Trwają rozmowy i konsultacje dotyczącej kolejnej wersji tarczy antykryzysowej. Premier Mateusz Morawiecki potwierdził, że będą one dotyczyły m.in. ZUS-u, mikrofirm i bardzo dużych przedsiębiorstw, a także zniesienia VAT-u na książki. Jednak najwięcej emocji budzą doniesienia, na razie nieoficjalne, związane z poszerzeniem możliwości zwalniania pracowników.
Rzecznik rządu o zmianach niekorzystnych dla pracowników
Niektóre propozycje zmian są tak niekorzystne dla pracowników, że w mediach zawrzało. W poniedziałek 27 kwietnia informacje o projekcie tzw. tarczy 3.0 obiegły media. Nie zostały one jednak oficjalnie potwierdzone przez Radę Ministrów. Piotr Müller, rzecznik prasowy rządu, podczas konferencji prasowej udzielił jedynie mglistego komentarza na temat kwestii pracowniczych. Skomentował natomiast doniesienia dziennikarzy na swoim profilu na Twitterze:
Pomysł 1: obniżenie pensji pracowników o 10%
Wstępny projekt tarczy 3.0 przewiduje możliwość obniżenia przez pracodawcę wymiaru czasu pracy do 10% bez porozumienia z pracownikami lub związkami zawodowoymi - alarmuje PCS (specjalizująca się w kwestiach HR kancelaria Paruch Chruściel Schiffer). Już teraz pracodawca może zmniejszyć wymiar czasu pracy do 20% (maksymalnie do połowy etatu), jeżeli wprowadzi przestój ekonomiczny. Taka decyzja wymaga jednak wcześniejszych konsultacji ze związkiem zawodowym, a jeżeli takowy nie działa przy zakładzie pracy - z obiektywnie wybranymi przedstawicielami pracowników.
Pomysł 2: obniżenie pensji przez złożenie oświadczenia
Zgodnie z dokonaną przez PCS analizą projektu nowej tarczy antykryzysowej, pracodawca mógłby obniżyć pracownikowi wymiar czasu pracy o 10% poprzez złożenie odpowiedniego oświadczenia. Tym samym pensja osoby zatrudnionej także mogłaby zmniejszyć się o 10%. Ani związki zawodowe, ani przedstawiciele pracowników nie mieliby wpływu na decyzję firmy.
Pomysł 3: zwolnienie przez e-mail
Pracowników może także niepokoić propozycja zmian dotyczących formy wypowiedzenia umowy o pracę. Pracodawca mógłby wypowiedzieć umowę przez wysłanie e-maila. Osoba zwalniana miałaby 7 dni na wyrażenie sprzeciwu wobec takiej decyzji. Firma powinna rozpatrzyć ewentualny sprzeciw pracownika w ciągu 3 dni i udzielić na niego odpowiedzi. Nawet jeżeli pracownik wyraziłby sprzeciw wobec zwolnienia, nie wpłynęłoby to na bieg wypowiedzenia. Sprzeciw pozwoliłby jednak zwolnionemu pracownikowi wydłużyć termin odwołania od decyzji pracodawcy z 21 dni o dni rozpatrywania sprzeciwu. Osoba niezgadzająca się na wypowiedzenie umowy mogłaby dochodzić swoich praw na drodze sądowej, w sądzie pracy.
Pomysł 4: mailowe konsultacje ze związkami zawodowymi
Analizowany przez PCS projekt tarczy 3.0 zakłada także, że pracodawca będzie mógł konsultować kwestie zwolnień pracowników drogą mailową ze związkowcami zawodowymi i przedstawicielami pracowników. Związek zawodowy miałby 7 dni na zaopiniowanie planów związanych z redukcją etatów. Pracodawca powinien ustosunkować się do takiej opinii w ciągu 3 dni. Tzw. wypowiedzenia zwalniające odbywałyby się na takich samych zasadach.
Pomysł 5: zwalnianie pracowników z dodatkowymi źródłami dochodów
Inne zastrzeżenia wzbudziły informacje, jakoby konsultowany projekt ułatwiał pracodawcom rozwiązywanie umów z pracownikami posiadającymi inne źródła dochodów, m.in. z:
- emerytury
- renty
- działalności gospodarczej
- pełnienia funkcji
- dochodów pasywnych (np. z odsetek od posiadanego kapitału)
- z praw majątkowych (np. autorskich)
- z innych świadczeń z ZUS
Na wniosek pracodawcy pracownik powinien złożyć oświadczenie o innych źródłach dochodów.
Jeżeli zmiany weszłyby w życie, pracodawca mógłby zwolnić w pierwszej kolejności emerytów czy tych pracowników, którzy dorabiali do pensji.
Pomysł 6: wysyłanie na przymusowy urlop
Kolejna kontrowersyjna propozycja zmian dotyczy urlopów. Pojawił się pomysł, aby pracodawca mógł decydować o terminie wypoczynku pracownika. (Dotyczy to maksymalnie 30 dni zaległego urlopu oraz maksymalnie połowy tegorocznego urlopu.) Oznacza to, że pracownik, dla którego nie byłoby pracy, mógłby zostać wysłany na przymusowy urlop.
Pomysł 7: likwidacja ZFŚS
Inny zapis zwalniałby pracodawców z obowiązku tworzenia ZFŚS, czyli Zakładowych Funduszy Świadczeń Socjalnych.
Pomysł 8: zawieszenie układów zbiorowych
Firmy, których obroty spadły przez epidemię koronawirusa lub przedsiębiorstwa, których wydatki z funduszu płac wzrosły o kwotę wyliczoną według określonego wzoru, mogłyby zawiesić postanowienia układów zbiorowych oraz innych porozumień zawartych ze stroną reprezentującą interesy pracowników.
Pomysł 9: przestój ekonomiczny niezależnie od spadku obrotów
Pracodawcy mogliby wprowadzić przestój ekonomiczny bez konkretnego, procentowego spadku obrotów. (Aby jednak dostać zapomogę od państwa, musieliby odnotować określony spadek).
Pomysł 10: dopłaty do pensji pracowników przez 12 miesięcy
Firma mogłaby dostać dopłatę do pensji pracowników pod warunkiem, że wzrósł koszt wynagrodzeń w stosunku do przychodów ze sprzedaży towarów lub usług (miesiąc do miesiąca przypadającego po 1 marca 2020 r.). Pracodawcy mogliby otrzymywać dopłaty do wynagrodzeń pracowników maksymalnie przez 12 miesięcy od momentu zakończenia epidemii. Aby obniżyć wymiar czasu pracy o 20%, pracodawca nadal musiałby przeprowadzić konsultacje ze związkowcami lub przedstawicielami pracowników.
Pomysł 11: brak prawa do odprawy
Wobec pracowników objętych uproszczoną procedurą zwalniania nie miałyby zastosowanie przepisy o zwolnieniach grupowych. Zwalniani pracownicy traciliby także prawo do odprawy. W przypadku zwolnień grupowych, kiedy pracę traci więcej niż 20 osób, zwalniani pracownicy nie mieliby prawa do odprawy (obecnie wynosi ona równowartość trzymiesięcznej pensji).
Tarcza 3.0 w opinii ekspertów
Projekt tarczy 3.0 został negatywnie przyjęty przez Konfederację Lewiatan, która wskazuje, że nie znalazły się w nim zapisy na temat uelastycznienia godzin pracy. Z kolei przedstawiciele związków zawodowych podkreślają, że proponowane przepisy są sprzeczne z konstytucją oraz konwencją Międzynarodowej Organizacji Pracy.
Prace nad tarczą 3.0
Niebawem poznamy ostateczne założenia tarczy 3.0. Projekt kolejnej tarczy antykryzysowej przewiduje także inne zmiany, m.in. dopłaty do odsetek od kredytów spłacanych przez przedsiębiorców, którzy przez pandemię koronawirusa stracili płynność finansową. Ponadto tarcza ma chronić przed przejęciami polskie firmy notowane na giełdzie i zaliczające spadki indeksów wskutek epidemii. (Ich przejęcie może wymagać zgody rządu.)
Dodatkowo należy spodziewać się zmian dotyczących zamówień publicznych, w tym zniesienia kar dla przedsiębiorców za niezrealizowanie zamówienia publicznego w ustalonym terminie, np. umowy na budowę drogi. Nowelizacja przepisów obejmie również samorządy. Projekt ma trafić do konsultacji z partnerami społecznymi.
Dotychczas rząd wprowadził dwie tarcze antykryzysowe. Pierwszy pakiet zmian dla firm zaczął obowiązywać 1 kwietnia. Od tamtej pory wnioski o rządowe wsparcie złożyło ok. 1,5 mln przedsiębiorców. 18 kwietnia zaczęła obowiązywać druga wersja tarczy antykryzysowej, tzw. tarcza 2.0. Rząd szacuje, że dzięki obu tarczom udało się ochronić od 1,5 do 2 mln miejsce pracy. Najnowszy projekt specustawy prawdopodobnie zostanie skierowany do Sejmu jeszcze w tym tygodniu. Pracodawcy mogą zyskać możliwości, o których kilka miesięcy temu nikomu się nie śniło.
