Plomby – jak się je zakłada i jaką pełnią funkcję? Czym się różni amalgamat od wypełnienia kompozytowego?

Plomba dentystyczna to materiał stosowany do wypełnienia ubytku w tkance zęba po stomatologicznym leczeniu próchnicy. Plomby używane są również w celu odbudowy ukruszonego lub złamanego zęba. Dobrze dobrana plomba powinna mieć kolor zbliżony do naturalnego koloru zęba, być trwała i umożliwiać żucie oraz gryzienie pokarmu. Powinna też zabezpieczać ząb przed wnikaniem w jego tkanki resztek jedzenia i drobnoustrojów powodujących próchnicę.

Plomby zakłada się w celu wypełnienia ubytków po leczeniu próchnicy lub w przypadku gdy ukruszeniu ulegnie niewielki fragment korony zęba.

Lekarz oczyszcza zaatakowane przez próchnicę miejsce na zębie do momentu, aż całkowicie oczyści ząb z chorej (miękkiej) tkanki. Ubytek powstały w trakcie leczenia próchnicy należy zabezpieczyć, tak by w głębsze warstwy zęba nie dostawało się jedzenie i by ząb był wzmocniony oraz wyglądał estetycznie. Dobrze dobrana i założona plomba sprawia, że w głąb tkanek zęba nie przedostają się chorobotwórcze bakterie, a ząb nie różni się kolorytem i kształtem od zdrowego uzębienia, spełnia też swoje funkcje w gryzieniu i przeżuwaniu pokarmów.

Plomby można zakładać zarówno na NFZ, jak i odpłatnie. NFZ refunduje plomby chemoutwardzalne w zębach przednich (górnych i dolnych), natomiast w zębach trzonowych jedynie plomby amalgamatowe. Wyróżnia się następujące rodzaje plomb dentystycznych stosowanych do wypełniania ubytków po leczeniu stomatologicznym:

• plomby glassjonomerowe (cementy) – stosowane są jako plomby tymczasowe (opatrunek) albo wypełnienie stałe. Plomby glassjonomerowe są dość trwałe i dobrze wypełniają ubytek. Plomba tego typu uwalnia w zębie jony fluoru, co jest dodatkową zaletą tego wypełnienia. Fluor z plomby wbudowuje się w tkanki zęba i tworzy fluoroapatyt, budulec trwalszy niż hydroksyapatyt, z którego składa się szkliwo zęba. Plomby glassjonomerowe zakładane są przede wszystkim w zębach mlecznych (u dzieci) oraz przy wypełnieniach w pobliżu szyjek zębowych. Ich wadą jest chropowata powierzchnia oraz tendencja do zmiany barwy w wyniku spożywania napojów i produktów takich jak kawa, jagody i czerwone wino. Zaletą jest uwalnianie fluoru i niska cena. Plomby glassjonomerowe mogą być chemoutwardzalne (twardnieją samoistnie) lub światłoutwardzalne (twardnieją pod wpływem światła z lampy polimeryzacyjnej). Po założeniu tego rodzaju plomby przez godzinę po zabiegu nie wolno nic jeść. Plomba glassjonomerowa zakładana jest często jako opatrunek przy leczeniu kanałowym (endodontycznym),
• plomby kompozytowe – pod względem konsystencji przypominają plastelinę, więc stomatolog łatwo może dopasować ich kształt do ubytku. Mają kolor zbliżony do barwy naturalnych zębów (kolor można dobrać indywidualnie do pacjenta – dostępna jest szeroka gama barw i odcieni). Plomby kompozytowe po umieszczeniu w zębie są utwardzane za pomocą światłą emitowanego przez lampę polimeryzacyjną. Następnie dentysta usuwa nadmiar materiału i szlifuje plombę. Dobrze założona plomba kompozytowa jest całkowicie niewidoczna. Jest trwała, można ją stosować zarówno w zębach przednich, jak i trzonowych,
• plomby porcelanowe – stosuje się je do wypełniania dużych ubytków. Są trwałe, a ich kolor jest identyczny jak naturalnego zęba. Pozwalają też na dokładne odwzorowanie kształtu ubytku i dopasowanie do reszty uzębienia. Są one jednak dość drogie,
• plomby amalgamatowe – zrobione są ze stopu rtęci z innymi metalami (srebrem, cyną, miedzią i cynkiem). Plomba amalgamatowa jest trwała, a koszt jej założenia jest niewielki (NFZ refunduje go w całości), ale plomby te różnią się kolorystycznie od zęba (są ciemnoszare), dlatego zakładane są przede wszystkim w zębach trzonowych, gdzie nie są widoczne. Niektórzy pacjenci są przekonani, że plomby amalgamatowe mają niekorzystny wpływ na zdrowie (ze względu na użytą do ich wykonania rtęć). Badania naukowe nie potwierdzają tego przypuszczenia. Plomba amalgamatowa wskazana jest w przypadku, gdy występuje krwawienie z dziąseł podczas leczenia, gdy pacjent wydziela dużą ilość śliny, co utrudnia utrzymanie suchego pola leczenia, przy dużych ubytkach w zębach trzonowych oraz w sytuacji, gdy ubytek występuje na powierzchni żującej lub stycznej zęba (plomba innego rodzaju mogłaby szybciej się zużyć lub wypaść). Tego rodzaju plomby nie stosuje się natomiast do wypełniania ubytków w zębach przednich (ze względów estetycznych) oraz do wypełniania większej niż 8 liczby ubytków – może wówczas dojść do wytworzenia mikroogniwa galwanicznego, czyli do samoistnego wytwarzania w jamie ustnej prądu. Plomby amalgamatowe są również przeciwwskazane w przypadku uczulenia na którykolwiek składnik stopu. Plomby amalgamatowe są bardzo trwałe (mogą wytrzymać kilkanaście lat), ale mogą przebarwiać ząb oraz okoliczne tkanki miękkie i tworzyć tzw. tatuaż amalgamatowy.

Czytaj także: Dentysta na NFZ. Gdzie wyleczysz zęby za darmo? Sprawdź, z jakich usług stomatologicznych możesz skorzystać bezpłatnie lub taniej

W prywatnych gabinetach stomatologicznych zazwyczaj zakłada się plomby kompozytowe światłoutwardzalne, plomby porcelanowe oraz plomby cementowe jako opatrunek pomiędzy kolejnymi wizytami w przypadku leczenia kanałowego. Koszt jednej plomby w gabinecie prywatnym to wydatek od 100 do 300 zł. Najtańsze są plomby glassjonomerowe, najdroższe – plomby porcelanowe.

Do najczęstszych powikłań po założeniu plomby należy rozwój próchnicy pod plombą. Stan taki wymaga usunięcia plomby i ponownego leczenia zęba. Po jego zakończeniu zakładana jest nowa plomba.

Plomba może także wypaść, czasami nawet kilka dni po założeniu. Wypadanie plomby często zdarza się w przypadku wypełnień przyszyjkowych. Do czynników zwiększających ryzyko wypadnięcia plomby należy żucie gumy, jedzenie „ciągnących” cukierków oraz twarde pokarmy. W przypadku wypadnięcia plomby konieczna jest wizyta u dentysty i założenie nowego wypełnienia.

W przypadku plomby amalgamatowej może pojawić się przebarwienie zęba i okolicznych tkanek miękkich na szary kolor, które określa się mianem amalgamatowego tatuażu. Plomby glassjonomerowe natomiast mogą przebarwiać się pod wpływem jedzenia niektórych pokarmów i picia niektórych napojów. Taka przebarwiona plomba odróżnia się od naturalnego zęba i ze względów estetycznych może być konieczna jej wymiana.

Niestety, w przypadku zarówno wypadnięcia plomby, jak i konieczności jej wymiany ze względu na przebarwienie (zmianę koloru), pacjent musi pokryć koszt tego zabiegu i nowej plomby. O zwrot kosztów lub bezpłatne założenie nowej plomby dentystycznej można ubiegać się jedynie w przypadku, gdy poprzednia została niewłaściwie założona przez lekarza, co dość trudno udowodnić.

ZOBACZ: Licówki czy korony? Stomatolog radzi