EKG, czyli badanie serca: na czym polega elektrokardiografia, wskazania i przeciwwskazania do badania. Jak przygotować się do EKG?

EKG jest stosunkowo prostym nieinwazyjnym i szybkim w wykonaniu badaniem, które można przeprowadzić w warunkach ambulatoryjnych, szpitalnych i poza specjalistyczną placówką, np. w karetce pogotowia. Elektrokardiografia pozwala ocenić pracę serca i wykryć ewentualne zaburzenia w tym obszarze, zaburzenia przewodnictwa, niedokrwienie i cechy zawału.

W trakcie badania na klatce piersiowej i na kończynach pacjenta umieszczane są specjalne elektrody, które zbierają informacje dotyczące elektrycznej pracy serca i są rejestrowane za pomocą sprzętu. Różnice napięcia pomiędzy elektrodami zapisywane są na papierowej taśmie. Z uzyskanego w ten sposób zapisu EKG, lekarz może odczytać wiele kluczowych informacji, dotyczących pracy serca pacjenta.

Sprawdź też: Ile kosztuje wizyta u kardiologa? Poznaj ceny EKG, USG serca i próby wysiłkowej

EKG jest jednym z podstawowych badań diagnostycznych w rozpoznaniu chorób serca. Każdy skurcz i rozkurcz mięśnia sercowego stymulowany jest impulsami elektrycznymi, pochodzącymi z węzła zatokowo-przedsionkowego. Impulsy, o których mowa, są rejestrowane przez umieszczone na ciele elektrody. Obrazujący je zapis EKG to elektrokardiogram. 

EKG jest przeprowadzane przez lekarza lub pielęgniarkę. Przed rozpoczęciem badania EKG, pacjent musi zdjąć wszystkie znajdujące się na ciele przedmioty, które zostały wykonane z metalu (np. zegarek, okulary i biżuterię), bowiem mogą one doprowadzić do zakłócenia jego przebiegu. Następnie, należy rozebrać się od pasa w górę (kobiety są proszone o zdjęcie biustonosza). Konieczne jest też odsłonięcie kostek u nóg.

Następnie pacjent zostaje poproszony o położenie się na leżance na plecach z wyciągniętymi rękoma wzdłuż ciała. Osoba przeprowadzająca badanie zamocuje wówczas na klatce piersiowej 6 elektrod, które mają formę przyssawek próżniowo przytwierdzanych do ciała. Tuż powyżej nadgarstków mocowane są dwie elektrody w postaci klamerek z blaszką, oraz jedna tego samego typu nad kostką. Każda elektroda jest przypisana do konkretnego obszaru ciała. Czerwony klips jest zapinany na prawym, a żółty – na lewym nadgarstku. Na prawej kostce umieszczany jest czarny klips (uziemienie), a na lewej – zielony. W celu poprawy przewodnictwa i aby lepiej przytwierdzić próżniowe elektrody, miejsca ich kontaktu ze skórą odtłuszczane są i zwilżane wacikiem nasączonym roztworem alkoholu.

W trakcie badania, przez ciało pacjenta przepływa prąd o niskim natężeniu, dlatego nie powoduje uczucia bólu ani dyskomfortu i jest bezpieczne. Aby wynik był jak najbardziej wiarygodny, podczas badania EKG należy powstrzymać się od mówienia i wykonywania jakichkolwiek ruchów. Badanie trwa około 5 minut (łącznie z przyczepieniem wszystkich elektrod). Po zakończeniu elektrokardiografii zapis EKG (elektrokardiogram) przekazywany jest lekarzowi, który podejmuje decyzję o dalszym działaniu.

Niektóre schorzenia kardiologiczne mogą ujawnić się dopiero po przyspieszeniu akcji serca. Do ich wykrycia stosuje się badanie EKG wysiłkowe. Badanie tego typu ma duże znaczenie przy rozpoznaniu choroby wieńcowej.

EKG wysiłkowe inaczej nazywane jest próbą wysiłkową. Na klatce piersiowej pacjenta mocowane są elektrody, a na ramieniu mankiet do pomiaru ciśnienia tętniczego krwi. Początkowo badanie przeprowadzane jest w spoczynku. W dalszej kolejności pomiar wykonywany jest podczas marszu na bieżni lub w trakcie pedałowania na rowerze stacjonarnym. Elektrody połączone z rejestratorem monitorują akcję serca podczas stopniowo zwiększanego poziomu intensywności ćwiczeń. U pacjentów z podejrzeniem niewydolności krążeniowej w naczyniach wieńcowych (znajdują się one przy sercu), podczas intensywnego wysiłku serce nie nadąża z pompowaniem krwi, co przekłada się na niedotlenienie tego narządu.

Niektóre ośrodki umożliwiają przeprowadzenie badania EKG przez telefon. W takim przypadku chory otrzymuje specjalistyczną aparaturę, którą zabiera do domu. Jeżeli zajdzie konieczność przeprowadzenia badania, należy wybrać numer telefonu do ośrodka, w którym całodobowo dyżuruje specjalista (w systemie komputerowym placówki znajdują się wszystkie dane pacjenta, łącznie z aktualnymi wynikami badań). Po nawiązaniu połączenia, pacjent przykłada słuchawkę telefonu do aparatu EKG, który emituje odpowiedni sygnał dźwiękowy. Sprawia to, że lekarz widzi na monitorze zapis EKG i może podjąć decyzję o zmianie dawki leków lub o natychmiastowym wezwaniu karetki pogotowia.

EKG służy do diagnozowania chorób serca (np. zawału, choroby wieńcowej) i układu sercowo-naczyniowego (np. miażdżycy), ale wykonywane jest również profilaktycznie. W przypadku osób, które ukończyły 40. rok życia badanie EKG powinno być traktowane jako element badań okresowych. Dotyczy to także pacjentów przyjmujących leki (np. moczopędne) mogące wywierać niekorzystny wpływ na układ krążenia, a także osób z rodzinnym obciążeniem układu sercowo-naczyniowego. Wskazaniem do EKG jest wykonywanie lub staranie się o pracę wymagającą znacznego wysiłku fizycznego i utrzymywania dużej sprawności.

EKG serca wykonuje się u osób z już zdiagnozowanymi chorobami układu sercowo-naczyniowego takimi jak:

• zaburzenia rytmu serca,
• zaburzenia przewodzenia,
• miażdżyca,
• choroba niedokrwienna serca,
• wrodzone lub nabyte wady serca, np. kardiomiopatia,
• zapalenie osierdzia,
• zapalenie mięśnia sercowego.

W każdym z tych przypadków badanie EKG umożliwia ocenę stanu choroby, skuteczności wdrożonego leczenia, występowania ewentualnych działań niepożądanych i rozwoju nowych jednostek chorobowych. Elektrokardiogram umożliwia też ocenę ryzyka przeprowadzenia operacji.

Wskazaniem do wykonania próby wysiłkowej (EKG wysiłkowego) jest:

• wysoki poziom cholesterolu,
• otyłość,
• nadciśnienie,
• ból w klatce piersiowej.

Badanie jest też wykonywane po operacji wszczepienia by-passów, w celu rozpoznania choroby niedokrwiennej serca i zaburzeń rytmu serca, a także w celu dokonania oceny wydolności układu krążenia w rehabilitacji pozawałowej. 

EKG serca nie wymaga od pacjenta wielu specjalistycznych przygotowań, jednak należy pamiętać o kilku ważnych rzeczach.
Istotne jest, żeby poinformować osobę przeprowadzającą badanie o wszystkich przyjmowanych lekach. Dotyczy to zwłaszcza leków, które mogą przyczynić się do zaburzenia rytmu serca (m.in. leki przeciwdepresyjne i przeciwalergiczne). Personel powinien być też poinformowany o występujących u pacjenta chorobach neurologicznych i psychicznych, przebytych udarach mózgu, nadczynności i niedoczynności tarczycy i o kamicy żółciowej.

Do badania najlepiej założyć luźną koszulkę, a osoby z obfitym owłosieniem klatki piersiowej powinny je usunąć. Jeżeli przed wyznaczonym badaniem miał miejsce wysiłek fizyczny (choćby wejście po schodach), konieczny jest przynajmniej 5-minutowy odpoczynek, ponieważ przyspieszona akcja serca może mieć wpływ na wynik badania.

Badanie nie musi być przeprowadzane na czczo, jednak tuż przed jego rozpoczęciem, należy powstrzymać się od picia zimnych napojów i kawy, gdyż może to wpłynąć na uzyskany wynik. Dzień przed planowanym badaniem i w jego dniu, nie należy pić alkoholu. W wyniku jego spożycia, poziom magnezu i potasu ulega obniżeniu, co może skutkować ograniczeniem siły skurczu mięśnia sercowego i wystąpieniem arytmii. Nie zaleca się palenia tytoniu na godzinę przed rozpoczęciem badania. W przypadku próby wysiłkowej ostatni posiłek można zjeść 3 godziny przed wyznaczonym badaniem.

Badanie EKG spoczynkowe jest bezpieczne, więc nie ma żadnych przeciwwskazań do jego wykonania. Dotyczy to również osób z wszczepionym rozrusznikiem serca, a także kobiet w ciąży.

EKG wysiłkowe nie może być wykonane u osób:

• z niestabilną chorobą wieńcową,
• które 2 dni wcześniej przeszły zawał serca,
• z objawami zwężenia zastawki aortalnej,
• ze stwierdzonym ostrym rozwarstwieniem aorty,
• ostrym zapaleniem osierdzia lub mięśnia sercowego,
• z zaburzeniami rytmu serca.

EKG określa prawidłowość pracy serca. Wyniki dostarczają informacji na temat:

• częstości akcji serca,
• miarowości akcji serca,
• źródła impulsów,
• osi elektrycznej serca,
• zaburzeń rytmu.

Wyniki EKG służą do diagnostyki chorób serca i układu krążeniowego. Interpretacją zapisu EKG zajmuje się lekarz.