Kolka nerkowa – objawy, przyczyny, leczenie i profilaktyka. Ile czasu trwa kolka nerkowa i jak sobie z nią poradzić?

Kolka nerkowa (łac. colica renalis) to charakterystyczny objaw kamicy nerkowej, nazywanej również kamicą moczową. Choroba ta polega na tworzeniu się złogów, potocznie określanych kamieniami nerkowymi, w nerkach lub innych częściach układu moczowego, których obecność nie jest fizjologiczna.

Początkowo kamica nerkowa przebiega bezobjawowo, ponieważ złogi mają formę piasku i są swobodnie usuwane wraz z moczem. Im bardziej zaawansowana choroba tym powstające kamienie są coraz większe, co utrudnia ich przemieszczanie się przez wąskie kanaliki nerkowe i moczowody do pęcherza. Stwarza to duże ryzyko zaklinowania się kamienia, powodując niedrożność dróg moczowych objawiającą się w postaci kolki nerkowej.

Kamica nerkowa będąca najczęstszą przyczyną kolki nerkowej, dotyczy ok. 5-10 procent społeczeństwa, przy czym rozwija się czterokrotnie częściej u mężczyzn niż u kobiet.

Co zwiększa możliwość wystąpienia kamicy nerkowej? Przede wszystkim stosowanie diety wysokobiałkowej, ubogiej w warzywa i owoce, a także niewystarczająca ilość płynów spożywanych każdego dnia. Tworzeniu kamieni sprzyja powstrzymywanie się od oddawania moczu, np. podczas podróży i częste infekcje układu moczowego. Wyższe ryzyko występuje u osób z nadwagą lub otyłością, amatorów alkoholi oraz osób przyjmujących preparaty wapnia (np. kobiety w okresie menopauzy).

Objawy kolki nerkowej trudno z czymkolwiek porównać, a to jak potężny ból towarzyszy atakowi mogą opisać jedynie osoby, które go doświadczyły. Nagle pojawia się silny ból w okolicy odcinka kręgosłupa lędźwiowego, który promieniuje do pęcherza moczowego, kręgosłupa i wewnętrznej części ud. Jest tak intensywny, że nie sposób zwalczyć go za pomocą ogólnodostępnych leków przeciwbólowych dostępnych bez recepty. Niektóre osoby podczas ataku kolki nerkowej tracą z jego powodu przytomność.

Ból będący najbardziej charakterystycznym objawem kolki nerkowej powoduje kamień przeciskający się przez wąskie drogi moczowe. Przeważnie ma on nieregularną budowę, jest ostry i dość duży (ma ok. 2 mm średnicy), dlatego przy każdym ruchu podrażnia delikatne struktury w obrębie układu moczowego. Sytuację pogarszają nasilające się ruchy robaczkowe, chcące przecisnąć kamień dalej, oraz skurcz mięśniówki, który zaciska się wokoło złogu.

Pozostałe objawy kolki nerkowej to:

• bolesne parcie na pęcherz,
• skąpomocz (oddawanie moczu w niewielkich ilościach),
• częsta potrzeba oddania moczu,
• krew w moczu (tzw. krwiomocz)
• powiększenie obwodu brzucha o charakterze wzdęcia,
• nudności,
• brak apetytu,
• wymioty,
• gorączka.

Pierwszy napad kolki nerkowej pojawia się niespodziewanie, najczęściej między 20. a 40. rokiem życia.

Diagnostyka kolki nerkowej opiera się na wywiadzie zdrowotnym z pacjentem, w celu poznania jego nawyków żywieniowych i stylu życia. Kluczowe znaczenie mają objawy doświadczane przez chorego oraz okoliczności ich pojawienia się.

Badaniami lekarskimi wykonywanymi przy podejrzeniu kolki nerkowej jest badanie ogólne moczu, w którym poszukuje się krwi (erytrocytów). Ponadto wykonywane są dwa badania obrazowe:

1. USG jamy brzusznej, którego celem jest lokalizacja dużych kamieni w okolicy nerek,
2. RTG jamy brzusznej, które pozwala ocenić lokalizacje i wielkość kamieni nerkowych w obrębie układu moczowego.

Atak kolki nerkowej trwa od kilku godzin do nawet kilku dni. Konieczne może okazać się wezwanie pogotowia i zabranie chorego do szpitala. Podczas ataku stosowane są trzy typy medykamentów:

• leki przeciwbólowe pierwszego rzutu to paracetamol i pylargina, a gdy nie pomagają stosowane są środki opioidowe, o silniejszym działaniu łagodzącym ból: morfina, petydyna, tramadol.
• leki przeciwzapalne m.in. ibuprofen i ketoprofen,
• preparaty rozkurczowe – przeważnie środki na bazie papaweryny, drotaweryny i hioscyny.

Ważnym elementem leczenia kolki nerkowej jest zwiększenie ilości wypijanych płynów do 4 litrów dziennie. Pacjentom ustabilizowanym zalecane są spacery stymulujący przemieszczanie i wydalanie kamieni nerkowych. Pomocne są także ciepłe okłady w okolicy odcinka kręgosłupa lędźwiowego. W wielu przypadkach atak kolki nerkowej ustępuje samoistnie, gdy kamień przedostanie się z nerek do pęcherza. Jednak nie należy lekceważyć tej dolegliwości, gdyż ma ona charakter nawracający. Jak najszybciej należy zgłosić się do lekarza urologa w celu przeprowadzenia diagnostyki i ustalenia stopnia zaawansowania kamicy nerkowej.

Kolka nerkowa ma charakter nawracający, a najskuteczniejszym sposobem jej zapobiegania jest zmiana dotychczasowego stylu życia. Każdego dnia należy wypijać min. 3 litry płynów, które rozrzedzają mocz i zapobiegają tworzeniu się kamieni. Przestrzeganie tej zasady, a nawet zwiększenie ilości płynów do 4 litrów dziennie, jest szczególnie ważne w okresie letnim, podczas wzmożonego wysiłku fizycznego, podczas podwyższonej temperatury ciała, zatruć pokarmowych i biegunek. Te sytuacje zwiększają utratę płynów.

Zalecana jest dieta jarska, a więc uboga w mięso i przetwory jego przetwory, za to bogata w warzywa, owoce, nasiona strączków i orzechy. Wskazane jest ograniczenie ilości soli w diecie, oraz zwiększenie poziomu aktywności fizycznej.

Oprócz samej diety również inne czynniki mogą zwiększać ryzyko kamicy nerkowej. Są to przede wszystkim zaburzenia związane z kształtem dróg moczowych oraz samym oddawaniem moczu. Wymienić należy zarówno wady anatomiczne – jak zwężenie rozmiaru przejścia miedniczkowo-moczowodowego, jak i nabyte – powstające w wyniku doznanych urazów mechanicznych, schorzeń, zabiegów chirurgicznych lub innych. Ponadto niektóre mutacje genetyczne mogą być odpowiedzialne za częstsze występowanie kamicy nerkowej. Wymienić tu należy wszelkie genetycznie uwarunkowane zaburzenia gospodarki elektrolitycznej.

Kolki to często występująca dolegliwość u najmłodszych. Niemniej kolki nerkowe w zasadzie nie występują u noworodków i niemowlaków. Podobnie jak sama kamica nerkowa, jest to dolegliwość rozwijająca się przede wszystkim u osób dorosłych.

W wyjątkowo rzadkich przypadkach zdarza się, że kamica nerkowa rozwija się także u dzieci. Jeśli do tego dochodzi, jest następstwem określonych zaburzeń w regulacji homeostazy. Z powodu jednak trudniejszych do rozpoznania symptomów, kamica nerkowa u dzieci może być bardziej niebezpieczna. Długo nieleczona może doprowadzić do rozwoju trwałych zaburzeń w układzie moczowym. Z tego powodu kamica nerkowa występująca u dzieci wymaga wnikliwych badań, rozpoznania przyczyn oraz podjęcia odpowiedniej formy terapii.