Heterochromia oczu, czyli różnobarwność. Jak wygląda heterochromia centralna, tęczówki oraz obu tęczówek? Czy trzeba ją leczyć?

Heterochromia jest wrodzoną lub nabytą wadą oczu i objawia się w postaci różnobarwności tęczówki. Termin heterochromia pochodzi przy tym od starogreckich słów „heteros” (inny lub inny z dwóch) i „chroma” (kolor).

Kolor oczu jest uwarunkowany stężeniem i rozmieszczeniem w tęczówce barwnika melaniny oraz budową jej przedniej powierzchni. Dodatkowo odpowiadają za niego zarówno czynniki genetyczne, jak i fizjologiczne, które wpływają na utrzymanie barwnika. Najmniejszą ilość melaniny w podścielisku tęczówki zawierają oczy niebieskie, a największą ilość – oczy brązowe.

Kolor tęczówki może się zmienić. Wiele dzieci rodzi się z niebieskimi oczami, które często ciemnieją w ciągu pierwszych lat życia.

Do zaburzenia pigmentacji tęczówki dochodzi w wyniku jego nierównomiernego rozmieszczenia w tęczówce. Różnobarwność oczu możemy przejąć po przodkach, a dziedziczona jest autosomalnie dominująco.

Zmiany koloru mogą mieć różne umiejscowienie w oczach. Rozróżnia się rodzaje heterochromii takie jak:

• heterochromia tęczówek (heterochromia iridum, inaczej całkowita) – obydwie tęczówki mają dwa różne od siebie kolory, przykładowo: lewe oko jest brązowe, a prawe zielone;
• heterochromia tęczówki (heterochromia iridis, inaczej częściowa, sektoralna) – zmiana dotyczy tylko części tęczówki, może występować w obydwu oczach.
• heterochromia centralna – częściowa heterochromia tęczówki, które występuje centralnie, tj. zewnętrzny i wewnętrzny pierścień tęczówki różnią się od siebie kolorem, czyli jest ona dwukolorowa.

Heterochromia dotyka statystycznie około 1 procenta ludzkiej populacji. Może też występować u zwierząt, głównie kotów i psów (np. rasy husky). Najczęściej jest jedynie izolowaną anomalią wrodzoną.

Zdarza się jednak, że różnobarwność dotycząca oczu jest objawem różnych chorób, również o podłożu genetycznym. Należą do nich m.in.:

• Zespół Waardenburga – stanowi grupę kilku zespołów wad wrodzonych. Oprócz heterochromii wywołuje głównie niedosłuch czuciowo-nerwowy, występowaniem jasnego pasma włosów i skórnych plam bielaczych.
• Piebaldyzm (bielactwo częściowe) – jest dysfunkcją melanocytów objawiającą się w postaci plam na twarzy, szyi, klatce piersiowej, brzuchu lub kończynach, i występowaniem białego kosmyka włosów tuż nad czołem.
• Zespół Hornera – zespół wad, które powstają wskutek przerwania unerwienia współczulnego oka, umiejscowionego pomiędzy samym okiem a ośrodkiem pnia mózgu. Do jego symptomów należą m.in. mioza (zwężenie źrenicy oka), ptoza (opadnięcie powieki w wyniku porażenia jej mięśni), enoftalmia (opadniecie gałki ocznej do oczodołu) i opóźnienie w rozszerzaniu źrenicy.
• Zespół Parry'ego-Romberga – postępujący zanik tkanek miękkich dotykających połowy twarzy.

Wada występuje również w przebiegu heterochromii Fuchsa, choroby Hirschsprunga, nerwiakowłókniakowatości, zespołu Sturge’a-Webera. Może być skutkiem znamienia Oty, nietrzymania barwnika albo mozaicyzmu, polegającego na obecności u jednego osobnika różnych linii komórkowych, które różnią się od siebie genotypem.

Heterochromią nabytą nazywa się wadę, która powstaje na późniejszym etapie życia w wyniku choroby, leczenia lub urazu gałki ocznej. Do jej przyczyn zalicza się m.in.: jaskra, cukrzyca, przebyta operacja oka, uraz oka, obecność ciała obcego w oku, nowotwory oka (np. czerniak), zespół rozproszenia barwnika.

Zmianę barwy tęczówki powodować może przewlekłe stosowanie leków, których składnikiem czynnym jest latanoprost, czyli analog prostaglandyny. Jest wykorzystywany w leczeniu jaskry z otwartym kątem przesączania i podwyższonego ciśnienia śródgałkowego. Do zmian może dojść zwłaszcza u pacjentów przyjmujących takie krople do oczu przez co najmniej 5 lat.

Jeśli heterochromia jest jedynie samodzielną wadą genetyczną niewpływającą na zdrowie człowieka, nie wymaga leczenia. W przypadku, gdy współtowarzyszy ona chorobom (np. nowotworowi w obrębie tęczówki) lub jest wadą nabytą, leczenie zależy od zdiagnozowania przyczyny jej powstania. Podstawą do przebadania oczu powinna być zmiana barwy tęczówki, która nastąpiła stosunkowo nagle i bez znanego powodu.

ZOBACZ: Achromatopsja – całkowita ślepota barwna. Genetyczna wada wzroku, przy której nieprawidłowości w budowie siatkówki uniemożliwiają ostre widzenie oraz rozróżnianie barw. Ekspert: dr n. med. Piotr Woźniak