Hantawirus nie jest nowym wirusem! Czym jest hantawirus i skąd się wziął?
Według amerykańskiego Centrum Kontroli i Prewencji Chorób (CDC), hantawirus nie jest niczym nowym. Pierwsze wzmianki o nim pochodzą już z 1976 roku. Nazwa wzięła się od rzeki Hantan w Korei Południowej, gdzie po raz pierwszy wirus ten został odkryty przez Ho-Wanga Lee. Hantawirusy w obu Amerykach są znane jako „hantawirusy Nowego Świata” i u ludzi mogą powodować hantawirusowy zespół płucny (HPS). Natomiast tzw. „hantawirusy Starego Świata” występują głównie w Europie Wschodniej i Azji – te mogą powodować gorączkę krwotoczną z zespołem nerkowym (HFRS). Hantawirusy rozprzestrzeniane są przez gryzonie, które same nie zapadają na choroby wywołane tymi patogenami.
Hantawirus w obu Amerykach powoduje hantawirusowy zespół płucny
Hantawirusowy zespół płucny (HPS) to ciężka, niekiedy śmiertelna choroba układu oddechowego spowodowana zakażeniem hantawirusami. Przypadki HPS potwierdzono w do tej pory w obu Amerykach, w tym w USA, Kanadzie, Argentynie, Boliwii, Brazylii, Chile, Panamie, Paragwaju i Urugwaju.
Sposoby zakażenia hantawirusem
Przypadki zakażenia ludzkim hantawirusem zdarzają się sporadycznie, zwykle dochodzi do nich na obszarach wiejskich, ponieważ lasy, pola i farmy to idealne siedlisko dla gryzoni, które przenoszą tego wirusa. Obszary wokół domu lub pracy, w których mogą żyć te zwierzęta (na przykład domy, stodoły, budynki gospodarcze i szopy) są potencjalnymi miejscami, w których ludzie mogą być narażeni na zakażenie tym wirusem. Każdy, kto wejdzie w kontakt z gryzoniami roznoszącymi hantawirusy, może zapaść na HPS.
Możliwość zakażenia od ludzi
Do chwili obecnej nie odnotowano żadnych przypadków HPS w Stanach Zjednoczonych, których przyczyną mogło być przeniesienie wirusa z jednej osoby na drugą. Wśród pracowników służby zdrowia w USA, którzy byli narażeni na zakażenie hantawirusem przez kontakt z chorymi, żaden z nich nie wykazał objawów choroby.
Istnieją jednak doniesienia z Chile i Argentyny, gdzie odnotowano rzadkie przypadki przeniesienia wirusa między ludźmi.
Objawy HPS
Wczesne objawy hantawirusowego zespołu płucnego obejmują:
- zmęczenie,
- gorączkę,
- bóle mięśni (szczególnie w dużych grupach mięśni: ud, bioder, pleców, a czasem także ramion).
Mogą również występować:
- bóle głowy,
- zawroty głowy,
- dreszcze,
- nudności,
- wymioty,
- biegunka,
- bóle brzucha.
Od 4 do 10 dni po początkowej fazie choroby pojawiają się późne objawy HPS. Należą do nich:
- kaszel,
- duszność,
- ucisk w okolicach klatki piersiowej.
HPS może być śmiertelny. Współczynnik śmiertelności dla tej choroby wynosi około 38%.
Trudna diagnoza HPS
Rozpoznanie HPS we wczesnym stadium choroby jest trudne, ponieważ początkowe objawy, takie jak gorączka, bóle mięśni i zmęczenie można łatwo pomylić z grypą. Jednak jeśli pacjent obserwuje u siebie typowe dla HPS symptomy, a w dodatku mógł być narażony na kontakt z gryzoniami (zwłaszcza w regionach, gdzie występuje ta jednostka chorobowa) można z dużym prawdopodobieństwem podejrzewać hantawirusowy zespół płucny.
Leczenie HPS
Wiadomo, że jeśli osoby zarażone zostaną wcześnie zdiagnozowane i otrzymają odpowiednią opiekę medyczną, istnieją duże szanse na całkowite wyzdrowienie. Na oddziale intensywnej terapii pacjenci są zaintubowani i otrzymują tlenoterapię, co pomaga przejść ciężką niewydolność oddechową. Im wcześniej pacjent zostanie objęty intensywną opieką, tym lepiej.
Gorączka krwotoczna z zespołem nerkowym występuje głównie w Azji
Gorączka krwotoczna z zespołem nerkowym (HFRS) to grupa klinicznie podobnych chorób spowodowanych przez hantawirusy z rodziny buniawirusów. HFRS obejmuje choroby takie jak koreańska gorączka krwotoczna, epidemiczna gorączka krwotoczna i nefropatia epidemiczna. Serotypy hantawirusa (jego odmiany) wywołujące HFRS to: Hantaan, Dobrava, Saaremaa, Seul i Puumala.
HFRS występuje na całym świecie. Wirus Haantan jest jednak szeroko rozpowszechniony głównie we wschodniej Azji, szczególnie w Chinach i Korei, a także w Rosji. Wirus Puumala występuje w Skandynawii, Europie Zachodniej i zachodniej Rosji. Wirus dobrawski przede wszystkim na Bałkanach, a wirus Seul – na całym świecie. Saaremaa rozprzestrzeniła się zaś w Europie Środkowej i Skandynawii.
Jak można się zarazić hatawirusem powodującym HFRS?
Ludzie mogą zarazić się tymi wirusami i zachorować na HFRS po ekspozycji na mocz, odchody lub ślinę zarażonych gryzoni (do zakażenia wystarczy nawet aerozol tych wydzielin zawieszony w powietrzu). Zarażenie wirusem następuje, gdy zainfekowany mocz lub inne odchody zostaną wprowadzone bezpośrednio np. do skaleczonej skóry, błon śluzowych oczu, nosa bądź ust. Groźne jest także ukąszenie przez gryzonia. Przeniesienie z jednego człowieka na drugiego może nastąpić, ale jest niezwykle rzadkie.
Jakie są objawy HFRS?
Objawy HFRS zwykle rozwijają się w ciągu 1 do 2 tygodni po ekspozycji na materiał zakaźny, ale w rzadkich przypadkach rozwój może potrwać do 8 tygodni. Początkowe objawy zaczynają się nagle i obejmują:
- intensywne bóle głowy,
- bóle pleców i brzucha,
- gorączkę,
- dreszcze,
- nudności,
- niewyraźne widzenie.
Osoba zakażona może doświadczyć zaczerwienienia twarzy, zapalenia lub zaczerwienienia oczu, a także wysypki.
Późniejsze objawy mogą być następujące:
- niskie ciśnienie krwi,
- ostra niewydolność krążenia,
- ostra niewydolność nerek.
Nasilenie choroby różni się w zależności od wirusa powodującego infekcję. Czas leczenia może potrwać kilka tygodni a nawet kilka miesięcy.
W zależności od tego, który typ hantawirusa powoduje HFRS, śmiertelność kształtuje się na poziomie od 1% do 15%.
Jak leczy się HFRS?
Praktykowaną formą terapii jest leczenie wspomagające, które obejmuje utrzymywanie odpowiedniego nawodnienia i poziomu elektrolitów, utrzymywanie prawidłowego poziomu tlenu i ciśnienia krwi, a także ewentualne leczenie wszelkich wtórnych infekcji. Czasami konieczna może być dializa. Odpowiednio wcześnie podana rybawiryna (lek przeciwwirusowy) może zapobiec poważnym powikłaniom w wyniku tej choroby.
Szczepionka na hantawirusa
Pomimo wielu badań nad szczepionkami przeciwko hantawirusowi, do tej pory żadna z nich nie została oficjalnie zaakceptowana przez WHO. Pomimo tego, Chiny i Korea Południowa dopuściły do użytku własne szczepionki. Niektórzy badacze podają jednak w wątpliwość ich skuteczność. Do dziś nie potwierdzono, czy zmniejszenie liczby zachorowań w tych krajach jest spowodowane szczepieniami czy może jest efektem edukacji społeczeństwa bądź kwestią przypadku.
W jaki sposób zapobiega się HFRS i HPS?
Podstawową strategią zapobiegania zakażeniom hantawirusem jest kontrola populacji gryzoni na obszarach, na których zamieszkują ludzie. Należy zwalczać te zwierzęta w domach i budynkach gospodarczych oraz bezwzględnie unikać bezpośredniego kontaktu z nimi oraz ich wydzielinami. Sprzątając miejsca, w których mogły bytować gryzonie należy zachowywać szczególne środki bezpieczeństwa i ochrony.
Czy powinniśmy się obawiać hantawirusa?
Chociaż hantawirus wywołuje poważne choroby, które wyróżniają się stosunkowo wysokim współczynnikiem śmiertelności, a co pewien czas w mediach możemy usłyszeć o zgonach w wyniku tego zakażenia, warto zachować spokój. Fakty są bowiem takie, że hantawirus z reguły nie przenosi się między ludźmi (poza wyjątkowo rzadkimi przypadkami, prawdopodobnie w zależności od serotypu wirusa). Co więcej, jest to patogen znany od niemal 50 lat, naukowcy mają na jego temat dużą wiedzę. W Polsce zanotowano jedynie kilka przypadków chorób wywołanych hantawirusem, można więc wywnioskować, że jego zakaźność jest niewielka.
Wszystko o testach na koronawirusa. Specjalista chorób zakaźnych dr Lidia Stopyra tłumaczy
