Gojnik – właściwości, zastosowanie i działanie. Gojnik herbata i nasiona – w jakich sytuacjach warto je stosować?

Gojnik to nie jedna, a wiele roślin rosnących naturalnie w klimacie śródziemnomorskim. Gojnik można spotkać pod wieloma nazwami – herbata górska, herbata grecka, herbata olimpijska i parnasowa, a także szałwia libańska.

Jego działanie i wpływ na zdrowie, znali i doceniali już starożytni uczeni. Pod tą nazwą kryje się łącznie około 100 różnych roślin, znanych powszechnie i występujących na Bałkanach (Bułgaria, Albania). Różni je smak, aromat i właściwości. Te ostatnie, zależą także od warunków klimatycznych, w jakich wyrosła roślina – wysokości nad poziomem morza oraz gleby.

Nawet sztucznie uprawiany i starannie pielęgnowany, gojnik bardzo rzadko rośnie w Polsce. Niekiedy można spotkać odmianę gojnika, zwaną gojnikiem drobnokwiatowym.

Zioła gojnika mają intensywny, przyjemny zapach i smak. Napar przybiera żołto-zielony kolor, można pić go zarówno na gorąco, jak i po schłodzeniu. Liczne badania wykazały, że ziele gojnika zawiera cenne składniki odżywcze i pomaga w łagodzeniu rozmaitych chorób i dolegliwości.

Gojnik zawiera szereg substancji aktywnych, wykazujących działanie na ludzki organizm. W jego skład wchodzi olejek eteryczny złożony z kilkudziesięciu składników. Ilość olejku zależy od odmiany rośliny oraz sposobu jej przechowywania i obróbki. Łatwo ulega on rozkładowi w wyższej temperaturze.

Oprócz olejku eterycznego, ziele gojnika zawiera flawonoidy, garbniki, sterole, kumaryny, kwasy fenolowe oraz składniki mineralne, takie jak żelazo, potas, magnez, wapń i sód.

Właściwości przeciwbakteryjne
Antybakteryjne działanie gojnika wykorzystywane jest przy opatrywaniu ran. W medycynie ludowej, do tego celu stosuje się alkoholowe wyciągi z gojnika. Działają one bakteriobójczo przeciwko bakteriom:

• Staphylococcus epidermidis,
• Micrococcus luteus,
• Escherichia coli,
• Pseudomonas aeruginosa.

Właściwości przeciwzapalne i cytotoksyczne
Badania wykazały także przeciwzapalne właściwości gojnika. Regularne stosowanie naparu, pomaga załagodzić objawy stanów zapalnych o rozmaitym podłożu. Kwasy zawarte w roślinie, niszczą komórki nowotworowe powstające w przebiegu białaczki i czerniaka, co wykazały liczne badania in vitro (na liniach komórkowych). Niestety nie wiadomo, czy takie działanie można zaobserwować u ludzi, gdyż takich badań brakuje.

Właściwości przeciwutleniające
W gojniku znajdują się liczne polifenole o działaniu antyoksydacyjnym, co pozwala przypuszczać, że napar z gojnika opóźnia starzenie się komórek. Nie powinno nas zatem zdziwić, gdy na opakowaniu kremu przeciwzmarszczkowego znajdziemy ekstrakt z gojnika.

Działanie na ośrodkowy układ nerwowy
Zawarte w gojniku substancje, wydobyte w wyciągach alkoholowych, hamują wychwyt zwrotny istotnych neuroprzekaźników – serotoniny, noradrenaliny i dopaminy. Choć trwają badania, naukowcy przypuszczają już, że za to działanie odpowiedzialne są terpeny, fenole i flawonoidy.

Gojnik to ziele coraz powszechniej dostępne w Polsce. W medycynie ludowej ziele gojnik było zalecane i stosowane:

• w celu wzmocnienia odporności i leczenia schorzeń układu oddechowego, takich jak przeziębienia, zapalenie oskrzeli, zapalenie zatok, kaszel, grypa oraz astma. Herbata (napar) z gojnika jest zalecana szczególnie w okresie jesienno-zimowym, ponieważ pomaga wzmocnić naturalną odporność organizmu i walkę z infekcjami. Gojnik skraca czas trwania objawów infekcji górnych dróg oddechowych,
• wspomagająco w leczeniu zaburzeń trawiennych– gdyż wspomaga procesy trawienne. Napar można pić przy objawach niestrawności,
• jako profilaktyka chorób układu nerwowego – gojnik wpływa na działanie układu nerwowego. Wzmacnia zwrotny wychwyt neuroprzekaźników i przyspiesza usuwanie złogów białkowych, odpowiadających za procesy neurodegeneracyjne w demencji starczej i chorobie Alzheimera. Pomaga też złagodzić skutki stresu, działa łagodnie przeciwlękowo i przeciwdepresyjnie. Korzyści z regularnego picia naparu odniosą osoby zapracowane, narażone na stres i przemęczenie,
• wspomagająco w leczeniu schorzeń układu moczowego – ziele gojnika jest cennym środkiem moczopędnym, rozkurczowym i przeciwzapalnym,
• do pielęgnacji urody – wyciągi i esencje z gojnika stanowią składnik kremów przeciwzmarszczkowych oraz preparatów chroniących skórę przez promieniowaniem ultrafioletowym (UV). Działanie antybakteryjne i przeciwutleniające sprawia, że hydrolaty lub napary z gojnika można stosować jako tonik.

Najbardziej dostępną i najpowszechniej stosowaną formą gojnika jest herbata (napar). Aby prawidłowo ją przygotować, należy wybrać odpowiednie ziele – ususzone w całości, a nie sproszkowane. Łyżkę ziół należy zalać gorącą wodą w filiżance i przykryć na 5-10 minut. Po odczekaniu odcedzony od liści napar jest gotowy do picia – można go spożywać do 3 razy na dobę.

Gojnik nie wykazuje działania, które mogłyby zagrażać zdrowiu i stanowić przeciwwskazania do jego spożywania. Mimo wszystko ostrożność powinny zachować kobiety w ciąży oraz rodzice, podając napar małym dzieciom, ponieważ nie ma dostatecznych dowodów naukowych potwierdzających bezpieczeństwo naparu z gojnika w tych grupach.