Możesz się zatruć nawet grzybami jadalnymi. Zobacz, co robić, gdy tak się stanie. Jak rozpoznać objawy zatrucia i jak im zapobiegać?

Zatrucie grzybami to zagrożenie, o którym co roku dużo mówi się po rozpoczęciu sezonu grzybobrania. W Polsce co roku dochodzi do 500–1000 zatruć, z czego aż 30-60 kończy się zgonem.

Do grzybów odpowiadających za najczęstsze zatrucia należą zwłaszcza gatunki podobne z wyglądu do tych jadalnych, takie jak:

• muchomor sromotnikowy (Amanita phalloides) – zawiera związek o nazwie amanityna, który niszczy wątrobę i może doprowadzić do śmierci. Nawet mała dawka może spowodować konieczność przeszczepienia wątroby. Muchomor sromotnikowy przypomina chętnie zbieraną i bardzo smaczną czubajkę kanię, a także gąskę zielonkawą. Młody muchomor jest do złudzenia podobny do pieczarki polnej,
• muchomor jadowity (Amanita virosa) – jest równie groźny, jak muchomor sromotnikowy. Zatrucie powoduje uszkodzenia nerek i wątroby. Łatwo jest pomylić go z pieczarką, zwłaszcza, gdy jest młody,
• piestrzenica kasztanowata (Gyromitra esculenta) – objawy zatrucia tym grzybem mogą pojawić się nawet do 2 tygodni po jego spożyciu. Zawarte w niej toksyny uszkadzają wątrobę, śledzionę, a także narząd wzorku. Bywa mylona z ciemnobrązowymi, jadalnymi smardzami,
• maślanka wiązkowa (Hypholoma fasciculare) – wywołuje przykre, choć niezagrażające życiu objawy:nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunkę. Grzybiarze mylą ją z opieńką miodową,
• olszówka trująca (Paxillus involutus) – zawarte w niej substancje powodują rozpad czerwonych krwinek, mogą też w dłuższej perspektywie doprowadzić do śmierci. Długo była uważana za grzyb jadalny. Grzybiarze twierdzili, że poddanie jej działaniu wysokiej temperatury (gotowanie) sprawia, że znikają właściwości trujące. Dziś wiadomo, że to nieprawda!

Zatrucia grzybami w medycynie dzieli się na dwie grupy, w zależności od tego, w jakim czasie od ich zjedzenia występują objawy. Objawy zatrucia grzybami trującymi mogą pojawić się niemal od razu, ale też nawet po wielu dniach!

Zespoły o krótkim czasie wylęgania objawów – do 6 godzin po zjedzeniu grzybów:

• zatrucie czernidlakiem pospolitym – niewielki nieżyt żołądka i jelit, objawy nasilają się po wypiciu alkoholu – zaczerwienienie twarzy, uderzenia gorąca, wzrost ciśnienia krwi, kołatanie serca,
• zespół muchomora plamistego – objawy zespołu pobudzenia psychoruchowego, takie jak: rozszerzenie źrenic, suchość w ustach, podwyższenie temperatury ciała nawet do 40 stopni Celsjusza, pobudzenie ruchowe, halucynacje,
• zespół muskarynowy – objawy: ślinotok, intensywne pocenie, zwężenie źrenic, zwolnienie akcji serca, wymioty, kurczowe bóle brzucha),
• zespół nieżytu żołądkowo-jelitowego – objawy: nudności, wymioty, biegunka, bóle brzucha, czasem objawy odwodnienia.

Zobacz także: Celebryci lansują jedzenie muchomorów. Niebezpieczna moda opanowała Internet. Czy muchomory czerwone można jeść i co to oznacza dla zdrowia?

Zespoły o długim czasie wylęgania objawów – po upływie ponad 6 godzin od zjedzenia:

• zespół sromotnikowy – objawy takie jak: nudności, wymioty, bóle brzucha i biegunka, a w 2-3 dobie od wystąpienia objawów także żółtaczka i śpiączka wątrobowa,
• zespoły rzekomosromotnikowe – zatrucie piestrzenicą kasztanowatą lub zasłonakiem rudym, objawy bardzo podobne do zatrucia sromotnikami.

Zatrucie grzybami może pojawić się szybko lub po pewnym czasie. Gdy tylko pojawi się podejrzenie zatrucia, należy wezwać pogotowie ratunkowe i wywołać wymioty u osoby, która je zjadła, np. podając dużo przegotowanej, mocno osolonej wody. Pierwsze wymioty warto zabezpieczyć do analizy laboratoryjnej.

Następnie należy podać choremu węgiel aktywny i czekać na przyjazd lekarza. Jeśli straci przytomność, ułożyć go w pozycji bezpiecznej, a jeśli przestanie oddychać – podjąć resuscytację.

Leczenie w szpitalu przebiega różnie, w zależności od tego, jaki grzyb i substancje spowodowały zatrucie. Zwykle wykonuje się płukanie żołądka. Ważne jest, by przerwać krążenie toksyn w organizmie. Niekiedy w tym celu konieczne jest dializowanie pacjenta.

Jeśli dojdzie do silnego uszkodzenia wątroby, jedynym ratunkiem dla chorego jest przeszczep tego narządu. Oprócz tego stosuje się także leczenie objawowe – na przykład podawanie witaminy C, by znieść objawy zatrucia czernidlakiem pospolitym popitym alkoholem, a także uzupełnianie na bieżąco utraconych elektrolitów.

Zatrucie grzybami bywa wynikiem nieświadomości lub pomyłki. Niedoświadczone osoby, które nie potrafią trafnie rozpoznawać gatunków grzybów, mogą pomylić jadalne grzyby z trującymi. Odróżnienie ich jest trudniejsze po zebraniu, dlatego właściwa ocena powinna być dokonywana na etapie grzybobrania.

Aby uchronić się przed zatruciem, warto przestrzegać kilku podstawowych zasad związanych ze zbieraniem, kupowaniem i jedzeniem grzybów. Oto najważniejsze z nich:

• nie należy zbierać grzybów blaszkowatych, tylko rurkowate (wśród tych drugich nie ma gatunków silnie trujących),
• należy zbierać tylko to, czego jest się absolutnie pewnym i posługiwać się przy tym atlasem grzybów,
• warto zabrać do lasu bardziej doświadczoną osobę,
• nie należy zbierać grzybów przy drodze (nawet te jadalne kumulują metale ciężkie występujące w glebie),
• nie należy kupować grzybów z niepewnych źródeł,
• nie wolno podawać grzybów leśnych dzieciom i osobom starszym,
• nie należy wierzyć w przesądy o rozpoznawaniu grzybów trujących (np. ostry smak, kapelusz czerniejący po dotknięciu, czerniejąca po włożeniu do gotujących się grzybów łyżeczka itp.).

Grzyby jadalne są nie tylko smaczne, ale też niezwykle zdrowe. Choć przez lata uważano je za ciężkostrawne i mało wartościowe, współczesna nauka nie przestaje dostarczać dowodów na ich dobroczynne działanie na zdrowie, m.in. przeciwzapalne, antynowotworowe i wspierające odporność.

Jednak nawet przy spożywaniu grzybów jadalnych, a nawet tych uprawnych, wskazana jest ostrożność. Zatrucie jest możliwe nie tylko w przypadku osobników starych, zepsutych czy spleśniałych, ale też dobrze wyglądających lecz nieprawidłowo przechowywanych.

Świeżych grzybów nie wolno trzymać w foliowych reklamówkach i szczelnie zamkniętych naczyniach – niemal natychmiast zaczynają się psuć i rozkładać. Niewłaściwe obchodzenie się to najczęstsze źródło zatruć grzybami jadalnymi.