Kolposkopia – wskazania, przebieg, wyniki i cena. Jak przygotować się do kolposkopii?

Kolposkopia to rodzaj badania ginekologicznego, które jest przeprowadzane przy użyciu specjalnego mikroskopu tzw. kolposkopu. Kolposkopia polega na ocenie nabłonka oraz naczyń krwionośnych zlokalizowanych w obrębie szyjki macicy, pochwy, sromu i okolicy okołoodbytniczej. Wykorzystywany do badania mikroskop pozwala na wykonanie kilkusetkrotnego powiększenia, jak i na uzyskanie trójwymiarowego obrazu badanego obszaru. Niektóre aparaty dają możliwość wykonania fotografii lub zapisu obrazu wideo, co może okazać się przydatne w toku leczenia chirurgicznego. W toku badania, możliwe jest też pobranie wycinka tkanki i określenie zakresu ewentualnego zabiegu. 

Wskazania do kolposkopii są następujące:

• nieprawidłowy wynik badania cytologicznego,
• podejrzenie raka szyjki macicy,
• klasyfikacja stanów patologicznych szyjki macicy i szczegółowa oceny zmian, które mogą świadczyć o stanie przedrakowym, o raku przedinwazyjnym lub o raku naciekającym,
• kontrola ujawnionych wcześniej zmian w obrębie układu rozrodczego,
• ocenę stanu czynnościowego narządów płciowych kobiety, co ma duże znaczenie przy wczesnej ciąży oraz w diagnostyce niepłodności,
• monitorowanie przebiegu ciąży powikłanej,
• różnicowanie infekcji układu rozrodczego, takich jak BV (Bacterial Vaginosis), drożdżakowe zapalenie pochwy (grzybica), rzęsistkowica, zakażenie wirusem HPV.

Badania kolposkopowe służą też ocenie procesów fizjologicznych, które zachodzą u kobiet dojrzałych płciowo. Chodzi tu o metaplazję nabłonka, czyli zamianę nabłonka gruczołowego przez płaski. Wskazaniem do przeprowadzenia badania są też zmiany chorobowe w obszarze sromu, nawracające infekcje bakteryjne, wirusowe, grzybicze i pasożytnicze oraz występowanie niewyjaśnionych krwawień z dróg rodnych.

Kolposkopia w ciąży jest bezpieczna. Zdarza się, że w tym okresie, wyniki badania cytologicznego wskazują na nieprawidłowości. W takiej sytuacji konieczna jest dalsza diagnostyka, czemu służy właśnie badanie kolposkopem. Co niezwykle istotne, badanie nie stwarza ryzyka wystąpienia powikłań i jest całkowicie bezpieczne, zarówno dla przyszłej mamy, jak i dla płodu. Wykonanie kolposkopii wskazane w pierwszym trymestrze, jednak jeżeli zachodzi taka konieczność, badanie może być przeprowadzone także w kolejnych tygodniach ciąży.

Kolposkopia nie wymaga wielu specjalnych przygotowań. Badanie nie powinno być wykonywane w trakcie miesiączki (najlepszy moment to 10.-20. dzień cyklu menstruacyjnego). Na minimum dobę przed zabiegiem (wskazane jest rozszerzenie tego czasu do kilku dni) należy powstrzymać się od współżycia płciowego i zaprzestać wykonywania irygacji (płukania) pochwy. Przed kolposkopią nie zaleca się wykonywania innych badań ginekologicznych.

Zanim rozpocznie się badanie, bezwzględnie należy poinformować lekarza o uczuleniu na jod (w trakcie kolposkopii wykonywana jest próba jodowa). Należy też powiedzieć o ewentualnym ryzyku wystąpienia krwawienia. Dotyczy to przede wszystkim kobiet, u których występują problemy w zakresie krzepnięcia krwi. Zanim odbędzie się badanie kolposkopowe, lekarz może zalecić wykonanie cytologii. Pozwala to na zwiększenie czułości diagnostycznej.

Kolposkopia, jak wskazuje na to sama nazwa, jest przeprowadzana przy użyciu kolposkopu, czyli przyrządu optycznego, który nieco przypomina mikroskop. Aby móc przeprowadzić badanie, lekarz najpierw wsuwa plastikowy i samotrzymający wziernik dopochwowy, który pozwala otworzyć pochwę i ułatwia badanie. Następnie, do badanego obszaru zbliżany jest kolposkop. 

W pierwszej kolejności lekarz ginekolog ocenia nabłonek sromu, pochwy oraz pochwowego obszaru szyjki macicy. Jeżeli zaobserwowana zostanie obecność wydzieliny z pochwy, przeprowadzający badanie specjalista określi jej zabarwienie, konsystencję oraz przejrzystość. W początkowej fazie kolposkopii możliwe jest pobranie materiału do badania cytologicznego (jeżeli nie zostało przeprowadzone wcześniej) i wykonanie wymazu celem przeprowadzenia badania bakteriologicznego. Po zbadaniu wydzieliny jest ona usuwana za pomocą płynu fizjologicznego. 

Kolejnym etapem kolposkopii jest ocena powierzchni tarczy pochwowej części szyjki macicy, pokrywającego ją nabłonka oraz prześwitujących przez nabłonek naczyń krwionośnych. Szczególnie istotna jest ostatnia z wymienionych czynności, bowiem zarys struktur naczyniowych może wskazywać na konkretną jednostkę chorobową, w tym na raka szyjki macicy. W celu lepszego uwidocznienia naczyń lekarz może zadecydować o użyciu zielonego filtra. W niektórych przypadkach konieczne jest podanie wazopresyny, której działanie polega na obkurczeniu mięśni naczyń.

W dalszej kolejności szyjka macicy jest przemywana 3-procentowym roztworem kwasu octowego, co pozwala na uwidocznienie zmian w nabłonku, które mogły zostać pominięte. Celem wzmocnienia konkluzywności badania, szyjka macicy przemywana jest płynem Lugola. Jeżeli lekarz stwierdzi, że u pacjentki występuje wysokie prawdopodobieństwo nowotworu szyjki macicy, konieczne będzie pobranie wycinka do badań histopatologicznych. W takiej sytuacji może też zapaść decyzja o abrazji, czyli wyłyżeczkowaniu kanału szyjki macicy celem pozyskania materiału do dalszych badań.

Kolposkopia jest nieinwazyjnym, bezpiecznym i bezbolesnym badaniem, może jednak wywoływać uczucie dyskomfortu. Czas trwania wynosi do 15 minut.

Kolposkopia to krótkie badanie ginekologiczne, a jego wyniki pacjentka otrzymuje na miejscu. Wynik kolposkopii jest opisany za pomocą czterostopniowej skali, w której:

• grupa 1 – oznacza prawidłowe obrazy kolposkopowe,
• grupa 2 – nieprawidłowe obrazy kolposkopowe,
• grupa 3 – niejasne obrazy kolposkopowe,
• grupa 4 – inne obrazy kolposkopowe.

Wynik badania kolposkopowego jest prawidłowy, gdy w obrazie widoczna jest strefa przekształceń nabłonka, nabłonek wielowarstwowy plaski i nabłonek walcowaty. Wynik badania należy uznać za nieprawidłowy, gdy próba z kwasem octowym ujawniła zmniejszoną przejrzystość nabłonka, zaobserwowano zmianę struktury nabłonka na przypominającą mozaikę, w próbie jodowej pojawiają się obszary seronegatywne, czyli nieulegające zabarwieniu oraz gdy rysunek struktur naczyniowych jest zmieniony.   

Należy podkreślić, że kolposkopia nie jest badaniem, które pozwala na ostateczne rozpoznanie raka szyjki macicy. Jeżeli zajdzie podejrzenie nowotworu, fragment zmiany zostanie pobrany celem przeprowadzenia badań histopatologicznych. Utrudniona ocena szyjki macicy pojawia się także w sytuacji, gdy zmiany są rezultatem przeprowadzanych wcześniej procedur ginekologicznych lub gdy ich występowanie ma związek z menopauzą. 

Podejrzenie raka szyjki macicy zachodzi w sytuacji gdy:

• nie ma możliwości uwidocznienia i dokonania oceny nabłonka szyjki macicy,
• granice między nabłonkami są trudne do uchwycenia,
• obraz badania uwidacznia zmiany zapalne i mechaniczne urazy nabłonka.

Należy pamiętać, że interpretacji wyników dokonuje lekarz. Gdy zajdzie taka konieczność, zlecone zostaną dodatkowe badania, m.in. cytologia lub biopsja. 

Kolposkopia jest badaniem czułym, o dużej dokładności i wysokiej specyficzności. Mówiąc o jego największych zaletach, należy wskazać na fakt, że nie powoduje powikłań. W związku z tym może być przeprowadzone u pacjentki w każdym wieku, jak i u kobiet w ciąży. Badanie jest mało inwazyjne, może być wykonane jako element standardowego badania ginekologicznego, a poza pewnym dyskomfortem (charakterystycznym dla wszystkich badań ginekologicznych), nie stwarza dolegliwości bólowych. Jest krótkie, trwa nie więcej niż 15 minut. Pacjentka otrzymuje wyniki od razu po zakończeniu badania. 

Jak każde badanie, kolposkopia ma też pewne wady. W przypadku pacjentek, które wcześniej przeszły operacje układu rozrodczego, konkluzywność badania jest ograniczona. Czynnikiem, który może wpłynąć na ograniczenie skuteczności badania, jest też menopauza, należy jedna podkreślić, że dotyczy to niewielu pacjentek. Po stronie minusów należy zapisać też fakt, że kolposkopia nie pozwala na ostateczne zdiagnozowanie choroby nowotworowej. Wadą jest również cena kolposkopii, ponieważ prywatnie za badanie trzeba zapłacić ok. 270 zł.