorujących na MonoMAC skuteczne może być także podanie komórek macierzystych.

Podwyższone monocyty we krwi mogą świadczyć o różnych zaburzeniach, począwszy od prostych i niegroźnych infekcji, do poważnych chorób, w tym także nowotworów. Monocyty powyżej normy mogą się utrzymywać w organizmie także po wyzdrowieniu.

Monocytoza, czyli monocyty wysokie, są charakterystyczne dla:

• Chorób kolagenowych.
• Chorób nowotworowych.
• Chorób zapalnych układu pokarmowego.
• Ostrych zakażeń, zarówno bakteryjnych, jak i wirusowych oraz pasożytniczych.
• Schorzeń hematologicznych, takich jak np. białaczka.

Podwyższone monocyty można zaobserwować także u:

• Osób narażonych na przewlekły i silny stres.
• Pacjentów w trakcie rekonwalescencji.
• Osób przyjmujących duże dawki leków kortykosteroidowych.

Monocyty powyżej normy mogą wystąpić także w przypadku:

• Choroby Leśniowskiego-Crohna – zapalenie jelita może się objawiać biegunką i wzdęciami.
• Chłoniaka Hodgkina – ziarnica złośliwa to nieuleczalny, ale na szczęście bardzo rzadki nowotwór krwi.
• Marskości wątroby – chorobie tej często towarzyszy utrzymujący się stan podgorączkowy, a także dolegliwości gastryczne.
• Sarkoidozy – choroba ta powoduje tworzenie się skupisk komórek układu odpornościowego w narządach.
• Zatrucia pokarmowego.

Za dużo monocytów we krwi to także stan charakterystyczny dla pacjentów po zabiegach operacyjnych, np. u tych osób, które miały chirurgicznie usuwaną śledzionę oraz dla palaczy. Po czym poznać, że monocytów we krwi jest za dużo?

Gdy w krwi krąży za dużo monocytów, u pacjenta można zaobserwować takie objawy jak nawracające choroby i infekcje. Najczęściej jednak zaburzenia w liczebności monocytów nie powodują żadnych widocznych objawów. Często takie nieprawidłowości są wykrywane zupełnie przypadkowo podczas rutynowej morfologii krwi!

Podwyższone monocyty u dorosłego mogą wskazywać na chłoniaka lub białaczkę, ale równie dobrze, mogą wynikać z niedawno przebytej lub aktualnie toczącej się w organizmie infekcji. Wynik badania morfologii mono powinien zostać zawsze skonsultowany z lekarzem oraz zinterpretowany w oparciu o inne wyniki badań. Po nieprawidłowych wynikach morfologii mono z reguły powtarza się morfologię krwi, a następnie wykonuje dalsze badania, np. badanie ogólne moczu lub badanie z krwi CRP (tzw. białko ostrej fazy).

Rodzice często zastanawiają się, czy wysokie monocyty u dziecka świadczą o groźnej chorobie. W rzeczywistości taki wynik badań często świadczy o drobnym stanie zapalnym, przeziębieniu lub grypie i nie powinien wzbudzać niepokoju.

Podwyższone monocyty u dziecka mogą świadczyć o infekcji pasożytniczej, bakteryjnej lub wirusowej, ale mogą być także związane z alergią. Za wysokie monocyty mogą towarzyszyć takim chorobom jak płonica lub mononukleoza, ale równie dobrze do ich nadprodukcji może doprowadzić także ząbkowanie u małego dziecka. O ile pozostałe parametry badania morfologii nie wzbudzają niepokoju, nie należy się jednak sugerować tym wynikiem i obawiać o zdrowie malucha.

Gdy u kobiety w ciąży pojawią się podwyższone monocyty, to mogą one świadczyć zarówno o zwykłym przeziębieniu lub grupie, jak i o groźnych dla zdrowia mamy i dziecka stanach zapalnych. Jeśli morfologia mono wykazała zatem zbyt wysoki poziom monocytów, należy się udać z wynikiem badania do lekarza.

Zarówno limfocyty, jak i monocyty odpowiadają za mechanizmy odporności immunologicznej w organizmie. Jeśli we krwi obserwujemy więc podwyższone limfocyty i monocyty, może to świadczyć o poważnej infekcji, np. chorobie zapalnej jelit lub chorobie pochodzenia nowotworowego. Wynik badania morfologii mono należy jednak pozostawić do interpretacji lekarzowi, by to on postawił właściwą diagnozę.

Źródła:
Skotnicki A., Nowak W.S., Podstawy hematologii dla studentów i lekarzy, Kraków, Medycyna Praktyczna, 1998.
https://www.msdmanuals.com/home/blood-disorders/white-blood-cell-disorders/monocyte-disorders

Jakie badania, które można wykonać samemu w domu?