Jak objawia się bezdech senny i u kogo występuje? Przyczyny rozwoju obturacyjnego i centralnego bezdechu sennego oraz metody jego leczenia

Bezdech senny to zjawisko zachodzące podczas snu, które wiąże się z występowaniem spłyceń i przerw w oddychaniu trwających co najmniej 10 sekund. Wynikają one z występowaniem epizodów niedrożności górnych dróg oddechowych, nieuchronnie prowadzących do bezdechów lub spłyceń oddychania. Prowadzi to w konsekwencji do niedostatecznego zaopatrzenia organizmu w tlen i przyczynia się nie tylko do złego samopoczucia, ale też poważnych komplikacji zdrowotnych.

Najczęściej występującą formą tego zaburzenia jest obturacyjny bezdech senny (OBS) (występuje w 90 proc. przypadków bezdechu). Polega on na występowaniu podczas snu epizodów bezdechu. Jego bezpośrednią przyczyną są okresowe niedrożności górnych dróg oddechowych.

Sprawdź: Obturacyjny bezdech senny można leczyć na NFZ. Zobacz zasady refundacji

Warto wiedzieć, że epizody bezdechów są zjawiskiem fizjologicznym, gdyż podczas zasypiania znacznie spada częstość oddychania. O stanie patologicznym mówimy w sytuacji, gdy liczba bezdechów na godzinę jest równa bądź większa niż 10. Przy czym mniej niż 20 bezdechów na godzinę nie stanowi zagrożenia życia. Dopiero liczba powyżej 20 oznacza duże zagrożenie dla życia chorego.

U 10 proc. osób chorujących na bezdech występuje centralny bezdech senny (CBS), w których nocne przerwy w oddychaniu wynikają z zaburzeń w obrębie układu nerwowego. Dochodzi wówczas do zatrzymanie przepływu powietrza przez drogi oddechowe, jak również ruchów klatki piersiowej i brzucha.

Częstsze występowanie obturacyjnego bezdechu sennego związane jest przede wszystkim z rozwojem aglomeracji miejskich i okręgów przemysłowych. Jak wykazują badania, problem ten występuje głównie w państwach o wysokim uprzemysłowieniu. Oddychanie zanieczyszczonym powietrzem wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego. Obok schorzeń neurologicznych i otyłości są one główną przyczyną występowania centralnego bezdechu sennego, a sprzyja mu zwłaszcza niewydolność serca i udar mózgu.

Czynniki, które wpływają na rozwój obturacyjnego bezdechu sennego, to przede wszystkim:

• Zanieczyszczenie powietrza związane z emisjami ludzkimi – jak wykazały badania, problem ten dotyczy 26 proc. populacji świata i w krajach rozwiniętych występuje niemal 3-krotnie częściej aniżeli w krajach ubogich.
• Wiek – prawdopodobieństwo wystąpienia OBS zwiększa się z wiekiem. Wśród osób powyżej 65. roku życia choruje ok. 70 proc. mężczyzn i 60 proc. kobiet.
• Otyłość – występowaniu OBS szczególne znaczenie ma nadmierne kumulowanie tkanki tłuszczowej w obrębie szyi.
• Cukrzyca typu 2 – obturacyjny bezdech senny występuje u ok. 48 proc. pacjentów ze zdiagnozowaną cukrzycą typu 2.
• Palenie tytoniu – to czynnik ryzyka, który niemal 3-krotnie zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia OBS.
• Spożywanie alkoholu – przyczynia się do zwiększenia częstotliwości bezdechów w nocy.
• Wady anatomiczne górnych dróg oddechowych – występowanie guzów, polipów, deformacji w obrębie migdałków, gardła i podniebienia może zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia obturacyjnego bezdechu sennego,
• Niedoczynność tarczycy.

Objawy bezdechu sennego można podzielić na nocne i dzienne. Warto przy tym podkreślić, że większość symptomów nasila się podczas spania na plecach, a także po spożyciu alkoholu oraz przyjęciu leków nasennych bądź uspokajających.

Nocne objawy bezdechu sennego to:

• głośne chrapanie,
• epizody bezdechów trwające od kilku sekund do nawet dwóch minut,
• częste wybudzenia ze snu,
• nadmierna potliwość,
• napady duszności,
• uczucie kołatania serca,
• pobudzenie ruchowe,
• nykturia – konieczność oddawania moczu w nocy.

Dzienne objawy bezdechu sennego to:

• wzmożona senność,
• potrzeba ucinania sobie krótkich drzemek w ciągu dnia,
• nieustanne poczucie niewyspania,
• poranne bóle głowy,
• nerwowość i drażliwość,
• zaburzenia pamięci i koncentracji,
• problemy z potencją u mężczyzn.

W łagodnych postaciach bezdechu sennego chorzy zasypiają w trakcie wykonywania monotonnych czynności, np. podczas oglądania telewizji czy słuchania muzyki. W bardziej zaawansowanych stadiach tej dolegliwości pacjenci mogą zasypiać w trakcie posiłków, rozmowy, pracy, a nawet podczas prowadzenia pojazdów mechanicznych.

Zaburzenia snu i nadmierna senność, które towarzyszą obturacyjnemu bezdechu sennego mogą prowadzić do problemów z pamięcią, pogorszenia koordynacji ruchowej i nadmiernej drażliwości. Istnieją również badania potwierdzające zależność pomiędzy zaburzeniami depresyjnymi a obniżeniem popędu płciowego.

Obturacyjny bezdech senny jest jednym z czynników rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego. Nocne epizody bezdechów skutkują aktywizacją chemoreceptorów, a także wzrostem aktywizacji układu odpornościowego. Procesy te pełnią ważną funkcję w występowaniu nadciśnienia tętniczego.

Ponadto występowanie okresów niedoboru tlenu przyczynia się do nasilenia stresu oksydacyjnego, który wiąże się z powstawaniem w organizmie nadmiaru wolnych rodników tlenowych. Konsekwencją jest nasilenie stanów zapalnych w obrębie naczyń krwionośnych, co przyśpiesza rozwój miażdżycy.

Bagatelizowanie obturacyjnego bezdechu sennego nieuchronnie prowadzi do rozwoju chorób układu krążenia. Według badań ponad 50 proc. osób z tą dolegliwością zmaga się jednocześnie z nadciśnieniem tętniczym.

Oprócz tego podczas nocnych epizodów bezdechu sennego może wystąpić bradykardia zatokowa (zbyt wolne bicie serca). Pacjenci, którzy zmagają się z tą dolegliwością mogą wykazywać większą insulinooporność, co może prowadzić do rozwoju cukrzycy typu 2.

Podstawą w rozpoznaniu bezdechu sennego jest wywiad lekarski z pacjentem, który w uzasadnionych przypadkach powinien być uzupełniony przez całonocne badanie snu. Ponadto osoby, u których zachodzi podejrzenie bezdechu sennego, powinny wypełnić kwestionariusz, który stanowi podstawę wstępnego rozpoznania dolegliwości.

Najbardziej miarodajnym badaniem przy podejrzeniu bezdechu sennego jest polisomnografia, która składa się z dwóch części: rejestracji oddychania i rejestracji bioelektrycznej, pozwalającej wydzielić fazy snu. Niektóre ośrodki świadomie rezygnują jednak z drugiej części badania polisomnograficznego, rejestrując jedynie ocenę przepływu powietrza przez drogi oddechowe, ruchy brzucha i klatki piersiowej, pozycję ciała i EKG.

Podstawowym kryterium diagnostycznym obturacyjny bezdech senny jest wskaźnik AHI (ang. apnea-hypopnea index), który pokazuje sumę wszystkich bezdechów i spłyceń oddychania podczas godziny snu.

Fundamentalnym celem leczenia obturacyjnego bezdechu sennego jest utrzymanie drożności górnych dróg oddechowych podczas snu. W przypadku osób z bezdechem sennym o dużym nasileniu stosuje się dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych, które aplikowane jest za pośrednictwem specjalistycznych protez powietrznych. Terapia ta jest w pełni bezpieczna i dobrze tolerowana przez większość pacjentów. Jej głównym celem jest poprawa jakości życia i zminimalizowanie ryzyka wystąpienia udaru mózgu. Podstawowe działania niepożądane, które mogą wystąpić po stosowaniu protez powietrznych to: zapalenie spojówek, reakcje alergiczne, zapalenie zatok przynosowych, krwawienie z nosa.

Wówczas, gdy obturacyjny bezdech senny spowodowany jest zaburzeniami drożności górnych dróg oddechowych, konieczne jest leczenie operacyjne. Alternatywą dla osób z łagodnym przebiegiem tej dolegliwości są aparaty ortodontyczne.

Nieodzownym elementem leczenia obturacyjnego bezdechu sennego jest zmiana trybu życia. Dotyczy to w szczególności: redukcji masy ciała, unikania stosowania leków nasennych i uspokajających oraz picia alkoholu przed snem.

Źródło: Kiciński P., Zakrzewski M., Dybała A., et.al. Obturacyjny bezdech senny – zasady diagnostyki i leczenia. Forum Medycyny Rodzinnej. 2012; 6: 228-235.