Jak działa botoks i czy jest bezpieczny? Zastosowanie toksyny botulinowej w leczeniu problemów medycznych i medycynie estetycznej

Botoks (ang. botox) to potoczna nazwy toksyny botulinowej, botuliny, a po polsku – jadu kiełbasianego. Jest to substancja produkowana przez laseczkę jadu kiełbasianego, bakterię beztlenową z gatunku Clostridium botulinum.

Zobacz także: W sylwestrową noc lśnij jak gwiazda. Te 5 zabiegów błyskawicznie odmłodzi, rozświetli i wygładzi cerę

Jad kiełbasiany jest silną trucizną, gdy zostanie spożyty, natomiast podawany w postaci zastrzyków domięśniowych nie jest niebezpieczny dla zdrowia i ma działanie terapeutyczne.

Pierwsze zabiegi z użyciem botoksu zaczęto przeprowadzać na początku lat 80. ubiegłego wieku w Stanach Zjednoczonych. Początkowo stosowano je w neurologii i okulistyce. Ponieważ toksyna botulinowa czasowo paraliżuje mięśnie, pomaga w przypadku niektórych schorzeń, na przykład nadmiernego napięcia mięśni czy zeza. Z czasem botoks znalazł zastosowanie również w innych dziedzinach lecznictwa oraz w medycynie estetycznej, gdzie zaczął być stosowany do redukcji zmarszczek twarzy i szyi.

Botoks działa na zasadzie blokowania przewodnictwa impulsów między nerwami a mięśniami. Efekt ten utrzymuje się przez kilka miesięcy po wstrzyknięciu toksyny – zazwyczaj są to 3-4 miesiące, a maksymalnie pół roku.

Po podaniu botoksu mięśnie stają się rozluźnione, co sprawia, że zmarszczki mimiczne ulegają wygładzeniu, a powstawanie nowych jest zahamowane, skóra ma więc czas na regenerację.

Takie działanie botoksu wykorzystywane jest w m.in. w okulistyce i neurologii – za jego pomocą leczy się m.in. problemy takie jak:

• zez,
• drganie oraz kurcz powieki (spazm),
• nadmierne napięcie mięśniowe m.in. przy dziecięcym porażeniu mózgowym,
• kurcz twarzy (na przykład po udarach),
• kurcz szyi (tzw. dystonia szyi lub kręcz karku),
• spastyczność mięśni po urazach i udarach,
• drżenie samoistne,
• migreny,
• bruksizm (mimowolne zaciskanie szczęki i zgrzytanie zębami),
• nietrzymanie moczu,
• nadmierna potliwość (blokuje czynności gruczołów potowych w miejscu wstrzyknięcia nawet na 8 miesięcy).

Sprawdź również: Powikłania po botoksie. Co najmniej 67 osób ofiarami zabiegu na otyłość. Zatrucie możliwe też po zastrzykach na zmarszczki – zobacz objawy

W medycynie estetycznej botoks stosowany jest do redukcji zmarszczek na czole, zarówno poprzecznych, jak i pionowych (między brwiami), zmarszczek pod oczami, kurzych łapek, zmarszczek w okolicy ust, do podniesienia opadających kącików ust i do redukcji zmarszczek na szyi. Botoks stosowany na włosy pomaga je zregenerować (zabieg ten wykonuje się w salonie fryzjerskim). Nie jest natomiast prawdą, że za pomocą botoksu można powiększyć usta – botoks nie jest wypełniaczem.

Umiejętnie zastosowany preparat nie zmienia wyrazu twarzy i nie powinien dawać efektu maski – działa jedynie w miejscu wstrzyknięcia, a inne mięśnie pracują jak dotychczas.

Przed iniekcją botoksu nie jest konieczne wykonanie badań lekarskich, a do samego zabiegu nie trzeba się specjalnie przygotowywać. Jeśli jednak w miejscu, gdzie przeprowadzona ma być iniekcja, widoczny jest stan zapalny skóry, należy go uprzednio wyleczyć.

Jaki jest przebieg zabiegu?

• Na początku lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad lekarski w celu wykluczenia schorzeń będących przeciwwskazaniami do przeprowadzenia zabiegu. W przypadku kobiet zapyta też, czy pacjentka nie jest w ciąży lub karmi piersią.
• Przed zabiegiem skóra zostaje zdezynfekowana, a miejsce wstrzyknięcia schłodzone lodem, ponieważ nie stosuje się znieczulenia.
• Sam zabieg jest bezbolesny, a botoks wstrzykuje się miejscowo w kilku dawkach, by zablokować przewodnictwo nerwowe w danym mięśniu twarzy.
• Po zabiegu skórę się schładza i nakłada na nią krem z witaminą K, by zapobiec tworzeniu się siniaków w miejscach iniekcji.
• Przez 3 godziny po zabiegu nie wolno się schylać, kłaść ani masować twarzy, tak by botoks nie przedostał się do innych miejsc niż okolica wstrzyknięcia.
• Na efekt działania toksyny botulinowej trzeba poczekać od 2 do 14 dni – po tym czasie pacjent zgłasza się na wizytę kontrolną, która ma na celu sprawdzenie, czy botoks rozłożył się równomiernie.

Botoks w rękach doświadczonego lekarza jest całkowicie bezpieczny i cieszy się dobrą opinią zarówno w medycynie, jak i medycynie kosmetycznej, gdzie jego stosowanie czasami łączone jest podczas zabiegów z podaniem wypełniacza, na przykład kwasu hialuronowego. Natomiast osoby bez odpowiedniej wiedzy medycznej i przeszkolenia mogą wyrządzić pacjentowi poważną krzywdę, wstrzykując botoks nieumiejętnie.

Podawanie botoksu nie jest wskazane w przypadku osób przyjmujących niektóre leki, na przykład popularne preparaty z kwasem acetylosalicylowym czy ibuprofenem, stosowane przeciwbólowo i w stanach podgorączkowych. Podobnie jak inne leki rozrzedzające krew, mogą one nasilać ryzyko powstawania siniaków po iniekcji botoksu. Z tego względu zabiegów z użyciem botoksu w obrębie twarzy i szyi nie powinno się wykonywać przy skazach krwotocznych i problemach z krzepliwością krwi.

Inne przeciwwskazania do zabiegu botoksem to zwłaszcza:

• stan zapalny na skórze twarzy, na przykład zmiany trądzikowe – podczas wkłucia bakterie mogłyby przedostać się w głąb skóry i spowodować zakażenie,
• choroby nowotworowe,
• choroby autoimmunologiczne w tzw. rzucie choroby, czyli w okresie jej aktywności,
• miastenia, która objawia się szybkim zmęczeniem i osłabienie mięśni szkieletowych,
• stwardnienie rozsiane,
• uczulenie na toksynę botulinową.
• ciąża,
• miesiączka, ponieważ w tym czasie u kobiet występuje większa skłonność do krwawień.

Do przeciwwskazań do przeprowadzenia zabiegu z użyciem toksyny botulinowej lekarze zaliczają także nierealne oczekiwania pacjenta – czasem jest on kierowany na konsultację do psychologa lub psychiatry.

Botoks podawany domięśniowo jest substancją bezpieczną, jednak w niektórych przypadkach może dojść do powstania bh. Do powikłań po zabiegu należy zwiotczenie mięśni i na przykład opadanie powieki – jest to na szczęście stan przejściowy. Może także zdarzyć się podwójne widzenie. Nieumiejętnie podany botoks może porazić (czasowo) mięśnie twarzy i spowodować nienaturalny jej wygląd – tak zwany efekt twarzy-maski.

Do najpoważniejszych powikłań po podaniu botoksu należą uszkodzenie nerwów i wstrząs anafilaktyczny. Z uwagi na możliwość takiego niepożądanego działania botuliny lekarz przeprowadzający zabieg powinien mieć dostęp do odpowiedniego sprzętu oraz środków medycznych – wstrząs anafilaktyczny jest stanem bezpośrednio zagrażającym życiu pacjenta.

ZOBACZ: Co zamiast botoksu? Ekspert: Krzysztof Gojdź, lekarz medycyny estetycznej