Toksokaroza: co to jest, przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, profilaktyka

Toksokaroza – co to jest?

Toksokaroza to choroba pasożytnicza, wywoływana przez larwy glisty psiej Toxocara canis lub glisty kociej Toxocara cati. Oznacza to, że naturalnymi żywicielami tych glist są psy i koty.Dojrzałe pasożyty przebywają w przewodzie pokarmowym zarażonych zwierząt, zwłaszcza u szczeniąt i kociąt. Samice na dobę mogą znieść nawet 20 tysięcy jaj. Jaja wydalone są z kałem po około 3. tygodniach spędzonych w środowisku zewnętrznym. Najczęściej wydalane są do gleby i piasku. Jaja są inwazyjne, co oznacza, że zawierają larwę w stadium zdolnym do zarażania.

Częstość zarażania glistami Toxocara nie jest dokładnie znana, jednak niektóre badania wskazują, że nawet 30 proc. przebadanych pacjentów ma w surowicy swoiste przeciwciała, mogące świadczyć o tym, że zarażenie miało miejsce bądź nadal trwa. O kontakt z ziemią zanieczyszczoną jajami Toxocara canis lub Toxocara cati nie jest trudno, gdyż badania epidemiologiczne potwierdzają, że zawiera je od kilkunastu do kilkudziesięciu pobranych próbek. Zwłaszcza dotyczy to wsi i terenów przedmiejskich.
Wyróżnia się 4. postaci kliniczne toksokarozy:

• Toksokaroza bezobjawowa rozpoznawana jest podczas niewielkiej inwazji pasożytami. Zarażenie ma charakter samoograniczający i zazwyczaj nie wiąże się z żadnymi konsekwencjami zdrowotnymi dla osoby zarażonej.
• Toksokaroza trzewna związana jest z zajęciem wątroby, rzadziej płuc. Choroba ta diagnozowana jest, kiedy w morfologii krwi zwiększa się ogólna liczba krwinek białych, z przewagą w rozmazie krwinek kwasochłonnych. W badaniach biochemicznych enzymy wątrobowe są podwyższone.
• Toksokaroza ocznapojawia się, gdy larwy dostaną się do gałki ocznej i utworzą się w niej ziarniniaki. Postać ta objawia się przewlekłym zapaleniem naczyniówki, a w cięższych i nieleczonych przypadkach może doprowadzić do zaniku gałki ocznej i ślepoty.
• Toksokaroza mózgowa występuje rzadko. Larwy przedostając się do mózgu tworzą ziarniniaki. Objawy mogą wskazywać na guza mózgu, zwłaszcza gdy pojawią się napady padaczkowe.

Poza dziećmi również osoby dorosłe mogą zachorować na toksokarozę. Jako że postać oczna może doprowadzić do jednostronnej ślepoty to zawsze przy podejrzeniu schorzenia, należy przeprowadzić badanie dna oka. Grupą zawodową wysokiego ryzyka są lekarze weterynarii.

Toksokaroza – przyczyny

Człowiek ulega zarażeniu przez przypadkowe spożycie inwazyjnych jaj glisty, na przykład wtedy, gdy spożywa posiłek brudnymi rękoma po kontakcie z ziemią albo piaskiem. Zarazić można się również poprzez zjedzenie nieumytych warzyw lub owoców. Dlatego najczęściej chorobę diagnozuje się u dzieci. Rzadziej zdarza się, że do zarażenia dochodzi w bezpośrednim kontakcie z zarażonym psem lub kotem, aczkolwiek wydalone jaja kiedy są przyczepione do sierści mogą przetrwać nawet kilka lat. Człowiek nie może zarazić się także przez łożysko, co oznacza, że nie ma ryzyka zakażenia płodu toksokarozą.

Połknięte jaja inwazyjne dostają się do przewodu pokarmowego człowieka. Osłonki jaj zostają strawione w jelicie, a uwolnione larwy przedostają się do światła naczyń krwionośnych, migrując z prądem krwi. Na początku trafiają do wątroby i tam też większość z nich pozostaje. Z czasem larwy w wątrobie obumierają. Pozostałe larwy kontynuują swoją wędrówkę, przedostając się do różnych narządów i tkanek takich jak:

• Płuca.
• Oko.
• Mózg.
• Mięśnie.

Wędrówka larw wraz z ich obecnością w tkankach wywołuje reakcje zapalno-alergiczną. Produkowane są wtedy przeciwciała, a wokół larw tworzą się skupiska komórek, nazywane ziarniniakami. Larwy w organizmie człowieka są w stanie przeżyć nawet do 10. lat, jednak nie dojrzewają i nie rozmnażają się. Larwa może wydostać się z ziarniniaka i ponownie migrować, na przykład do oka.

Toksokaroza – objawy

Objawy toksokarozy zależą od masywności zarażenia, czyli liczby larw. Ponadto, na przebieg choroby wpływa nasilenie reakcji alergicznej oraz umiejscowienie larw lub ziarniniaków. W niektórych przypadkach przebieg zarażenia może być całkowicie bezobjawowy, a o zarażeniu świadczy wyłącznie obecność swoistych przeciwciał w surowicy krwi. Objawowa postać kliniczna określana jest jako zespół larwy trzewnej wędrującej i pojawia się najczęściej u małych dzieci jako rezultat masywnego zarażenia. Pojawiają się wtedy objawy takie jak:

• Stany podgorączkowe lub gorączka.
• Bóle brzucha.
• Bóle głowy.
• Kaszel.
• Bóle mięśniowo-stawowe.
• Powiększenie węzłów chłonnych.
• Powiększenie wątroby i śledziony widoczne podczas badania lekarskiego,
• Zmiany skórne.
• Zmiany osłuchowe nad płucami.

U niektórych dzieci mogą pojawić się:

• Przewlekłe bóle brzucha.
• Wyraźnie zmniejszone łaknienie powodujące spadek masy ciała.
• Wysypki uczuleniowe.
• Nasilenie objawów alergii pod postacią astmy oskrzelowej lub atopowego zapalenia skóry.

Obecność larwy w gałce ocznej doprowadza do pojawienia się:

• Stanów zapalnych.
• Ziarniniaka.
• Błon proliferacyjnych.
• Odwarstwienia siatkówki.
• Wylewów wewnątrzgałkowych.
• Zeza.
• Zaćmy.

Postać mózgowa toksokarozy wywołuje:

• Bóle głowy.
• Zmiany zachowania.
• Drgawki.

Rozpoznanie toksokarozy

Jako że objawy toksokarozy się nieswoiste, a więc mogą wynikać z innych przyczyn, to choroba diagnozowana jest z uwagi na odchylenia w badaniach laboratoryjnych.
Zaobserwowane odchylenia to:

• Zwiększona liczba krwinek białych określana mianem leukocytozy.
• Wyraźnie zwiększony odsetek granulocytów kwasochłonnych w rozmazie.
• Podwyższony poziom gammaglobulin.
• Duże stężenie immunoglobulin klasy E.

Zawsze przy podejrzeniu zarażenia pasożytami Toxocara należy wykonać badania serologiczne. Stosowane są testy wykrywające obecność swoistych przeciwciał przeciw antygenom larw w klasie IgG. Jeśli wynik jest silnie dodatni, to świadczy o świeżym zarażeniu. Mała ilość przeciwciał wskazuje na zarażenie, które odbyło się dawno.

Leczenie toksokarozy

Bezobjawowe zarażenie Toxocara nie wymaga leczenia. U pacjentów z objawami klinicznymi stosuje się leki przeciwpasożytnicze. Najczęściej pacjentom podaje się albendazol. U pacjentów z zespołem larwy trzewnej wędrującej z wysoką leukocytozą oraz u pacjentów, u których pojawiła się postać oczna włącza się także leki przeciwzapalne. Leczenie powinien koordynować specjalista chorób zakaźnych, a w postaci ocznej – okulista.

Prawidłowe leczenie doprowadza do ustąpienia objawów toksokarozy. Nie można jednak sprawdzić, czy wszystkie larwy zostały zabite. Osoby z rozpoznanym zarażeniem wymagają okresowej kontroli okulistycznej. Badania dna oka powinno być wykonywane co pół roku lub co rok.

Toksokaroza – profilaktyka

Nie ma swoistej profilaktyki toksokarozy. Zapobieganie polega przede wszystkim na unikaniu zarażenia jajami Toxocara. Warto też stosować poniższe zasady.

1. Odrobaczanie psów i kotów co najmniej 4. razy do roku.
2. Niedopuszczanie do kontaktów dzieci z nieznanymi zwierzętami.
3. Zabezpieczanie piaskownic i placów zabaw dla dzieci przed kontaktem ze zwierzętami.
4. Sprzątanie odchodów zwierząt.
5. Okresowa wymiana piasku w piaskownicach.
6. Mycie rąk przed jedzeniem, po zabawie na placu zabaw lub w piaskownicy, po pracach
7. w ogrodzie, a także po kontakcie ze zwierzętami.
8. Używanie gumowych rękawic podczas pracy w ziemi.
9. Obcinanie paznokci dzieciom.
10. Mycie jarzyn i owoców pod bieżącą wodą przed ich spożyciem.
11. Unikanie karmienia dzieci na placach zabaw i w piaskownicy.

Jak usunąć kleszcza psu lub kotu?