Testy alergiczne – jak przebiegają badania alergiczne? O czym informują testy alergiczne z krwi? Czy warto je wykonać?

Testy alergiczne pozwalają określić, jaki dokładnie czynnik wywołuje nadmierną reakcję ze strony układu immunologicznego (odpornościowego). Dzięki nim możliwe jest skuteczne łagodzenie objawów, dzięki dobraniu odpowiedniej diety eliminacyjnej lub przeprowadzeniu procesu odczulania. Najczęściej testy alergiczne zleca lekarz pierwszego kontaktu, gdy wywiad z pacjentem wskazuje na problemy uczuleniowe. Testy alergiczne to szeroka pula badań, które wykonuje się zarówno pod postacią prób skórnych, testów płatkowych, jak i badań z pobranej próbki krwi.

Wśród wskazań do wykonania testów alergicznych znajdują się odczuwane przez pacjenta charakterystyczne dla alergii objawy. Zwłaszcza powtarzające się regularnie (np. wraz ze zmianami pór roku) lub sporadycznie, lecz w powiązaniu z konkretnym czynnikiem (takim, jak zjedzenie określonego pokarmu). Dla alergii wziewnej (głównie na pyłki, roztocza, kurze) charakterystyczne są:

• katar - wodnista, obfita wydzielina i swędzenie nosa,
• napadowy kaszel,
• kichanie,
• zaczerwienione spojówki,
• łzawienie i pieczenie oczu,
• duszności.

Alergia pokarmowa może spowodować objawy podobne do alergii wziewnej, choć częściej ograniczają się one właśnie do układu pokarmowego:

• biegunki,
• bóle brzucha,
• wzdęcia,
• kolki.

Najczęściej trudno jest określić konkretny alergen, który prowokuje organizm do nasilonej reakcji immunologicznej. Testy alergiczne mogą trwać długo i obejmować wiele alergenów, jednak pozwalają trafnie wskazać składniki, które odpowiadają za dolegliwości pacjenta. Specjalistyczne badania alergologiczne zleca alergolog, zwykle zaczynając od podstawowego pakietu badań skórnych.

Testy alergiczne można wykonać o dowolnej porze roku. Aby wyniki badań były wiarygodne, pacjent powinien zastosować się do następujących zaleceń. Do testów alergicznych nie trzeba wykonywać żadnych dodatkowych badań.
1. Dwa tygodnie przed badaniem:

• należy odstawić wszystkie przyjmowane leki przeciwalergiczne (leki przeciwhistaminowe), leki przeciwdepresyjne,
• nie należy wystawiać skóry na promieniowanie słoneczne, ani korzystać z solarium.

2. Tydzień przed badaniem:

• należy zrezygnować ze stosowania maści i kremów sterydowych.

3. W dniu badania:

• nie należy spożywać następujących produktów spożywczych: czekolada, kapusta, szpinak, ogórki kiszone, pomidory, ser pleśniowy, kiełbasa, tuńczyk,
• nie należy smarować skóry kremem, balsamem ani innym kosmetykiem o działaniu pielęgnacyjnym.

Przeciwwskazanie do testów alergicznych jest przebyta infekcja na 3 tygodnie przed badanie, kuracja antybiotykami, wstrząs anafilaktyczny lub operacja. Nie należy też wykonywać testów skórnych w okresie pylenia. W praktyce o terminie wykonania badań decyduje lekarz, ponieważ nie zawsze można dotrzymać wszelkich warunków.

Testy alergiczne skórne wykonuje się najczęściej na wewnętrznej skórze przedramion. Lekarz lub pielęgniarka wykonujący badanie zanurza małe ostrze w preparacie alergenu i delikatnie nacina nim skórę, opisując obok numer alergenu długopisem. Ta prosta technika pozwala na wprowadzenie pod skórę niewielkich ilości alergenu. Po wprowadzeniu wszystkich alergenów pacjent musi odczekać około 20 minut. Wokół nakłuć z alergenem, który uczula, pojawi się zaczerwienienie lub obrzęk. Powstałe zaczerwienie jest mierzone linijką i porównywane do reakcji organizmu na kontrolę dodatnią. Wynik interpretuje alergolog. Zasada to: im większa średnica, tym silniejsza alergia na dany czynnik.

Alergiczne testy skórne identyfikują głównie alergie wziewne. Pozwalają znaleźć czynnik odpowiedzialny za zapalenia spojówek, błony śluzowej nosa oraz za astmę. Podstawowy, przesiewowy pakiet zawiera około 30 alergenów, w tym pyłków wcześnie oraz późno pylących drzew, traw, grzybów pleśniowych, chwastów, roztoczy kurzu, naskórka zwierząt domowych. To pakiet najczęściej uczulających alergenów. Jeśli testy wykażą uczulenie na któreś z nich, można wykonać dalsze, bardziej rozszerzone testy z większą liczbą alergenów. Najczęściej pula testowanych alergenów jest ustalana indywidualnie, ze względu na wywiad przeprowadzony z pacjentami. Można poszerzyć ją o testy na alergie pokarmowe, np. na orzeszki, gluten, białko jaj lub mleko.

Testy alergiczne u dzieci poniżej trzeciego roku życia to głównie testy z krwi. Pozwalają one także rozstrzygnąć niejasne wyniki testów skórnych. Analiza opiera się na badaniu przeciwciał swoistych IgE, które są "dopasowane" bezpośrednio do różnych alergenów. Jeśli dany czynnik uczula, w zetknięciu z nim wytwarzane są właśnie te specyficzne immunoglobuliny. Analiza pobranej próbki krwi pozwala zorientować się, które z alergenów wywoływały reakcję organizmu. Badania alergiczne z krwi dotyczą głównie małych dzieci oraz osób badanych na obecność alergii pokarmowych.

Przez kilka dni przed pobraniem krwi do badania nie należy przyjmować żadnych leków i suplementów diety ani jeść pokarmów, które potencjalnie uczulają.

Testy alergiczne płatkowe to odmiana testów skórnych. Wykonuje się je, gdy u pacjenta wystąpił wyprysk na skórze. Dzięki płatkowym testom naskórkowym można stwierdzić, czy był to wyprysk kontaktowy (po dotknięciu alergenu). Osoba wykonująca badanie nanosi alergeny na plecy, a następnie zakleja je plastrem. Test trwa trzy doby, a pierwszy odczyt następuje po 48 godzinach. W czasie trwania testu pacjent nie może moczyć pleców, kąpiel jest więc nieco utrudniona.

Pakiet standardowy bada reakcję na takie alergeny jak metale, leki, substancje zapachowe, barwniki, konserwanty. Test rzadko wykonuje się u dzieci poniżej 5. roku życia. Istnieją specjalne płatkowe testy alergiczne dla dzieci, okrojone i bardziej bezpieczne.

Testy alergiczne można wykonać, gdy dolegliwości pacjenta stają się mniej nasilone. Dzięki nim alergolog dowiaduje się, jaki dokładnie alergen powoduje nieprzyjemne objawy i może wdrożyć trafne, skuteczne leczenie. Dopiero po określaniu konkretnych alergenów można też wdrożyć proces odczulania. Niestety pula alergenów, które można przetestować jest ograniczona. Istnieje też pewna lista przeciwwskazań do wykonywania testów alergicznych (np. ciąża, opalona skóra, choroba autoimmunologiczna).

Testy alergiczne są bezpieczne i niebolesne, choć nie można zaliczyć ich do przyjemnych. Bąble powstające po wprowadzeniu alergenów pod skórę swędzą, a nie można ich drapać. Na wyniki testów alergicznych mogą wpływać przyjmowane leki – w tym sterydy, leki przeciwhistaminowe, niesteroidowe leki przeciwzapalne. Łatwo więc o zakłócenie wyników. Nie można też wykonywać testów skórnych u małych dzieci, choć pojawiają się głosy, że jest to bezpieczne już od 6. miesiąca życia.

Czasami testy alergiczne nie wykazują uczulenia, a objawy nadal się utrzymują. Najczęściej taka sytuacja dotyczy dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Przeważnie okazuje się, że za objawy odpowiada nie alergia, tylko o wiele częstsza nietolerancja pokarmowa, związana z zaburzeniami trawienia i wchłaniania konkretnych składników.