Alergicy pod opieką szkoły. Są oficjalne zasady postępowania z uczniem w przypadku wstrząsu anafilaktycznego, astmy, alergii i AZS

Alergie u dzieci mają najbardziej gwałtowny przebieg, wymagają skrupulatnego leczenia i nierzadko bardzo dużej uwagi odnośnie ekspozycji na czynniki uczulające. Zgodnie z nowym obwieszczeniem Ministerstwa Zdrowia w celu zapewnienia właściwej opieki nad uczniami przewlekle chorymi lub z niepełnosprawnością wymagana jest współpraca pielęgniarki środowiskowej lub szkolnej higienistki z lekarzem POZ, rodzicami, pełnoletnimi uczniami oraz dyrektorem i pracownikami szkoły.

Niezbędna jest też komunikacja ze strony rodziców, która pomoże zapewnić ich dziecku odpowiednią opiekę, odżywianie oraz stosowanie adekwatnych do rozwoju psychoruchowego sposobów postępowania podczas pobytu w szkole. W tym celu rodzic przekazuje dyrektorowi szkoły uznane przez niego za istotne dane o stanie zdrowia, stosowanej diecie i rozwoju psychofizycznym ucznia.

Natomiast podawanie leków podczas pobytu ucznia w szkole przez pracowników szkoły może odbywać się wyłącznie za ich pisemną zgodą oraz na podstawie upoważnienia przez rodzica.

Anafilaksja to ciężka reakcja nadwrażliwości, która potencjalnie zagraża życiu i często ma podłoże alergiczne. Gdy rozwija się w szybkim tempie, istnieje ryzyko wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego, gdy ciśnienie tętnicze obniża się niebezpiecznie poniżej normy. Do najczęstszych przyczyn anafilaksji zalicza się źródła pokarmowe, leki, użądlenia przez owady błonkoskrzydłe oraz wysiłek fizyczny.

Do alarmujących objawów anafilaksji i wstrząsu anafilaktycznego należą:

• zaczerwienienie skóry lub pokrzywka;
• silny świąd dłoni, stóp i całego ciała;
• napad kaszlu;
• obrzęk w gardle;
• obrzęk języka;
• duszność;
• świszczący oddech;
• brak kontaktu lub utrata świadomości.

Co robić, gdy wystąpią objawy anafilaksji? Zgodnie z zaleceniami zapisanymi w obwieszczeniu:

• w przypadku wystąpienia anafilaksji w pierwszej kolejności należy wezwać zespół ratownictwa medycznego oraz powiadomić rodzica ucznia;
• w przypadku pojawienia się co najmniej 2 objawów, w miarę dostępności należy podać autowstrzykiwacz lub ampułkostrzykawkę z adrenaliną w przednioboczną powierzchnię uda w 1/3 jego górnej części.

„W przypadku braku reakcji na podaną adrenalinę należy podać drugą i trzecią dawkę adrenaliny domięśniowo w odstępach 5-15 minutowych” – podkreślono w wytycznych Ministerstwa Zdrowia.

W obwieszczeniu Ministra Zdrowia zapisany został dokładny opis użycia zarówno adrenaliny we wstrzykiwaczu, jak i adrenaliny w ampułkostrzykawce. Kolejnym krokiem jest uważne obserwowanie ucznia, a po podaniu adrenaliny sprawdzenie, czy posiada on przy sobie inne leki przepisane przez lekarza do podania w przypadku wstrząsu anafilaktycznego.

Wśród przyczyn astmy oskrzelowej MZ wymieniło narażenie na alergeny (kurz, zwierzęta), wysiłek fizyczny, zanieczyszczenie powietrza, infekcję oraz różnice temperatur powietrza. Ważnym czynnikiem są ponadto pleśnie czy pyłki roślin.

Główne objawy napadu astmy to:

• męczący, suchy kaszel;
• świszczący, głośny oddech;
• przyspieszenie oddechu;
• trudności w oddychaniu, uczucie ucisku w klatce piersiowej;
• trudności w mówieniu z powodu skróconego oddechu;
• poruszanie skrzydełkami nosa przy oddychaniu;
• nadmierne ruchy klatki piersiowej przy oddychaniu,
• sine usta i paznokcie.

Podobnie jak w przypadku napadu anafilaktycznego, pierwszym krokiem w przypadku napadu astmy oskrzelowej jest wezwanie zespołu ratownictwa medycznego oraz powiadomienie rodziców ucznia.

„Pozwól uczniowi odpocząć i przyjąć dowolną pozycję ciała ułatwiającą oddychanie. Nie zmuszaj ucznia do położenia się (w czasie napadu duszności zazwyczaj dziecko woli siedzieć i podpierać się rękami). Zachowaj spokój i zachęcaj ucznia do spokojnego oddychania” – podkreślili eksperci MZ.

Wskazane jest dalsze obserwowanie ucznia, a także sprawdzenie, czy posiada on przy sobie leki przepisane przez lekarza do podania w napadzie astmy.

„Jeżeli brak jest dokładnych zaleceń, w miarę dostępności podaj uczniowi 2 wdechy salbutamolu (100 mcg/dawkę) bezpośrednio z inhalatora albo przez komorę pośrednią z maską lub ustnikiem, w odstępie 10–20 sekund. Co 10 minut oceniaj stan ucznia, jeżeli duszność się nie zmniejsza, w miarę dostępności podaj kolejne 2 wdechy salbutamolu i powtarzaj tę procedurę aż do przybycia zespołu ratownictwa medycznego” – wskazano w dokumencie.

W obwieszczeniu resortu zdrowia opisano także postępowanie w razie wystąpienia objawów alergicznego nieżytu nosa. Rozwijają się one po ekspozycji na uczulający alergen, np. w sezonie kwitnienia drzew i traw, na początku sezonu grzewczego (uczulenie na kurz), a także w sytuacji obecności w klasie osoby posiadającej w domu silnie uczulające zwierzęta, zazwyczaj koty.

W przypadku nagłych objawów alergicznego nieżytu nosa i ewentualnie towarzyszącego zapalenia spojówek, w miarę dostępności należy zastosować jedną dawkę leku przeciwhistaminowego w formie syropu, kropli lub tabletek.

Ustalono również sposób postępowania w razie wystąpienia nasilenia objawów atopowego zapalenia skóry.

„Zaostrzenie AZS objawia się zaczerwienieniem, zmianami skórnymi i silnym świądem skóry. W trakcie zaostrzenia choroby uczeń może uporczywie się drapać, mieć problemy z koncentracją uwagi, może wydawać się rozdrażniony i nadruchliwy” – wyjaśnił resort.

W razie wystąpienia nasilenia należy zapewnić uczniowi odpowiednie warunki do smarowania ciała emolientem, unikać sytuacji, w których może dojść do spocenia lub nadmiernego przegrzania skóry ucznia, a jeżeli jest to możliwe – zapewnić uczniowi warunki do umycia ciała i zastosowanie emolientu po zajęciach wychowania fizycznego. Oprócz tego należy skonsultować z rodzicami oraz w porozumieniu z lekarzem opiekującym się uczniem zakres prac plastycznych lub prac ręcznych w narażeniu na potencjalne alergeny kontaktowe.

W przypadku zaostrzenia AZS lub nasilenia świądu w przebiegu AZS nauczyciel w miarę dostępności może podać leki według zaleceń lekarza prowadzącego, zgodnie z informacją uzyskaną od rodziców ucznia.

Jeśli natomiast u ucznia wystąpi pokrzywka, nauczyciel powinien postępować według zaleceń lekarza prowadzącego, zgodnie z informacją uzyskaną od rodziców. Zalecenia mogą różnić się zależnie od rodzaju pokrzywki przewlekłej, zwłaszcza w przypadkach pokrzywki fizykalnej.

W dalszych krokach zalecane jest usunięcie lub przerwanie kontaktu z czynnikiem podejrzanym o wywołanie epizodu pokrzywki, zmierzenie temperatury, a w przypadku pojawienia się objawów pokrzywki, w miarę dostępności – podanie 1 dawki leku przeciwhistaminowego w formie syropu, kropli lub tabletek. (PAP)

Aleksandra Kiełczykowska
ak/ mhr/ arz