GFR i eGFR – badanie funkcji nerek, norma i interpretacja wyników. Co to jest klirens kreatyniny i jak go obliczyć?

GFR, z angielskiego glomerular filtration rate, to szybkość przesączanie kłębuszkowego, czyli wskaźnik czynności wydalniczych nerek, który umożliwia ocenę ich funkcji. Badanie GFR pozwala na wykrycie choroby tego narządu nawet we wczesnym stadium rozwoju.

Przesączanie kłębuszkowe to część krwi przepływającej przez nerki, która zostaje przefiltrowana przez wszystkie czynne kłębuszki obu nerek, nazywane nefronami. Oznacza to ilość osocza przefiltrowaną przez nefrony do tzw. moczu pierwotnego. W każdej nerce znajduje się ok. 0,6-1,2 mln nefronów, a przefiltrowaniu powinno ulegać około 10 proc. objętości przepływającej przez nerki krwi.

Zobacz też: To podstępna choroba. Gdy pojawia się ból może być już za późno. Spójrz w lustro, a zobaczysz ją na twarzy

Wielkość GFR można zmierzyć poprzez określenie klirensu inuliny lub klirensu kreatyniny, przy czym klirens to współczynnik oczyszczania oznaczający objętość osocza całkowicie oczyszczonego z danej substancji (tutaj inuliny lub kreatyniny) w jednostce czasu.

Podczas gdy klirens inuliny określany jest za pomocą kosztownych i mało dostępnych metod izotopowych, klirens kreatyniny jest łatwiejszy do oznaczenia: wymaga pobrania krwi pacjenta i oznaczenia stężenia kreatyniny w surowicy krwi, a następnie określenie wskaźnika GFR przy użyciu specjalnego wzoru, przy czym jego wartość można też obliczyć przy pomocy internetowego kalkulatora GFR. Do przeprowadzenia badania GFR tą metodą nie ma żadnych przeciwwskazań. Natomiast scyntygraficzne badania klirensu inuliny nie powinno być przeprowadzane w przypadku ciąży i laktacji.

Najczęściej stosowana jest więc metoda określania przesączania kłębuszkowego na podstawie badania kreatyniny, w której wykorzystuje się odpowiednie wzory – Cockrofta-Gaulta lub MDRD. Uwzględnia się czynniki dodatkowe, takich jak wiek i płeć badanej osoby, a także masa ciała (dla wzoru Cockrofta-Gaulta) czy rasa (dla najczęściej obecnie stosowanego wzoru MDR). Tak wyliczona wartość GFR nosi nazwę eGRF. Jest to parametr wykorzystywany w celach przesiewowych, który pomaga wykryć ewentualne uszkodzenia nerek.

GFR określa się w celu oceny pracy nerek u osób ze stwierdzonymi schorzeniami tego narządu, monitorowania funkcji nerek u osób z ich przewlekłymi, a także tych, którzy są narażeni na rozwój tego typu schorzeń.

Prawidłowa wartość przesączania kłębuszkowego jest uzależniona od indywidualnych czynników – płci, wieku, masy ciała pacjenta. Wynik eGFR podawany jest zwykle w ml/min/1,73 m2, czyli w przeliczeniu na standardową powierzchnię ciała.

Wskaźnik eGFR powinien wynosić co najmniej 90 ml/min/1,73 m2 u osób zdrowych, natomiast za wartości wzorcowe u kobiet uznaje się współczynnik równy 120 ml/min/1,73 m2, a u mężczyzn – 130 ml/min/1,73 m2.

Wskaźnik eGFR na poziomie poniżej 60 ml/min/1,73 m2 oznacza upośledzenie czynności nerek. Natomiast wynik przekraczający 30 ml/min/1,73 m2 najczęściej wskazuje na niewydolność nerek.

Wyniki badania GFR niezgodne z normą mogą być wynikiem niektórych stanów klinicznych, m.in. cukrzycą, przerostem kłębuszków nerkowych czy otyłością. Wzrost GFR może prowadzić do uszkodzenia nerek i rozwoju nadciśnienia tętniczego.

Niezgodne z normą wyniki GFR związane są z nieprawidłowym stężeniem kreatyniny w surowicy krwi. W takiej sytuacji należy udać się do lekarza prowadzącego, który powinien zalecić konsultację nefrologiczną.

ZOBACZ: Krzyżowy przeszczep nerek w Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym we Wrocławiu.