E-papierosy: mniej szkodliwe od zwykłych papierosów, ale nie bez wad. Skutki wapowania coraz lepiej poznane i wciąż mniej groźne niż palenia

Według Public Health England, agencji wykonawczej Ministerstwa Zdrowia Wielkiej Brytanii, elektroniczne papierosy są o 95 procent mniej szkodliwe niż te tradycyjne. Jak natomiast podaje prof. Piotr Kuna, wybitny specjalista w zakresie chorób wewnętrznych i alergologii z Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, zastąpienie elektronicznym urządzeniem zwykłych papierosów redukuje narażenie na substancje rakotwórcze i toksyczne aż o 90 procent.

W płynie do e-papierosa występuje zwykle od kilkunastu do kilkudziesięciu różnych substancji. Tymczasem według ekspertów ze Szkoły Medycznej Universytetu Johna Hopkinsa w Stanach Zjednoczonych osoba, która wdycha dym papierosowy, przyjmuje do organizmu ok. 7 tysięcy różnych związków chemicznych, a oprócz tak pożądanej pobudzającej nikotyny są to m.in. substancje smoliste, metale ciężkie i wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, w tym niesławny benzo(a)piren.

Wyjaśnia to, dlaczego osoby uzależnione od tytoniu umierają przedwcześnie nawet 3 razy częściej niż ci, którzy go nie palą.

Czytaj także: Chorzy na raka lub serce nadal palą papierosy. Uzależnienie niweczy efekty leczenia. Pacjenci potrzebują pomocy w zerwaniu z nałogiem

Według doniesień z listopada 2020 r. zamiana wyrobów tytoniowych na e-papierosy powoduje szybki spadek we krwi poziomu tlenku węgla (toksycznego czadu) o 47 procent, a o 64 proc. – stężenie biomarkera NNAL, który jest produktem metabolizmu rakotwórczych związków z tytoniu (NNK). Uczestnicy badania doświadczali też o 37 proc. mniej objawów oddechowych, choć funkcjonowanie płuc, ciśnienie krwi i ekspozycja na nikotynę nie uległy u nich zmianie.

Choć z biegiem czasu przybywa coraz doskonalszych rozwiązań technicznych w urządzeniach, przez co mają w mniejszym stopniu obciążać zdrowie użytkownika, bezpieczeństwo ich stosowania jest obecnie przedmiotem wzmożonych badań.

E-papierosy to niewielkie urządzenia zasilane akumulatorowo, które podgrzewa roztwór, tzw. e-liquid, emitując w ten sposób opary nikotyny. Wdychanie zawierającej ją pary wodnej z innymi dodatkami, czyli tzw. wapowanie (ang. vaping) sprawia wrażenie zaciągania się dymem tytoniowym.

Większość urządzeń popularnych w naszym kraju ma zbiorniczek, do którego nalewa się roztwór z nikotyną, tzw. liquid. Akumulator można ładować za pomocą ładowarki i kabla USB. Urządzenia różnią się pod względem konstrukcji, parametrów akumulatorów i grzałek, wielkości, kształtu. Mogą przypominać długopis, pendrive albo zaawansowaną maszynerię. W sprzedaży są też dostępne urządzenia jednorazowe z baterią, na wymienne wkłady (tzw. kartridże), rozwiązania hybrydowe oraz produkty do podgrzewania tytoniu (tobacco heating products), w których nie dochodzi do jego spalania.

Szeroki wybór wymyślnych aromatów, atrakcyjny wygląd urządzeń i brak nieprzyjemnych efektów, jakie towarzyszą spalaniu tytoniu (brzydki zapach, zażółcenie skóry, kaszel) to czynniki, które mogą mylnie sugerować, że korzystanie z e-papierosów nie ma negatywnych konsekwencji zdrowotnych.

Gdy jednak porównano niedawno efekty wapingu z abstynencją od nikotyny, historia używania e-papierosów wiązała się ze zwiększeniem ryzyka rozwoju choroby oddechowej o 21 procent, natomiast czynne korzystanie z urządzenia podnosiło je o 43 procent. Prawdopodobieństwo rozwoju rozedmy płuc było przy tym większe o 69 proc., przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) – o 57 proc., przewlekłego zapalenia oskrzeli - o 33 proc., natomiast astmy oskrzelowej – o 31 proc.

Jednym z niedocenianych zagrożeń jest możliwość przyjęcia nadmiaru nikotyny. Łatwo bowiem zapomnieć, że trzeba ją dozować, a z każdym kolejnym użyciem urządzenia jej dawka się zwiększa. Odpowiedzialny użytkownik e-papierosa powinien mieć nad nią kontrolę.

W płynach do e-papierosów mogą występować szkodliwe aromaty (np. diacetyl, stosowany też do nadawania maślanego zapachu popcornu i wywołujący chorobę płuc i pracowników fabryk), barwniki, metale ciężkie czy organiczne związki lotne (VOCs).

Znane toksyczne i potencjalnie rakotwórcze działanie mają produkty rozkładu w wysokiej temperaturze gliceryny, która wchodzi w skład wielu liquidów, takie jak akrylamid (akroleina). Warto jednak pamiętać, że jest to powszechny składnik żywności, zwłaszcza zawierającej węglowodany i poddanej obróbce w wysokiej temperaturze (m.in. czipsy, wypieki i kawa).

W 2019 roku naukowcy powiązali korzystanie z e-papierosów i produktów do vapingu z przypadkami ciężkiego uszkodzenia płuc, który nosi nazwę EVALI (e-cigarette or vaping product use-associated lung injury). Do lutego 2020 roku amerykańscy lekarze potwierdzili go u ponad 2,8 tys. zwolenników wapowania, a prawie 70 osób zmarło. Objawy zespołu to przewlekły suchy kaszel, zmęczenie, duszności, gorączka i ostre zapalenie płuc.

O rozpoznaniu EVALI mówi się w sytuacji, gdy pacjent spełnia 3 kryteria:

• używanie e-papierosów lub innych produktów do wapowania w ciągu 90 dni poprzedzających wystąpienie objawów,
• występowanie zmian w obrazie płuc,
• wykluczenie innych możliwych źródeł uszkodzeń płuc, m.in. infekcji.

Według badań z końca sierpnia 2020 roku zmiany w płucach zwolenników wapowania są dobrze widoczne w wynikach tomografii komputerowej, czyli przy czym nie ma konieczności wykonywania biopsji tego narządu. Już wcześniej odkryto, że tworzą się wokół oskrzeli i występuje w nich nagromadzenie białych krwinek.

W badaniach z końca września b.r. wykazano, że rozwój EVALI wiąże się z używaniem urządzeń wyposażonych w element grzewczy ze stopu niklu i chromu (NC), nie występują natomiast w przypadku stali nierdzewnej (SS).

Skutkiem używania e-papierosów jest stres oksydacyjny, który jest czynnikiem rozwoju stanów zapalnych (m.in. jamy ustnej) i osłabienia układu odpornościowego. Może ponadto przyczyniać się zmian w obrębie mózgu u płodu i organizmów rozwijających się oraz nowotworowych.

Palenie papierosów, a więc wciąganie do płuc dymu tytoniowego, jest znanym czynnikiem zwiększającym prawdopodobieństwo rozwoju licznych chorób i skracającym życie.

Efekty palenia tytoniu obejmują:

• pogorszenie ogólnego stanu zdrowia,
• nasilenie stanów zapalnych w organizmie,
• upośledzenie odporności,
• rozwój chorób układu krążenia,
• częstszy rozwój nowotworów, zwłaszcza raka płuca,
• rozwój przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP),
• ataki astmy,
• ryzyko powstawania zakrzepów w naczyniach krwionośnych i wylewu,
• częstsze przypadki zaćmy,
• zmniejszenie płodności,
• zagrożenie wadami płodu i poronieniem u ciężarnych.

Nałóg tytoniowy to nie tylko fizyczne uzależnienie od nikotyny, ale też głęboko zakorzeniony nawyk związany z wykonywaniem określonych gestów podczas palenia. Właśnie dlatego e-papierosy są daleko bardziej preferowanym zamiennikiem tytoniu niż gumy do żucia z nikotyną czy tym bardziej zawierające ją plastry transdermalne.

Ponieważ zamiana tradycyjnego papierosa na tego elektrycznego nie wymaga rezygnacji z nawyku wziewnego przyjmowania nikotyny, jest dla wielu osób stosunkowo łatwym zadaniem. W ten sposób można łatwiej namówić palaczy do porzucenia nałogu, jak przekonuje Louise Ross, była wieloletnia szefowa brytyjskiego Stop Smoking Service.

Już w 2018 roku brytyjski Narodowy Instytut Zdrowia i Opieki (NICE) w ramach sposobów redukcji zagrożenia zdrowia wśród palaczy zalecił lekarzom promowanie wśród nich rozwiązań takich właśnie jak e-papierosy. Zalecenie dotyczy osób, które nie są w stanie zrezygnować z nałogu, i wynika głównie z faktu ograniczenia ekspozycji organizmu na substancje smoliste.

Według przeglądu 50 badań, którego wyniki zaprezentowano w połowie listopada 2020 roku, rzeczywiście są one bardziej skuteczne w rzucaniu palenia. Znacznie też je ułatwiają w porównaniu z sytuacją, gdy nikotynę odstawia się z dnia na dzień.

Producenci e-papierosów oferują swoje urządzenia jako narzędzie do rzucenia lub ograniczenia palenia tytoniu przeznaczone dla osób dorosłych. Problemem jest jednak rekreacyjne wapowanie przez młodzież, uzależnianie się od nikotyny w młodym wieku i przypadki uszkodzeń płuc m.in. w wyniku mieszania smakowych liquidów z innymi substancjami.

E-papierosy nie powinny trafiać w ręce nieletnich nie tylko ze względu na szkodliwość nikotyny, ale również fakt, że często nie umieją oni korzystać z nich we właściwy, odpowiedzialny i zrównoważony sposób. E-papieros nie jest odpowiednim rozwiązaniem również dla kobiet w ciąży i karmiących piersią, osób z chorobami przewlekłymi, zwłaszcza ukłądu oddechowego i krwionośnego, a ponadto tych, które nigdy nie paliły oraz tych, które nie zamierzają rzucić nałogu nikotynowego.

E-papierosy powinny być używane z umiarem i tylko zgodnie z ich przeznaczeniem. Warto wybierać urządzenia o mniejszej mocy, które podgrzewają liquid do niższej temperatury, przez co przy jego odparowaniu powstaje mniej szkodliwych związków.

Wiele, jak nie większość, zależy jednak od liquidu. Produkt powinien mieć jak najlepszą jakość i mieć jak najmniejsze akceptowane przez użytkownika stężenie nikotyny. Najlepiej wybierać płyny bez dodatków barwiących i minimalnie perfumowane. Do najbardziej neutralnych należą liquidy o klasycznych aromatach tytoniowych (tobacco).

ZOBACZ: Z całą odpowiedzialnością stwierdzam, że e- papierosy są mniej szkodliwe od tych tradycyjnych. Ekspert: prof. Andrzej Sobczak ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego