Jaką maseczkę wybrać? Rodzaje masek ochronnych i ich skuteczność. Jakie maseczki są najbardziej zalecane w profilaktyce COVID-19?

Wysoka skuteczność zakrywania ust i nosa za pomocą maseczek w zapobieganiu transmisji COVID-19 to wielokrotnie udowodniony fakt, którego już nikt nie poddaje w wątpliwość. Noszenie maseczek w połączeniu z dystansowaniem się od ludzi i higieną dłoni stanowi najlepszą strategię obronną przed koronawirusem SARS-CoV-2.

Maseczki nie tylko chronią przed wyrzucaniem w powietrze cząsteczek śliny mogących zawierać koronawirusa SARS-CoV-2, ale także przed ich wdychaniem. Dzięki temu ograniczają nie tylko ryzyko zarażenia się, ale także rozwoju ciężkiego COVID-19 – na nasilenie infekcji wpływa bowiem ilość cząstek wirusa w organizmie.

Na rynku dostępne są jednak różne typy maseczek, a na dodatek można też nosić te uszyte z materiału. Nie wszystkie są równie efektywne w ochronie przed COVID-19, a kwestia wciąż jest przedmiotem badań. Ponieważ nie mogą już być zastępowane przez przyłbice , szaliki, kominy, bandany czy inne chusty, o różnych typach maseczek warto dowiedzieć się więcej.

Spośród niezliczonych rodzajów maseczek można wyróżnić te chirurgiczne, nazywane też medycznymi, maski antywirusowe, czyli wyposażone w odpowienie filtry (w języku angielskim noszą nazwę respiratorów, podczas gdy w Polsce jest to urządzenie wspomagające lub zastępujące pracę płuc), natomiast trzecim rodzajem są maski materiałowe.

Do tych o najbardziej efektywności filtracji należą fabryczne maski z oznaczeniem:

• FFP1 – min. 80 proc,
• FFP2 – 94-99 proc.,
• FFP3 – 99 proc.,
• N95 / KN95 – 95 proc.,
• N99 / KN99) – 99 proc.,
• N100 – min. 99,97 proc.,
• HEPA (wysokoefektywny filtr cząstek z powietrza) – maks. 99,97 proc.

Maski typu FFP2 i N95 to inaczej maski przeciwpyłowe lub antysmogowe, a FFP3, N99 i N100 – maski antywirusowe i antybakteryjne.

Efektywność działania różnych typów maseczek porównano w badaniu przeprowadzonym przez badaczy z Uniwersytetu Północnej Karoliny w Chapel Hill, którego wyniki opublikowano w „JAMA Internal Medicine” po koniec 2020 roku.

Naukowcy wykazali, że skuteczność niektórych maseczek bez filtrów sięga 79 procent. To modele wykonane z dwóch warstw tkanego nylonu, które dobrze przylegają do twarzy.

Gdy zbadano, jak efektywne filtrowanie powietrza zapewniają zwykłe maski medyczne z gumkami na uszy, nazywane też chirurgicznymi, uzyskano wynik zaledwie 38,5 procent. Jednak po związaniu gumek w maseczkach w taki sposób, by ściślej przylegały do twarzy, skuteczność oczyszczania powietrza wzrosła do 60,3 proc. Gdy natomiast nałożono na nią dodatkowe nylonowe gumki, wartość ta wynosiła już 80 procent!

W ramach prac sprawdzono różne typy masek i ich zamienników, otrzymując następujące wyniki efektywności filtracji powietrza:

• maska typu N95 firmy 3M model 9210 – 98 proc.
• maska chirurgiczna z wiązaniami – 71,4 proc.
• maska medyczna nietkana z gumkami – 38,5 proc.
• 2-warstwowa maska z nylonu z gumkami na uszy, bez aluminiowego mostka na nosie – 44,7 proc.
• 2-warstwowa maska z nylonu z gumkami i aluminiowym mostkiem – 56,7 proc.
• 2-warstwowa maska z nylonu z gumkami, aluminiowym mostkiem i wewnętrzną wstawką z nietkanego materiału – 44,7 proc.
• 2-warstwowa maska z nylonu z gumkami, aluminiowym mostkiem, bez wstawki, prana – 79 proc.
• maska zrobiona z bawełnianej chusty, 2 gumek recepturek i filtra do kawy (wg instrukcji naczelnego lekarza USA dr Jerome Adamsa) – 50 proc.
• bawełniana bandana – 49 proc.
• 1-warstwowa maska-komin z tkanego poliestru – 37,8 proc.
• 1-warstwowa maska z tkanego poliestru i/lub nylonu z wiązaniami – 39,7 proc.
• nietkana maska z polipropylenu z gumkami na uszy – 28,6 proc.
• 3-warstwowa tkana maska bawełniana z gumkami na uszy – 26,5 proc.

Natomiast badacze z Uniwersytetu w Cambridge przyjrzeli się też działaniu uszytych maseczek z tkaniny, które są dostępne także w niektórych sklepach. Według doniesień upublicznionych na razie jako przeddruk na platformie medRxiv zatrzymują one co najmniej 62,6 proc. – to wynik dla prostej maski dwuwarstwowej.

W tym samym badaniu pokazano, że zwykła maska chirurgiczna nie mająca jakości medycznej, ale ze związanymi gumkami zapewniającymi ścisłe przyleganie do twarzy filtrowała średnio 78,2 proc. cząstek z powietrza, podczas gdy dla maski N95 było to 99,6 proc.

Jest też wreszcie badanie, które dotyczyło efektywności filtrowania przez różne materiały, których używa się do uszycia maseczek w domu. Jak podano w „BMJ Open”, wszystkie rodzaje tkanin zatrzymują ultradrobne cząstki z powietrza, przy czym najbardziej efektywne są maski wielowarstwowe i posiadające usztywnienia. Niestety, ich używanie wiąże się z większym wysiłkiem podczas oddychania. Nie są to więc rozwiązania w pełni efektywne.

Autorzy badania przestrzegli też osoby, które sporządzają swoje maski z filtrów HEPA do odkurzaczy. Wykonane z nich wstawki znacząco zwiększają skuteczność ochrony przed wirusami, ale do tego celu nadają się tylko worki wielorazowe. Te jednorazowe rozpadają się przy cięciu, a uwalniane z nich cząstki mogą być wdychane i niebezpieczne dla zdrowia.

Ważnych wskazówek dostarczyły ponadto badania Amerykańskiego Instytutu Fizyki. Wykazano, że nowa 3-warstwowa maska chirurgiczna ma skuteczność wynoszącą ok. 65 proc, ale gdy jest długo używana, wartość ta spada do 25 procent.

Badacze radzą też, by nie używać masek, w których skuteczność filtracji wynosi poniżej 30 procent, bo jest to sytuacja gorsza niż ich nienoszenie. Dlaczego? Zmienia się wtedy przepływ powietrza, przez co jest ono wdychane z mniejszą prędkością poprzez całą maskę, a nie określonymi drogami. Wolniejsze tempo pobierania powietrza wiąże się wdychaniem większej ilości aerozolu przez nos. Nawet gdy maska zatrzymuje więc pewną część cząstek, większa ich ilość dostaje się do organizmu bez filtrowania.

Z przedstawionych wyżej liczb można wyciągnąć wniosek, że najlepszym wyborem jest maska, która:

• jest dobrze dopasowana do twarzy, co można osiągnąć poprzez różne sposoby związywania gumek czy nakładania pasków zabezpieczających, a także wybór modeli z aluminiowym wzmocnieniem na nosie oraz uszczelkami w przypadku produktów z filtrem,
• ma więcej niż 2 warstwy, a najlepiej 3, przy czym tą środkową powinien być najlepiej nietkany polipropylen,
• nie powoduje nadmiernych oporów powietrza przy oddychaniu,
• jest regularnie prana, ale nie zniszczona praniem (jej struktura ulega wtedy degradacji),
• jest odpowiednio często wymieniana – ta jednorazowa (oznaczenie NR) lub wymienny filtr – min. co 8 godzin, a antywirusowa i przeciwsmogowa – nawet co 20-50 godzin (wg informacji producenta). Maski materiałowe należy natomiast prać po każdym użyciu.

Przy zakupie masek należy upewnić się, że posiadają certyfikat CE wraz z numerem jednostki notyfikowanej, natomiast w przypadku masek antysmogowych ważny jest certyfikat CIOP, czyli wydany przez Centralny Instytut Ochrony Pracy-Państwowy Instytut Badawczy – połowa produktów dostępnych na rynku nie spełnia bowiem żadnych norm, których zresztą w Polsce brak.

ZOBACZ: Jak zrobić maseczkę w warunkach domowych?