Co to jest kreatynina?
Kreatynina to jeden z produktów końcowych metabolizmu związków azotowych w organizmie. Powstaje w wyniku degradacji kreatyny, związku wchodzącego w skład mięśni i ścięgien, który uczestniczy w procesach magazynowania energii.
Każdego dnia 1-2 proc. kreatyny ulega rozpadowi do kreatyniny, a powstająca ilość tego związku jest związana z masą mięśni w ciele. Kreatynina jest transportowana we krwi do nerek i jest wydalana z moczem w ilości 14-26 mg na kilogram masy ciała.
Badanie kreatyniny – kiedy należy je wykonać?
Badanie kreatyniny polega na laboratoryjnym oznaczeniu jej poziomu w surowicy krwi. Wykonuje się je przede wszystkim wtedy, gdy istnieją podejrzenia, że nerki pacjenta funkcjonują nieprawidłowo. Mogą wskazywać na to pewne objawy, które są też wskazaniem do przeprowadzenia badania:
- nadmierne zmęczenie i problem ze spaniem,
- utrata apetytu,
- opuchlizna twarzy, nadgarstków, kostek i brzucha,
- ból dolnej części pleców w okolicy nerek,
- zmiana częstotliwości oddawania moczu lub jego objętości,
- wysokie ciśnienie tętnicze krwi,
- nudności i wymioty.
Określenie zawartości kreatyniny w surowicy pozwala lekarzowi na określenie szybkości przesączania kłębuszkowego za pomocą wskaźnika eGFR. Umożliwia on ocenę wydajności nerek, pełniących funkcję filtra płynów w ludzkim organizmie.
Wynik badania kreatyniny jest więc przede wszystkim informacją o możliwej chorobie nerek i konieczności wdrożenia leczenia. Problemy z tym narządem mogą też wynikać z zatkania moczowodu przez kamień nerkowy. Wykonują je regularnie także pacjenci z niewydolnością nerek, co pozwala na monitorowanie skuteczności dializ.
Poziom kreatyniny badany bywa również u osób cierpiących na inne schorzenia, o ile jest lub może wystąpić ich związek z nieprawidłową pracą nerek. To m.in. kamienie zapalenie prostaty, cukrzyca, zastoinowa niewydolność serca czy znaczne odwodnienie.
Badanie kreatyniny sprowadza się najczęściej do analizy zawartości kreatyniny we krwi. W niektórych sytuacjach konieczne jest także oznaczenie, ile kreatyniny pacjent wydala z moczem w ciągu doby. Służy to bardziej precyzyjnej diagnostyce schorzeń nerek.
Nierzadko badania kreatyniny wykonuje się także przed niektórymi zabiegami chirurgicznymi i kardiochirurgicznymi. W niektórych wypadkach poprzedzają one inne badania wymagające podania środka kontrastowego, takie jak:
- arteriografia – badanie przepływu krwi w tętnicach,
- koronarografia – ocena drożności naczyń krwionośnych zasilających serce,
- rezonans magnetyczny,
- tomografia komputerowa z wykorzystaniem kontrastu.
Warto przeczytać również:
Badanie kreatyniny – przygotowanie
Badanie kreatyniny polega na pobraniu niewielkiej próbki krwi z żyły łokciowej. Aby wynik analizy był miarodajny, do badania należy się jednak przygotować. Pacjent musi być na czczo, co oznacza, że nie wolno mu jeść ani pić przez co najmniej 8 godzin przed pobraniem. Dopuszcza się picie małymi porcjami normalnych ilości niegazowanej wody.
Fachowcy zalecają również powstrzymanie się od picia kawy i herbaty przez dwa dni poprzedzające badanie, a alkoholu – przez trzy dni. Dobrze jest, gdy pacjent przychodzi na badanie kreatyniny spokojny i zrelaksowany, ponieważ podwyższony poziom stresu może zafałszować wynik. Przez kwadrans przed pobraniem krwi pacjent powinien unikać wysiłku fizycznego, np. wchodzenia po schodach.
Lekarza należy poinformować o przyjmowaniu leków, ponieważ niektóre z nich wpływają na wynik badania kreatyniny. Należą do nich m.in.:
- niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen, kwas acetylosalicylowy),
- cymetydyna,
- cefalosporyny.
- chemioterapeutyki.
Kreatynina – norma dla badania we krwi
Norma kreatyniny we krwi jest zależna od źródła danych. Można więc spotkać się z informacją o prawidłowym zakresie wyników wynoszącym 53-115 mikromol (0,6–1,3 mg) na litr, ale też bardziej szczegółowe normy: 60–120 mikromoli dla mężczyzn, 50–110 mikromoli dla kobiet i 20–40 dla dzieci do 5. roku życia.
A co mogą oznaczać wyniki odbiegające od normy? Istnieją czynniki sprawiające, że poziom kreatyniny ulega zmianom, chociaż pacjent na nic nie choruje. To, ile kreatyniny wykryje badanie krwi, zależy na przykład od masy mięśniowej: więcej będzie jej u kulturysty lub sportowca wyczynowego, a mniej u człowieka niedbającego o kondycję lub wyniszczonego fizycznie.
Wysoka kreatynina może być skutkiem intensywnych treningów i/lub spożywania dużych ilości białek mięśniowych w diecie.
W normie mogą się też nie zmieścić wyniki badań poziomu kreatyniny u kobiet w ciąży, ludzi w podeszłym wieku oraz osób po amputacji którejś z kończyn.
Niska kreatynina, wysoka kreatynina – co oznacza wynik poza normą?
Wyniki badania poziomu kreatyniny powinien zinterpretować lekarz, ale dla wstępnej orientacji warto wiedzieć, co mogą oznaczać wartości wykraczające poza normę.
Podwyższona kreatynina we krwi najczęściej występuje u badanych z podejrzeniem choroby nerek. Oznacza to rzeczywiście problemy z nerkami, przy czym może chodzić o niewydolność nerek ostrą, przejściową lub trwałą.
Podniesiony wynik badania kreatyniny może być też wynikiem stanów takich jak:
- zablokowany moczowód,
- uszkodzenie lub infekcja nerek.
- niedokrwienie nerek spowodowane chorobą serca lub powikłaniami cukrzycy,
- dieta wysokobiałkowa,
- przyjmowanie suplementów diety z kreatyną,
- odwodnienie organizmu.
Zbyt niski poziom kreatyniny we krwi może sugerować choroby zanikowe mięśni albo poważne problemy z wątrobą.
Dowiedz się więcej na temat:
Przeważnie badanie wykonywane jest na zlecenie lekarza, ale można je również przeprowadzić na własne życzenie. Jeśli jego wyniki wykażą przekroczenie normy, a pacjent uskarża się na bóle, wymiotuje, ma gorączkę i (albo) problemy z oddawaniem moczu, powinien niezwłocznie odbyć wizytę w poradni lekarskiej.
