Dla 90 proc. uczniów źródłem nikotyny są e-papierosy. Wśród nastolatków nasila się niebezpieczne zjawisko podwójnego palenia

„Blisko jeden na dziesięciu 13-14-latków w Polsce używa obecnie produktów nikotynowych. 90% z nich wybiera e-papierosy, dla 75% jest to produkt używany najczęściej, a 36% korzysta z nich codziennie. Jedynie 2,5% uczniów czuje się uzależniona.” - wynika z raportu „Używanie produktów nikotynowych przez młodzież w Polsce. Badanie w środowisku szkolnym”. Jego autorami są eksperci skupieni wokół Polskiego Towarzystwa Postępów Medycyny – MEDYCYNA XXI.

Warto wspomnieć, że 50% ankietowanych stanowiły dziewczynki, 50% chłopcy. Aż 95% z badanych zadeklarowało, że zna niebezpieczeństwa i następstwa zdrowotne, które niesie „używania produktów z nikotyną”. Przy czym aż 97,5% zapewniało, że nie czuje się uzależniona od nikotyny.

Z badania wynika, że co czwarty uczeń szkoły podstawowej ma już za sobą inicjację nikotynową. Niestety, jej wiek jest dramatycznie niski. Szokuje, że aż 5,6% proc. badanych 13-14 latków przyznało, że po raz pierwszy z nikotyną lub tytoniem zetknęło się mając zaledwie 8 lub mniej lat! 3,6% ankietowanych sięgnęło po wyroby z nikotyną w wieku 9 lat, 6,7% mając 10 lat, a 10,9% w wieku 11 lat. Epidemia nikotynowej inicjacji rozpoczyna się zaś wśród dwunasto- i trzynastolatków – do kontaktu z nią przyznało się odpowiednio aż 26% i 34,9% uczniów.

Na pytanie „Czego spróbowałeś/spróbowałaś pierwszy raz?” aż 73,3% odpowiedziało, że był to e-papieros. Na papierosy wskazało 19,6%, podgrzewacze tytoniu – 1,3%, a na inne wyroby – 5,4%.

– W szkołach epidemia papierosów ustąpiła miejsca epidemii e-papierosów. 9 na 10 uczniów, którzy obecnie używają nikotyny, używa jej wapując e-papierosy. To rzeczywiście „plaga” polskich szkół, cytując panią minister zdrowia Izabelę Leszczynę – mówi prof. dr hab. med. Krzysztof J. Filipiak, prezes Polskiego Towarzystwa Postępów Medycyny – MEDYCYNA XXI, a także współautor raportu. - W Polsce ostatnio dużo się mówi o e-papierosach jednorazowych, ale mamy też e-papierosy wielorazowe na wymienne kapsułki z płynami, które stwarzają takie samo zagrożenie dla młodych, bo zawierają identyczne smaki. Problemem zatem są nie tyle urządzenia, co atrakcyjne smaki płynów używanych w takich urządzeniach – dodaje.

Informacje te potwierdza ankieta CBOS. Aż 53,8% uczniów nie ukrywało, że do sięgnięcia po e-papierosy skusiła ich ciekawość smaku. Spróbować czegoś nowego chciało 32,1% badanych, na modę oraz fajny wygląd wskazało po 10,3%. Zaimponować kolegom chciało 10,1%, a 3,8% "małolatów" przyznało, że w ten sposób zamierzały podkreślić, że są „już dorośli”.

Do codziennego używania produktów z nikotyną przyznaje się obecnie aż 12,2% uczniów. Raz w tygodniu korzysta z nich 7,3%, tylko na imprezach – 3,8%, a rzadko – 12,7%. Sporym powiewem nadziei jest odpowiedź 64,1% młodych – zadeklarowali mianowicie, że wprawdzie spróbowali wyrobów z nikotyną, ale już z nich nie korzystają.

Raport, opracowany na podstawie ankiety CBOS, wyraźnie też wskazuje, że wśród 13-14 latków używających nikotyny zdecydowanie prym wiodą e-papierosy. Do tak zwanego wapowania przyznało się aż 90% uczniów. 42,7% wskazało na papierosy, 14,5% na podgrzewacze tytoniu, a 23,6% na inne wyroby.

Niestety, pojawiło się kolejne niepokojące zjawisko, czyli tzw. podwójne palenie. „Młodzi sięgają dziś po nikotynę z kilku źródeł: najczęściej łącząc wapowanie e-papierosów z paleniem papierosów” – stwierdzają autorzy raportu.

5 na 10 młodych przyznało, że do sięgnięcia po pierwszego e-papierosa skusił ich atrakcyjny smak. Uczniowie najczęściej wybierają te o smaku owocowym, słodyczy lub deserów – stanowią one aż 82,8% wskazań w ankiecie. Arbuz, wiśnia, mango, truskawka, guma balonowa, lody waniliowe - to tylko niektóre ze smaków, które dzieci „vapują” w e-papierosach. Na smak mentolowy decyduje się 10,2%, a tytoniowy – 7%.

– Mnogość wariantów smakowych sprawia, że wyroby nikotynowe stały się nowymi słodyczami. Produkty z nikotyną wyglądają jak cukierki. Pamiętajmy, że dzieci są bardziej podatne na bodźce zmysłowe niż dorośli, a marketing wyrobów nikotynowych, w szczególności słodko-owocowych e-papierosów, celuje właśnie w najmłodszych, maskując prawdziwe oblicze nałogu. Nazywając rzeczy po imieniu, to jest polowanie na dzieci. Dlaczego takie e-papierosy stoją w sklepach obok słodyczy? Dlaczego są na wysokości wzroku dziecka? Dlaczego mają kolorowe opakowania? Dlaczego obiecują smakowe doznania? Dlaczego kosztują grosze? Dla młodego człowieka wydatek 30 zł na e-papierosa nie jest żadną barierą wejścia w nałóg. Ważniejsza jest dla niego realizacja potrzeby „poczucia się dorosłym” czy możliwości „zaszpanowania” wśród rówieśników – podkreśla dr n. med. Piotr Wierzbiński, psychiatra.

– Obowiązujący w Polsce zakaz sprzedaży wyrobów nikotynowych osobom poniżej 18 roku życia funkcjonuje tylko na papierze, ale już nie w życiu. Dlatego środowisko medyczne od dawna sygnalizuje Ministerstwu Zdrowia pilną potrzebę wprowadzenia ustawy zakazującej tzw. smakowych e-papierosów. Te produkty powinny całkowicie zniknąć z półek sklepów. Liczymy na to, że apele ekspertów w tej sprawie zostaną w końcu wzięte pod uwagę – dodaje dr hab. med. Piotr Korczyński z Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych, Pneumonologii i Alergologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, także współautor dramatycznego raportu.

Okazuje się również, co bardzo jasno widać w odpowiedziach uczniów, że młodzi ludzie – mimo oficjalnie obowiązującego zakazu sprzedaży wyrobów z nikotyną osobom nieletnim – bez najmniejszego problemu je nabywają. Aż 46,3% kupuje je w kiosku lub sklepie, 9,1% przez internet, 4,1% w automatach, a 3,3% na stacjach benzynowych. Jest też informacja wielce zastanawiająca i zarazem zatrważająca – aż 37,2% młodych nie ukrywało, że o nabycie takiego produktu poprosiło osobę starszą. I te się na to zgodziły!

Czy jest zatem rozwiązanie tego problemu? - Siedem państw Unii Europejskiej prowadzi intensywne prace nad wycofaniem jednorazowych e-papierosów z rynku. W Belgii zostaną zakazane od 1 stycznia 2025 r. i znikną z półek sklepowych. Podobny zamiar ogłosiło ostatnio irlandzkie ministerstwo zdrowia. U nas, przykro to przyznać, przegrywamy walkę z e-papierosowym lobby. Nie potrafimy doprowadzić do końca choćby jednej ustawy, która chroniłaby nieletnich przed wapowaniem, z doniesień prasowych wiemy, że nie udaje się też zaostrzyć polityki fiskalnej w tym względzie – podkreśla prof. dr hab. med. Krzysztof J. Filipiak, prezes Polskiego Towarzystwa Postępów Medycyny – MEDYCYNA XXI.