Twoje dziecko ogląda bajki o superbohaterach? Może mieć problemy z zachowaniem i nauką w wieku nastoletnim. Uważaj na brutalne treści

Wczesne dzieciństwo to okres intensywnego rozwoju układu nerwowego i mózgu. W tym czasie kształtują się połączenia nerwowe oraz podstawowe funkcje mózgu, a także tworzą się wzorce zachowań u dzieci. Oglądanie telewizji ma na to duży wpływ. Badacze z Université de Montréal w Kanadzie na czele z prof. Lindą Pagani chcieli sprawdzić jak narażanie na brutalne treści oglądane w telewizji we wczesnym dzieciństwie, może wpływać na rozwój dzieci oraz stan ich psychiki w wieku nastoletnim.

– Wczesne wykrywanie modyfikowalnych czynników, które wpływają na późniejsze samopoczucie dziecka, jest ważnym celem indywidualnych i wspólnotowych inicjatyw zdrowotnych, a przystosowanie psychiczne i motywacja do nauki są niezbędnymi elementami udanego przejścia w okres dojrzewania – wyjaśnia autorka badania prof. Pagani.

W badaniu opublikowanym w „Journal of Developmental and Behavioural Pediatrics” naukowcy przeanalizowali dane od prawie 2000 dzieci: 978 dziewcząt i 998 chłopców w wieku od 3,5 do 4,5 roku, które następnie zbadali również w wieku 12 lat. Badacze sporządzili dwa raporty: jeden na podstawie obserwacji dzieci przez nauczycieli, a drugi na podstawie informacji od samych dzieci w wieku 12 lat oraz zgłoszonego przez rodziców narażenia na przemoc w telewizji we wczesnym dzieciństwie.

– W porównaniu do swoich rówieśników tej samej płci, którzy nie byli narażeni na brutalne treści ekranowe, chłopcy i dziewczęta, którzy byli narażeni na typowe brutalne treści, częściej doświadczali późniejszego wzrostu stresu emocjonalnego – powiedziała prof. Pagani.

Naukowcy zaobserwowali, że w przypadku dziewcząt oglądanie w dzieciństwie agresywnych scen w bajkach czy filmach wiązało się ze wzrostem stresu emocjonalnego, spadkiem zaangażowania w klasie, motywacji do nauki oraz osiągnięć naukowych w wieku 12 lat.

Natomiast w przypadku chłopców konsekwencje były jeszcze większe i wiązały się ze wzrostem zaburzeń emocjonalnych i behawioralnych oraz nieuwagi i wycofaniem społecznym, a także, podobnie jak w przypadku dziewcząt, spadkiem zaangażowania w klasie, osiągnięć w nauce i motywacji do nauki.

Oglądanie bajek w telewizji jest powszechną rozrywką, która pozwala na chwile spokoju dla dziecka i rodzica. Maluch siedzi „grzecznie” przed telewizorem lub komputerem, oglądając kreskówki. Rodzic często jednak nie śledzi ich treści i nie zdaje sobie sprawy, że dziecko ogląda bajki, w których przedstawiane są agresywne zachowania i brutalne sceny. Tymczasem maluch uznaje te zachowania za naturalne i normalne, a przedstawione sytuacje za prawdziwe i godne naśladowania.

– Dzieci w wieku przedszkolnym mają tendencję do identyfikowania się z postaciami z telewizji i traktują wszystko, co widzą, jako prawdziwe. Są szczególnie narażone na humorystyczne przedstawienia gloryfikowanych bohaterów i złoczyńców, którzy używają przemocy jako uzasadnionego sposobu rozwiązywania problemów – wyjaśnia profesor.

Przerysowane, bajkowe postacie oraz nienaturalne sytuacje i zachowania malec w wieku 3-4 lat uznaje za prawdziwe i właściwe. Dziecko w tym wieku nie potrafi jeszcze odróżnić fikcji od rzeczywistości. Dodatkowo jego wyobraźnia właśnie zaczyna się kształtować i jest bardzo bujna. W głowie dziecka zapisują się oglądane na ekranie sceny i przenikają do realnego świata. Dla dziecka nie ma rzeczy niemożliwych, bo nie zna ono jeszcze swoich możliwości ani granic, więc one dla niego nie istnieją.

Oglądane na ekranie, również agresywne zachowania, kodują się w umyśle dziecka jako naturalne i właściwe. Konsekwencje częstego narażania na sceny przemocy w bajkach we wczesnym dzieciństwie mogą być widoczne w późniejszych latach życia dziecka.

– Powtarzająca się ekspozycja na szybkie, wywołujące adrenalinę sekwencje akcji i urzekające efekty specjalne może wzmocnić przekonania, postawy i wrażenie, że nawykowa przemoc w interakcjach społecznych jest „normalna”. Błędna nauka podstawowych umiejętności społecznych może utrudniać dopasowanie w szkole – ostrzega prof. Pagani.

Natomiast współautorka badań Jessica Bernard dodaje:

– Podobnie jak bycie świadkiem przemocy w prawdziwym życiu, wielokrotne wystawianie się na wrogi i brutalny świat, zamieszkany przez czasami groteskowo wyglądające stworzenia, może wywołać strach i stres oraz sprawić, że te dzieci będą postrzegać społeczeństwo jako niebezpieczne i przerażające. A to może prowadzić do nawykowej przesadnej reakcji w niejednoznacznych sytuacjach społecznych.

Nie wszystko jednak stracone. Badaczki dają nadzieję na zmianę tych niewłaściwych wzorców poprzez kształtowanie odpowiednich postaw i zachowań w różnych sytuacjach społecznych:

– Bycie narażonym na bardziej odpowiednie sytuacje społeczne może jednak pomóc im rozwinąć podstawowe umiejętności społeczne, które później będą przydatne i ostatecznie odegrają kluczową rolę w ich osobistym i ekonomicznym sukcesie – podsumowuje prof. Pagani.