Torbiel pajęczynówki – objawy, przyczyny i leczenie. Gdzie może wystąpić ten rodzaj torbieli mózgu i dlaczego rozwija się również u dzieci?

Torbieli pajęczynówki – przyczyny rozwoju i rodzaje

Mózg i rdzeń kręgowy człowieka to delikatne struktury, chronione przed urazami mechanicznymi przez trzy błony mózgowo-rdzeniowe, nazywane oponami. Należą do nich gruba opona twarda, opona pajęcza oraz opona miękka, która jest zrośnięta z rdzeniem kręgowym.

Opona pajęcza, czyli pajęczynówka, od strony zewnętrznej zrasta się z oponą twardą, natomiast od wewnątrz oddzielona jest od opony miękkiej przestrzenią z płynem rdzeniowym, pełniącym funkcję amortyzacyjną.

O torbieli pajęczynówki mówimy wtedy, gdy w pajęczynówce powstaje odgraniczona przestrzeń wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym, która ma znaczne rozmiary, tj. jej przekrój poprzeczny jest większy niż 3 milimetry.

W obrębie pajęczynówki można wyróżnić dwa rodzaje torbieli:

• Torbiel pajęczynówki pierwotna, obecna od urodzenia i klasyfikowana jako wynik zaburzenia rozwojowego. Jest to wada wrodzona związana jest z wewnątrzczaszkowym nagromadzeniem płynu mózgowo-rdzeniowego w błoniastym zbiorniku, którego ściany zbudowane są ze zdwojonej lub rozszczepionej opony pajęczej.
• Torbiel pajęczynówki wtórna, pojawiająca się jako powikłanie stanu zapalnego opon mózgowych, bądź po przebytym krwotoku lub urazie. Często jest także powikłaniem w zespole Marfana, czyli dziedzicznej patologii tkanki łącznej.

Pod względem lokalizacji wyróżnia się:

• torbiel pajęczynówki środkowego dołu czaszki, odpowiadająca za około 30-50 proc. zmian w obrębie tej struktury,
• torbiel pajęczynówki tylnego dołu czaszki, która występuje w około 25-30 proc. przypadków i skutkuje zaburzeniami koordynacji ruchowej i równowagi oraz problemami z mową,
• torbiel pajęczynówki w okolicy skroniowej.

Na temat powstawania torbieli pajęczynówki wysuwa się wiele hipotez. Dokładny mechanizm rozwoju tej patologicznej zmiany nie jest znany, aczkolwiek wysuwa się trzy główne czynniki:

• torbiel pajęczynówki w głowie powstaje z udziałem jednokierunkowej zastawki, ulokowanej pomiędzy przestrzenią podpajęczynówkową i torbielą,
• w torbieli obecne są komórki podobne do splotów naczyniowych, odpowiedzialne za produkcję płynu mózgowo-rdzeniowego,
• wzrost ciśnienia pomiędzy środowiskiem wewnętrznym torbieli a płynem w przestrzeni podpajęczynówkowej wynika z większej zawartości białka i sodu.

Torbiele pajęczynówki występują u pacjentów w różnym wieku, ale najczęściej chorują na nie mężczyźni około 30. roku życia.

Torbiel pajęczynówki – jakie daje objawy?

Objawy, jakie powoduje torbiel pajęczynówki, są uzależnione od wielkości i lokalizacji zmiany. Często pacjenci nie są świadomi tego, że są chorzy, i zgłaszają się do specjalisty twierdząc, że zmagają się z przewlekłym zmęczeniem.

Małe torbiele często występują bezobjawowo i wykrywa je zazwyczaj tomograf komputerowy. Natomiast symptomy występujące przy torbielach o średniej wielkości kojarzone są z objawami występującymi podczas zwykłej infekcji, np. może pojawić się ogólne osłabienie.

Gdy torbiel się rozrasta, zwykle występują objawy takie jak:

• ból głowy odporny na leczenie środkami farmakologicznymi; jego lokalizacja uzależniona jest od tego, gdzie rozwija się torbiel – na przykład w skroni lub z tyłu głowy,
• zawroty głowy i zaburzenia równowagi,
• szumy uszne lub jednostronne upośledzenie słuchu,
• halucynacje,
• napady padaczkowe,
• bezdech senny,
• nudności i wymioty,
• podwójne widzenie,
• zaburzenia mowy,
• wzrost ciśnienia śródczaszkowego.

Torbiel pajęczynówki – zagrożenia dla chorego

Torbiel pajęczynówki charakteryzuje się dużą dynamiką zmian. Może zwiększać lub zmniejszać swoją objętość, a nawet zanikać. Choć pacjenci ze zdiagnozowaną zmianą mogą obawiać się, że dojdzie do jej pęknięcia, zagrożenie to jest istotne w przypadku dużych torbieli.

Ten rodzaj zmiany jest zwykle łagodny i nie ma charakteru nowotworowego i nie może być traktowany jako typowy guz mózgu.

W przypadku stwierdzenia małych torbieli wystarczy okresowa obserwacja pajęczynówki. Jeśli torbiel pajęczynówki w głowie jest duża to może stanowić zagrożenie nie tylko dla zdrowia, ale również dla życia pacjenta. Wtedy konieczne może okazać się wdrożenie leczenia chirurgicznego.

Rosnąca torbiel może uciskać sąsiednie struktury, wywołując tak zwany „efekt masy”, co skutkuje pojawieniem się zaburzeń neurologicznych, takich jak:

• drgawki,
• niedowład,
• porażenie połowiczne,
• zaburzenia czucia.

W przypadku wystąpienie takich objawów należy natychmiast skontaktować się ze specjalistą.

Leczenie torbieli pajęczynówki

Torbiele pajęczynówki wykrywane są w badaniach obrazowych mózgowia: tomografii komputerowej oraz rezonansie magnetycznym.

Zadaniem diagnostyki obrazowej jest odróżnienie torbieli pajęczynówki od innych zmian, takich jak torbiel naskórkowa, torbiel skórzasta, wodniaki, krwiaki podtwardówkowe lub guzy torbielowate.

W neuroobrazowaniu przy zastosowaniu tomografii komputerowej torbiele pajęczynówki widoczne są jako odgraniczone przestrzenie płynowe położone pomiędzy blaszką wewnętrzną kości pokrywy czaszki a powierzchnią mózgowia. W obrazach uzyskanych przy pomocy rezonansu magnetycznego granice torbieli są ostro zaznaczone.

Zmiana wykazana w badaniu obrazowym wymaga konsultacji z neurochirurgiem. Na podstawie wnikliwego wywiadu medycznego oraz badania neurologicznego podejmowana jest decyzja co do dalszego leczenia pacjenta. Na to, jaka metoda leczenia będzie odpowiednia, wpływa rozmiar torbieli pajęczynówki, ogólny stan zdrowia pacjenta oraz zażywane leki, często bowiem pacjenci stosują środki farmakologiczne łagodzące niektóre objawy, takie jak np. nudności.

Małe torbiele nie są zwykle kwalifikowane do leczenia ze względu na możliwość spontanicznego zaniku. Pacjent pozostaje wówczas pod kontrolą lekarza, okresowo zgłaszając się na okresowe badania radiologiczne,

Wskazaniem do leczenia operacyjnego są zmiany o średniej i dużej wielkości. Należy podkreślić, że średnie zmiany poddawane są leczeniu inwazyjnemu wyłącznie wtedy, gdy dają objawy kliniczne.

W leczeniu chirurgicznym torbieli pajęczynówki stosowane są najczęściej dwie metody: drenaż, czyli przebicie i usunięcie zawartości torbieli przy użyciu specjalnej igły, albo wycięcie torbieli endoskopowo lub w sposób klasyczny.

Celem zabiegu chirurgicznego jest zmniejszenie ciśnienia w cyście. Torbiel przestaje wtedy uciskać na sąsiadujące struktury wewnątrzczaszkowe. Częściej stosowana jest metoda endoskopowa przy użyciu lasera, ponieważ jest mało inwazyjna, a zapewniane przez nią efekty są równie dobre, co w przypadku inwazyjnego drenażu.

Torbiel pajęczynówki – leczenie chirurgiczne

Operacje endoskopowe stosowane w leczeniu schorzeń mózgu zaliczają się do zabiegów minimalnie inwazyjnych. Wykorzystanie tej metody nie tylko skraca czas zabiegu, ale również czas hospitalizacji pozabiegowej.

Do endoskopii torbieli pajęczynówki kwalifikuje się zwykle pacjentów, u których zmiany nie są zbyt rozległe. W przypadku zmian głęboko położonych i trudno dostępnych przez klasyczne dojście metoda endoskopowa znajduje pełne uzasadnienie.

Z kolei w przypadku zmian dużych i trudnodostępnych za pomocą dojścia endoskopowego należy zastosować drenaż, czyli metodę dojścia klasycznego. Stosuje się ją także wtedy, gdy pojawia się rozległe krwawienie. Skuteczność obu metod jest porównywalna, natomiast endoskop skraca czas leczenia.

Torbiel pajęczynówki u dzieci

Dużym odsetkiem pacjentów, u których występuje torbiel pajęczynówki, są dzieci. Patologiczne zmiany są wrodzone i mogą pojawić się nawet u noworodków.

Torbiel pajęczynówki u dzieci starszych jest przyczyną zaburzeń rozwoju lub zmiany zachowania. Ucisk torbieli na przysadkę mózgową może powodować zaburzenia hormonalne, np. niedobór hormonu wzrostu, skutkujący niskim wzrostem, przedwczesne dojrzewanie lub brak miesiączek u dorastających dziewczynek. U dzieci częściej diagnozuje się torbiele mnogie, nie mające podłoża genetycznego. Małe torbiele poddawane są obserwacji.

ZOBACZ: Nawet co szósty kleszcz może przenosić kleszczowe zapalenie mózgu. Przed niebezpiecznym wirusem chroni tylko szczepionka