Badanie krwi wykryje różne rodzaje raka? Testy MCED mogą zrewolucjonizować diagnostykę i leczenie nowotworów. Zobacz, jak działają

Test MCED (multi-cancer early detection) to test wczesnego wykrywania wielu nowotworów w próbce krwi. Ma on pomóc w diagnozowaniu różnych rodzajów raka we wczesnym stadium nawet u tych pacjentów, u których nie występują jeszcze żadne objawy.

Obecnie wykonuje się różne rodzaje badań przesiewowych mające na celu wykrycie nowotworu w konkretnym narządzie, np. kolonoskopię, aby wykryć raka jelita grubego, mammografię w kierunku raka piersi czy cytologię do zdiagnozowania raka szyjki macicy. W przypadku niespecyficznych objawów lub ich braku wykonywanie wszystkich tych badań jest dla pacjenta czasochłonne i kłopotliwe, a niekiedy również kosztowne.

Jedno badanie z próbki krwi wykrywające raka we wczesnym, przedobjawowym stadium nie tylko ułatwi diagnostykę, ale też uniemożliwi rozsianie się nowotworu oraz przyspieszy podjęcie odpowiedniego leczenia. Testy MCED w swoim założeniu mogą więc uratować życie wielu ludziom.

Wszystkie komórki w ciele człowieka, w tym również komórki nowotworowe, wydzielają DNA do krwiobiegu. To krążące DNA zawiera informacje o tym, z jakiego rodzaju tkanki pochodzi i czy jest zdrowe, czy nie. Taki mechanizm rozpoznawania DNA komórek rakowych wykorzystywany jest w biopsji płynnej u pacjentów z zaawansowanym rakiem, ponieważ pomaga w podjęciu odpowiedniego leczenia.

Testy MCED różnią się od stosowanych do tej pory badań tym, że poszukują już śladowych ilości DNA guza w krwiobiegu. Nie jest to jednak łatwe, ponieważ we krwi krąży duża ilość DNA wydzielanego zarówno przez zdrowe komórki, jak i nowotworowe. Dodatkowo DNA pochodzące ze zdrowych, obumierających komórek może przypominać swoją budową DNA pochodzące od komórek rakowych. Odróżnienie ich oraz wyłapanie już niewielkich ich ilości było wyzwaniem dla twórców testów MCED. Początkowe próby opracowania tych testów wiązały się ze zbyt dużą liczbą wyników fałszywie dodatnich.

Nowe metody opierają się na rodzaju „molekularnego kodu kreskowego” wbudowanego w DNA raka oraz właściwego dla tkanki, z której pochodzi. Te kody kreskowe są wynikiem metylacji DNA, czyli naturalnie istniejących modyfikacji powierzchni DNA, które różnią się w zależności od rodzaju tkanki w organizmie (np. tkanka płuc ma inny wzór metylacji DNA niż tkanka piersi).

Czytaj także: Masz raka i nie wiesz, gdzie szukać pomocy? Centrum Kryzysowe to miejsce dla chorych i ich bliskich. Co oferuje ta nowa platforma?

Dodatkowo komórki rakowe mają nieprawidłowe wzorce metylacji DNA, które odpowiadają danemu typowi nowotworu. Dzięki temu testy MCED wychwytują zaburzone wzorce metylacji DNA i w ten sposób rozróżniają tkankę nowotworową od normalnej oraz wskazują miejsce pochodzenia nowotworu.

Obecnie trwają prace nad kilkoma testami MCED, a badania kliniczne są na zaawansowanych etapach. Jednak do tej pory żaden test MCED nie został zatwierdzony przez amerykańską Agencję Żywności i Leków (FDA) ani nie jest zalecany przez towarzystwa medyczne.

W Stanach Zjednoczonych od 2021 roku dostępny na receptę jest test Galleri wyprodukowany przez firmę biotechnologiczną GRAIL. Badania nad jego skutecznością nadal trwają i mają się zakończyć w 2026 r. Producent opierając się na dostępnych do tej pory wynikach twierdzi, że test może wykryć 50 różnych rodzajów raka, w tym również te, których nie wykrywają obecnie dostępne badania przesiewowe np. raka jajników czy jelita cienkiego. Testy MCED opracowywane są również przez inne firmy ze Stanów Zjednoczonych i Chin.

Wczesne badania kliniczne nad ich skutecznością są obiecujące. Badanie z 2020 roku obejmujące ponad 10 tys. kobiet bez wcześniej diagnozy raka wykazało, że 26 ze 134 kobiet z pozytywnym wynikiem testu MCED miało raka, co potwierdziły inne badania.

Czytaj także: Badanie krwi wykryje raka piersi nawet 2 lata przed zachorowaniem? To szansa na wczesną diagnozę i wyleczenie tego groźnego nowotworu

Natomiast badanie sponsorowane przez GRAIL z 2021 r. wykazało, że połowa z ponad 2800 pacjentów ze zdiagnozowanym rakiem miała pozytywny wynik testu MCED. Tylko 0,5 proc. osób, u których nie wykryto raka za pomocą innych badań, otrzymała wynik fałszywie dodatni. Test działał najlepiej u pacjentów z bardziej zaawansowanymi nowotworami, ale wykrył również ok. 17 proc. przypadków w bardzo wczesnym stadium choroby.

Czytaj także: Chcesz zmniejszyć ryzyko rozwoju raka piersi? Unikaj siedzącego trybu życia. Umiarkowany ruch to ważny element profilaktyki nowotworowej