Koronawirus a ciąża – czy i jak pandemia COVID-19 wpływa na przebieg ciąży i poród? Czy ciężarne są bardziej podatne na zarażenie?

Czym jest nowy koronawirus?

Koronawirus oznaczony jako SARS-CoV-2, to nowy rodzaj wirusa z rodziny koronawirusów, który w grudniu 2019 roku wywołał epidemię w chińskim mieście Wuhan, od którego wziął nazwę. Wirus ten wywołuje chorobę o nazwie COVID-19, która w większości przypadków ma stosunkowo łagodny przebieg, ale u osób osłabionych i tych z gorzej funkcjonującym układem odpornościowym może spowodować groźne dla zdrowia i życia powikłania.

Czy koronawirus stanowi zagrożenie dla ciężarnych?

Kobiety w ciąży są specyficzną grupą populacyjną, co wiąże się z ograniczoną liczbą wartościowych badań naukowych wykonywanych z ich udziałem. Niewiele pań jest bowiem w stanie wyrazić zgody na uczestnictwo w obawie o zdrowie własne i dziecka. Ponieważ zgodnie z obecnym stanem wiedzy nie ma wystarczających dowodów naukowych na temat wpływu zakażenia koronawirusem SARS-CoV-2 w ciąży na jej przebieg oraz zdrowie płodu, przyszłym mamom zaleca się rygorystyczne przestrzeganie zaleceń ukierunkowanych na ochronę przed infekcją.

Według danych zamieszczonych w informatorze RCOG-Coronavirus (COVID-19) Infection in Pregnancy, ciężarne nie znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka zachorowania. Należy jednak pamiętać, że ten stan fizjologiczny wiąże się z wieloma zmianami w organizmie kobiety, które dotyczą m.in. układu hormonalnego, immunologicznego oraz krążeniowego. Ciężarne mają obniżoną odporność, co zwiększa podatność na wszelkiego rodzaju infekcje bakteryjne i wirusowe. Co więcej, choć większość zakażeń koronawirusem w ciąży przebiega łagodnie, ciąża to stan szczególny i każdy przypadek jest inny, dlatego należy dołożyć wszelkich starań, by uniknąć zakażenia SARS-CoV-2.

Pojawiają się też doniesienia, że ciężarne są prawdopodobnie bardziej narażone na ciężki przebieg COVID-19 w porównaniu z kobietami niebędącymi w ciąży. Oznacza to, że wymagają hospitalizacji, podania telnu lub podłączenia do respiratora. Istnieje również zwiększone ryzyko niepożądanych skutków ciąży, takich jak przedwczesny poród. Wymienione przypadki nie zdarzają się jednak często.

Objawy koronawirusa w ciąży

Objawy zakażenia koronawirusem w ciąży są podobne do tych występujących w populacji ogólnej. Analiza aż 77 różnych badań dotycząca tematyki koronawirusa w ciąży dostarczyła jednak ciekawych obserwacji. Naukowcy stwierdzili, że gorączka oraz bóle mięśniowe związane z COVID-19 rzadziej występują u kobiet ciężarnych i u tych, które niedawno urodziły niż u pań, które nie są w ciąży.

Może to wynikać z wcześniejszego wykrycia choroby u ciężarnych, zanim jeszcze wystąpią typowe objawy infekcji koronawirusem. Z drugiej strony prezes stowarzyszenia zawodowego niemieckich lekarzy ginekologów prof. Christian Albring wyjaśnia, że typowe objawy COVID-19 takie jak gorączka i ból mięśni wynikają głównie z tego, że organizm zaatakowany przez koronawirusa uruchamia do działania układ odpornościowy, aby się przed nim bronić. "System odpornościowy kobiet ciężarnych pracuje natomiast w niepełnym wymiarze, żeby nie rozpoznać zarodka jako obcego ciała w ich organizmie i nie odrzucić go w reakcji obronnej", zaznacza prof. Albring. Jednak kobiety ciężarne są pod stałą opieką lekarza ginekologa, który kontroluje przebieg ciąży i jest w stanie na wczesnych etapach wykryć ewentualne nieprawidłowości.

Jeśli kobieta w ciąży podejrzewa, że mogło dojść do zarażenia koronawirusem, powinna skontaktować się telefonicznie z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej i postępować zgodnie z zaleceniami. Nie należy udawać się do przychodni, ponieważ w ten sposób można narazić na zakażenie zdrowe pacjentki.

Wytyczne dla kobiet w ciąży. Jak się chronić i co zrobić, gdy podejrzewamy zarażanie SARS-CoV-2?

Na koronawirusa SARS-CoV-2 nie opracowano dotychczas szczepionki, więc jedyną metodą profilaktyki jest:

• częste mycie dłoni wodą z mydłem lub za pomocą płynu o działaniu wirusobójczym przez co najmniej 30 sekund,
• dbanie o czystość dotykanych powierzchni, takich jak blaty stołu, klamki i inne przedmioty w domu,
• wyrobienie nawyku niedotykania okolic twarzy rękoma,
• noszenie maseczki ochronnej w przestrzeni publicznej i na świeżym powietrzu,
• unikanie kontaktów z osobami, które miały kontakt z osobą zakażoną COVID-19 lub uzyskały pozytywny wynik testu na koronawirusa,
• ograniczenie kontaktów społecznych i wychodzenia z domu,
• utrzymywanie bezpiecznego dystansu wobec obcych osób.

Sytuacja zmienia się bardzo dynamicznie, dlatego należy na bieżąco śledzić wszystkie komunikaty rządowe. Zalecenia powinny być przestrzegane zwłaszcza przez przyszłe mamy, ponieważ ich układ odpornościowy gorzej radzi sobie ze zwalczaniem infekcji.

Ministerstwo Zdrowia zaleca, aby wszelkie wizyty w gabinecie ginekologicznych ograniczyć jedynie do tych, które są konieczne. Pozostałe konsultacje powinny być prowadzone za pośrednictwem systemów teleinformatycznych.

Czy zakażona koronawirusem ciężarna przenosi się z matki na dziecko?

Barierę między płodem a matką stanowi łożysko, które chroni matkę przed antygenami płodu, a płód przed czynnikami zakaźnymi, które mogłyby przedostać się z organizmu matki. Zgodnie z obecnym stanem wiedzy, przedostanie się koronawirusa SARS-CoV-2 z organizmu chorej matki przez łożysko do organizmu dziecka uznawane za bardzo mało prawdopodobne.

Opisano jedynie kilka przypadków noworodków, które uzyskały pozytywny wynik testu na koronawirusa, lecz nie wiadomo, czy:

• zaraziły się w łonie matki,
• w trakcie porodu,
• czy po narodzinach w wyniku bliskiego kontaktu z osobą zakażoną.

Większość maluszków przeszła infekcję łagodnie lub bezobjawowo i wyzdrowiało. Istnieje tylko kilka doniesień o ciężkim przebiegu zakażenia koronawirusem u niemowląt.

Poród w czasie pandemii koronawirusa

Epidemia nowego koronawirusa wywarła negatywny wpływ na funkcjonowanie oddziałów położniczych w szpitalach. Zasady dotyczące przebiegu porodu, w tym m.in. zabiegu planowanego cesarskiego cięcia zależą od konkretnego szpitala. Sytuacja zmienia się bardzo dynamicznie, dlatego każda ciężarna powinna na bieżąco śledzić komunikaty na stronie internetowej wybranej przez siebie placówki, bądź kontaktować się z nią telefonicznie.

Zgodnie z rekomendacjami sanepidu, ciężarne przyjmowane do szpitala powinny być traktowane tak samo jak inni pacjenci i mieć zagwarantowany dostęp do testów na koronawirusa. Porody rodzinne w wielu placówkach zostały wznowione, lecz mogą odbywać się tylko w przypadku narodzin siłami natury. Rodzącej może towarzyszyć jedna osoba, która powinna mieszkać z nią przez min. 2 tyg. przed porodem. W dniu narodzin musi być zdrowa (wymagany może być wynik testu na koronawirusa), nie może być objęta kwarantanną domową lub izolacją domową, a także nie mogła mieć świadomej styczności z chorym na COVID-19 lub osobą podejrzaną o zakażenie koronawirusem SARS-CoV-2 w ciągu 14 dni przed porodem.

Z powodu ograniczeń, niektóre kobiety zastanawiają się nad porodem w domu. Ginekolodzy ostrzegają jednak, że takie rozwiązanie nawet przed pandemią koronawirusa było obarczone sporym ryzykiem. Lekarze uspokajają, że poród w szpitalu w obecności wyszkolonego personelu oraz specjalistycznego sprzętu jest mimo wszystko najbezpieczniejszą opcją.

Źródła:

• Pregnancy, Breastfeeding, and Caring for Newborns. CDC, 2020.
• Pregnant and worried about COVID-19? Harvard Health Publishing, 2020.