Wirusowe zapalenie gardła - jakie wirusy wywołują chorobę? Jakie są jej objawy? Jak przebiega leczenie?

Przyczyny wirusowego zapalenia gardła

Wirusowe zapalenie gardła rozwija się w wyniku działalności wirusów, które zdołały przedostać się do zdrowego organizmu. Odpowiadają one za 70-85 procent zakażeń gardła i migdałków podniebiennych u dzieci w wieku powyżej trzeciego roku, choć atakują również dorosłych, przyczyniając się do 85-95 proc. przypadków zachorowań.

Za wywołanie dolegliwości najczęściej odpowiadają:

• adenowirusy,
• rinowirusy,
• koronawirusy,
• enterowirusy, m.in. wirus Coxsackie,
• wirusy grypy,
• wirusy paragrypy,
• wirus mononukleozy,
• wirus cytomagalii,
• wirus opryszczki pospolitej.

Każdy z wymienionych drobnoustrojów przenosi się drogą kropelkową, dlatego też do zakażenia może dojść nawet w wyniku przebywania w jednym pomieszczeniu z osobą chorą. Wirus może być też przeniesiony przez ręce, na których znajduje się wydzielina z nosa lub z gardła (nawet śladowe ilości). Jest to kolejna przyczyna, która decyduje o tym, że wirusowe zapalenie gardła często dotyka dzieci - najmłodszym zdarza się wkładać do ust zabawki i inne przedmioty, których wcześniej dotykały inne dzieci.

W momencie, gdy wirus przedostanie się do jamy nosowo-gardłowej, następuje naruszenie beriery nabłonka. W odpowiedzi na ten proces, układ immunologiczny podejmuje reakcję, która doprowadza do wystąpienia nieprzyjemnych objawów - jego komórki zaczynają wydzielać substancje zapalne.

Objawy wirusowego zapalenia gardła

Wirusowe zapalenie gardła najczęściej rozprzestrzenia się także na błonę śluzową migdałków podniebiennych i jamy nosowej (mówimy wówczas o infekcji górnych dróg oddechowych), zatem symptomy choroby zwykle nie ograniczają się wyłącznie do gardła. Objawy wirusowego zapalenia gardła to:

• Ból gardła (intensywny, który najczęściej nasila się w trakcie przełykania, znacząco utrudniając przyjmowanie płynów i pokarmów).
• Uczucie pieczenia w gardle, suchość w gardle i czerwone gardło.
• Wrażenie obecności ciała obcego w gardle (będące rezultatem obrzęku błony śluzowej gardła).
• Stan podgorączkowy lub gorączka.

Jeżeli infekcja objęła także błonę śluzową jamy nosowej, pojawią się objawy charakterystyczne dla nieżytu górnych dróg oddechowych - katar, kaszel (będący wynikiem spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła), zatkany nos, ból głowy, chrypa.

W przypadku, gdy choroba została wywołana przez wirus grypy, wraz z wymienionymi objawami pojawią się także symptomy ogólne: uczucie osłabienia i rozbicia, bóle mięśni i stawów, gorączka z dreszczami.

Objawy wirusowego zapalenia gardła można pomylić z symptomami, jakie stwarza infekcja o podłożu bakteryjnym. Warto jednak wiedzieć, że w drugim z wymienionych przypadków, objawy są nasilone w większym stopniu, temperatura ciała najczęściej przekracza 38 stopni Celsjusza, przednie węzły chłonne ulegają powiększeniu, a na migdałkach można zaobserwować wysięk. Infekcji bakteryjnej najczęściej nie towarzyszy też kaszel.

Przebieg wirusowego zapalenia gardła

Wirusowe zapalenie gardła rozwija się w następstwie przeniknięcia wirusów do błony śluzowej jamy nosowo-gardłowej, co doprowadza do aktywizacji komórek odpornościowych - zaczynają wydzielać mediatory zapalenia. Charakterystyczne objawy, w postaci bólu, zaczerwienienia i obrzęku błony śluzowej gardła, są wynikiem rozszerzenia światła naczyń krwionośnych, co prowadzi do zwiększenia ich przepuszczalności. Proces ten inicjuje też nadmierną produkcję wydzieliny. W dalszej kolejności infekcja zazwyczaj rozprzestrzenia się na śluzówkę migdałków i nosa, co doprowadza do wystąpienia objawów nieżytu.

Stan zapalny zaczyna rozwijać się już w chwili zakażenia. Proces ten najczęściej trwa kilka dni. Wirusowe zapalenie gardła należy do grupy chorób samoograniczających, co oznacza, że jej objawy ustępują samoczynnie. Wyraźna poprawa samopoczucia odczuwalna jest po około 7 dniach. W przypadku dzieci zajmuje to nieco więcej czasu (ok. 10-14 dni).

Wirusowe zapalenie gardła a herpangina

Wirusowe zapalenie gardła może przybrać postać choroby wirusowej o nasilonych objawach. Mówimy wówczas o herpanginie (angina herpetica), określanej jako ostre zapalenie gardła.

Charakterystycznym objawem tej dolegliwości jest obecność drobnych pęcherzykowatych zmian w jamie ustnej. Największe ich nagromadzenie można zaobserwować w tylnej części gardła i na podniebieniu. W przebiegu choroby pojawia się też wysoka gorączka. Oprócz tego chorzy uskarżają się na ból głowy i mięśni. Pojawia się uczucie ogólnego osłabienia. Gardło staje się wyraźnie zaczerwienione.

Po 2 dniach od chwili wystąpienia objawów, u chorego pojawia się wysypka, obejmująca podniebienie miękkie, łuki podniebienne i okolice gardła (w niektórych przypadkach obejmuje także dłonie, stopy i pośladki). Wysypkę tworzą liczne pęcherzyki, wypełnione białą cieczą. Po kilku dniach zmieniają się w płytkie owrzodzenia z wyraźnie widoczną czerwoną obwódką, które następnie ulegają stopniowemu gojeniu..

Za rozwój herpanginy odpowiedzialne są wirusy:

• Enterowirus 71.
• Echowirusy.
• Coxsackie grupy A.

Przenoszą się one drogą kropelkową. Na zachorowanie najbardziej narażone są dzieci między 4. a 10. rokiem życia.

Diagnostyka wirusowego zapalenia gardła

Wirusowe zapalenie gardła wydaje się banalną dolegliwością, jednak trafne rozpoznanie schorzenia jest o tyle istotne, że wymaga wdrożenia innej terapii niż w przypadku infekcji o podłożu bakteryjnym. Sam wywiad lekarski jest w tym przypadku niewystarczający, bowiem w obu przypadkach, pacjenci zwykle zgłaszają te same dolegliwości. Ważna jest zatem interpretacja objawów klinicznych. Zapalenie gardła o etiologii wirusowej zostanie rozpoznane gdy:

• Temperatura ciała nie przekracza 38 stopni Celsjusza.
• Na migdałkach nie występuje wysięk.
• Węzły chłonne szyjne nie są powiększone ani tkliwe.
• Występuje kaszel.

W przypadku wątpliwości lekarz może zlecić też wykonanie testu antygenowego, który stwierdzi obecność lub brak obecności bakterii w wymazie z gardła.

W przypadku podejrzenia ostrego zapalenia gardła, czyli herpanginy, czasami konieczne jest przeprowadzenie badania serologicznego lub wyizolowanie enterowirusa z krwi. Znacznie częściej, diagnoza stawiana jest jednak na podstawie oceny objawów klinicznych. Wynika to z faktu, że najczęstszą przyczyną występowania herpanginy są wirusy Coxsackie, niezwykle trudne do wykrycia za pomocą standardowych testów.

Leczenie wirusowego zapalenia garda

Wirusowe zapalenie gardła podlega leczeniu objawowemu, czyli łagodzącemu występujące symptomy. Terapia najczęściej ogranicza się do przyjmowania leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych. Sprawdzi się paracetamol. Można też sięgnąć po niesteroidowe leki przeciwzapalne jak ibuprofen. Istotne jest zniwelowanie dokuczliwych objawów w postaci bólu, pieczenia i uczucia suchości w gardle. Pomogą w tym specjalne spraye i tabletki do ssania, w których substancją czynną są niesteroidowe leki przeciwzapalne, najczęściej benzydamina. Niektóre leki zawierają salicylan choliny lub lidokainę. W zwalczeniu infekcji mogą pomóc też leki przeciwwirusowe i immunomodulujące.

Ważna jest odpowiednia dawka wypoczynku. Chory powinien leżeć w łóżku i powstrzymać się od wysiłku fizycznego. Należy też zadbać o odpowiednie nawodnienie organizmu, zwłaszcza gdy chorobie towarzyszy gorączka.

Istotną ulgę mogą przynieść ziołowe płukanki, np. z rumianku, szałwii, tymianku czy naparu z kory wierzby, który zawiera naturalne salicylany. Wymienione zioła mogą też posłużyć do przygotowania inhalacji parowej.

W sytuacji, gdy infekcja dotknęła dziecko, warto sięgnąć po dostępne w aptekach lizaki na gardło. Charakteryzują się one tym samym działaniem, co tabletki do ssania (przeciwbólowe, znieczulające, odkażające i regenerujące), jednak smakują przyjemniej i są podawane w formie ochoczo przyjmowanej przez najmłodszych. W taki sam sposób przebiega leczenie herpanginy. W tym przypadku, oprócz wymienionych wcześniej metod, stosuje się też przeciwzapalne płukanki do jamy ustnej. W obu przypadkach, objawy infekcji ustępują samoistnie (wirusowe zapalenie gardła to choroba samoograniczająca). Istotna poprawa stanu zdrowia następuje po ok. 7 dniach.

Należy wiedzieć, że w przypadku zapalenia gardła o etiologii wirusowej, antybiotykoterapia nie przyniesie pozytywnego skutku. Takie działanie może przynieść więcej szkody niż pożytku. Antybiotyki zwalczają bakterie, jednak nie pomogą w pozbyciu się z organizmu wirusów, zatem nie będą miały żadnego wpływu na skrócenie czasu trwania infekcji. Nieuzasadnione przyjmowanie antybiotyków może doprowadzić do wyizolowania szczepów wieloodpornych, które nie zareagują nawet na najsilniejsze środki. Poza tym bezpodstawne przyjmowanie antybiotyków będzie skutkowało niekorzystnymi zmianami w fizjologicznej florze bakteryjnej jamy ustnej. Taka sytuacja stwarza dogodne warunki dla rozwoju patogennych grzybów. Jeżeli mówimy o wirusowym zapaleniu gardła, wdrożenie antybiotykoterapii ma tylko jedno medyczne uzasadnienie - środki te będą pomocne, gdy w przebiegu choroby doszło do nadkażenia bakteryjnego.

ZOBACZ: Niemycie zębów może zwiększać ryzyko rozwoju raka żołądka i gardła