Wodniak jądra u dorosłych, dzieci i noworodków. Czy wodniak jądra jest groźny, jak wygląda jego leczenie?

Wodniak jądra ( hydrocele testis) powstaje na skutek nadmiernego gromadzenia się płynu surowiczego pomiędzy błoną ścienną a otrzewną osłonki jądra. Objętość płynu zamyka się w przedziale od kilkunastu do kilkuset mililitrów i charakteryzuje się zmiennym zabarwieniem. W większości przypadków ma wodojasny lub bursztynowy kolor, jednak czasami zdarza się, że przybiera barwę jasnoróżową, ze względu na obecność krwi. Dotyczy to przypadków, w których wodniak jądra spowodowany jest urazem mechanicznym lub patologiczną zmianą w obrębie narządu - guzkiem lub skrętem jądra.

Wodniak jądra występuje w dwóch postaciach - wrodzonej i nabytej. W pierwszym przypadku dotyczy noworodków. Wodniak jądra u niemowlaka pojawia się w wyniku niezrośnięcia wyrostka pochwowego. W większości przypadków nie jest groźny i znika samoistnie, mniej więcej w 12 miesiącu życia dziecka, kiedy dochodzi do zrośnięcia się wyrostka.

W postaci nabytej dotyczy młodych chłopców i dorosłych mężczyzn. Przeważnie jest wynikiem urazu mechanicznego, choć często występuje też jako konsekwencja innej dolegliwości. Nabyty wodniak jądra może mieć charakter bezobjawowy i objawowy. Dolegliwość, dająca wyraźne symptomy, przeważnie jest powikłaniem choroby nowotworowej, urazu mechanicznego lub swoistego albo nieswoistego zapalenia jądra.Wrodzony wodniak jądra dotyczy około 6 proc. noworodków i najczęściej pojawia się po prawej stronie. Jego samoistne zanikanie zaobserwowano u około 80 proc dzieci do 12 roku życia. U dorosłych mężczyzn, wodniak stanowi najczęściej powikłanie pourazowe lub pozapalne. Trudno zatem określić, ilu procent ogółu dotyczy.

Wodniak jądra wciąż skrywa wiele tajemnic, bowiem szczegółowa etiologia jego powstawania nie została poznana w stu procentach. W większości przypadków możliwe jest jednak określenie mechanizmu, w wyniku którego doszło do wystąpienia dolegliwości. Wodniak jądra w postaci wrodzonej jest wynikiem komunikacji, występującej między jamą otrzewną a surowiczą jamą moszny. Dochodzi do tego w wyniku zbyt późnego zarośnięcia wyrostka pochwowego, który powstaje w ostatnim etapie życia płodowego, gdy jądra przemieszczają się z jamy brzusznej do worka mosznowego. Zawarta w jamie otrzewnej surowica, przemieszcza się do jamy surowiczej, w wyniku czego powstaje wodniak.

U osób dorosłych, wodniak ma charakter nabyty i może być konsekwencją przebytego zapalenia najądrza albo jądra. Może być także rezultatem urazu mechanicznego lub pojawić się jako powikłanie pooperacyjne. Odnalezienie czynnika etiologicznego wodniaka w postaci nabytej jest o tyle trudne, że jego rozwój ma charakter długotrwały.

Wodniak jądra daje charakterystyczny objaw w postaci znacznego zwiększenia objętości worka mosznowego. Obrzęk ma najczęściej charakter jednostronny, wodniaki obustronne są dość rzadkim zjawiskiem. Jego objętość uzależniona jest od ilości nagromadzonego płynu surowiczego. Warto zaznaczyć, że objętość worka mosznowego może zmieniać się w ciągu dnia - rano, tuż po przebudzeniu, obrzęk jest mniejszy, natomiast zwiększa się w godzinach wieczornych. Wynika to z faktu, że wiele wodniaków ma charakter komunikujący, czyli płyn swobodnie przepływa między wyrostkiem pochwowym i jamą otrzewną. Im większa aktywność ruchowa, tym bardziej wzrasta przepływ. Zjawisko to można zaobserwować przede wszystkim u małych chłopców, u których wystąpiła wrodzona postać dolegliwości. Obrzęk może też narastać przy okazji infekcji wirusowych, przy których otrzewna wytwarza większą ilość płynu surowiczego.

Wodniak jądra jest diagnozowany przez lekarza-urologa. Rozpoznawanie tej przypadłości można opisać w trzech krokach:

1. W pierwszej kolejności przeprowadzany jest szczegółowy wywiad lekarski, podczas którego ustalany jest przebieg choroby, czas jej trwania i towarzyszące dolegliwości. Lekarz stara się też pozyskać informacje, mogące rzucić światło na przyczynę powstania dolegliwości.
2. Kolejny etap to badanie przedmiotowe, wykonywane w pozycji leżącej. Ocenie podlega wielkość, struktura oraz konsystencja jąder. Podczas badania uwidaczniają się też ewentualne dolegliwości bólowe, związane ze schorzeniem.
3. W dalszej części badania pacjent zmienia pozycję na stojącą. Wykonywana jest tzw. próba kaszlowa, w której trakcie specjalista układa dłoń na zmienionej chorobowo stronie pachwiny. Pozwala to ocenić, czy między osłonką jądra a jamą otrzewnej dochodzi do swobodnego przepływu cieczy.

Wodniak jądra u dziecka (postać wrodzona) podlega kilkumiesięcznej obserwacji. U większości chłopców, wodniak wchłania się samoistnie jeszcze przed ukończeniem przez nich pierwszego roku życia. Zabieg chirurgiczny jest brany pod uwagę wyłącznie wtedy, gdy zmiana chorobowa utrzymuje się do drugiego roku życia. Wodniak jądra o charakterze nabytym wymaga leczenia chirurgicznego. Lekarze stosują dwie metody zabiegu. Pierwsza, metoda Winkelmanna, przewiduje opróżnienie jamy wodniaka z płynu. Druga, metoda von Bergmanna, przewiduje również usunięcie nadmiaru osłonek, które pokrywają wodniaka. Druga z wymienionych technik chirurgicznych jest wykorzystywana tylko do leczenia znacznych wodniaków.

W przypadku diagnozy wodniaka jądra stosunkowo rzadko przeprowadzana jest punkcja, w wyniku której usuwany jest płyn z jamy wodniaka. Metoda ta dotyczy pacjentów, u których występują przeciwwskazania do leczenia operacyjnego lub którzy nie wyrażają na nie zgody. Taka technika nie jest jednak zbyt skuteczna, bowiem dolegliwość może szybko powrócić. Istnieje też spore ryzyko wystąpienia infekcji.

Zabieg Winkelmanna przeprowadzany jest w znieczuleniu miejscowym. Znieczulenie ogólne jest stosowane tylko wtedy, gdy istnieją przeciwwskazania do znieczulenia pacjenta regionalnie. Nacięcie wykonywane jest na pachwinie lub w górnych partiach moszny. Po wyodrębnieniu powrózka nasiennego chirurg wydobywa wodniak oraz jądro. Następuje przecięcie osłonki jądra, wypreparowanie worka wodniaka i usunięcie płynu. W dalszej kolejności chirurg wydobywa na zewnątrz osłonki jądra i zszywa je. Metoda von Bergmanna charakteryzuje się bardzo podobnym przebiegiem. Jedyną różnicą jest usunięcie błony pochwowej.

U niektórych pacjentów, do moszny wprowadzany jest dren ssący. Zazwyczaj usuwany jest już następnego dnia po operacji. Przez kilka tygodni po zabiegu, wskazane jest unikanie aktywności fizycznej. Pacjenci powinni nosić przylegającą do ciała bieliznę, co pozwoli zmniejszyć obrzęk po zabiegu chirurgicznym. Opatrunki wymagają codziennej zmiany, a rana - odkażania. Do momentu całkowitego zagojenia rany, należy unikać kąpieli w wannie. U większości pacjentów nie dochodzi do powikłań, poza obrzękiem moszny, który znika po kilku tygodniach. Sporadycznie zdarzają się przypadki, w których dochodzi do wystąpienia stanów zapalnych jąder, krwawienia z rany pooperacyjnej, powstania krwiaka czy nawrotu schorzenia. Przestrzeganie zaleceń lekarskich pozwala uniknąć komplikacji. Ważne jest, żeby wszelkie niepokojące objawy były niezwłocznie konsultowane ze specjalistą. Należą do nich gorączka, ropne wybroczyny z rany, krwawienie z rany pooperacyjnej, silny ból, którego nie łagodzą dostępne bez recepty środki, zaognienie obszaru poddanego zabiegowi.

Kiedy współczesny mężczyzna decyduje się na dziecko?