Ospa u dorosłych – ospa objawy i leczenie, kiedy zaraża i ile trwa

Ospa wieczna jest zakaźną chorobą wieku dziecięcego. Cechuje ją duża zakażalność i występowanie bardzo charakterystycznych zmian na skórze. Ospę wywołuje wirus VZV (Varicella zoster virus), czyli ludzki herpeswirus 3, często nazywany wirusem ospy wietrznej i półpaśca. Okres wylęgania wirusa wynosi od 10 do 21 dni.

Czytaj również: Szczepionka na półpasiec jest już dostępna w Polsce. Skorzystaj, aby uchronić się przed tą groźną chorobą. Kto i jak może się zaszczepić?

Ospa u dorosłych nie występuje często, ponieważ większość osób dorosłych przebyło tę chorobę w okresie dzieciństwa. Jednokrotne zachorowanie na ospę sprawia, że organizm nabywa naturalną odporność przeciwko tej chorobie na całe życie. Dane statystyczne wskazują, że blisko 90 proc. osób dorosłych przebyło ospę w dzieciństwie.

Początek ospy jest nagły. Wystąpienie na skórze charakterystycznych ropnych wykwitów poprzedza grypopodobne objawy choroby.
Objawy ospy u dorosłych możemy podzielić na dwa okresy:

• zwiastunowy, czyli prodromalny,
• wysypkowy.

Faza zwiastunowa trwa 1-2 dni. Na początku pojawia się wysoka gorączka, nierzadko sięgająca 40 stopni Celsjusza. Towarzyszy jej ból głowy, uczucie rozbicia i pogorszone samopoczucie. Pojawiają się nudności, brak apetytu i uczucie ciągłego zmęczenia.

Po 24-48 godzinach od zakażenia występuje faza wysypkowa. Na skórze tułowia, twarzy, głowy, błonach śluzowych jamy ustnej i narządów płciowych, a czasem również na spojówkach, pojawiają się swędzące, czerwone plamki. Wspomniane zmiany, w miarę rozwoju choroby zamieniają się w grudki, potem w ropne pęcherzyki, a przysychając tworzą strupy.

Po zdrapaniu strupa z rany, na skórze pozostają nieestetyczne blizny. Opisane zmiany skórne są pierwszym i najbardziej specyficznym objawem ospy. Przez kilka pierwszych dni, ropnym krostkom towarzyszą objawy występujące w fazie zwiastunowej, czyli wysoka gorączka, brak apetytu i złe samopoczucie.

Zmiany skórne nie pojawiają się raz. W miarę rozwoju choroby jedne zmiany się goją, a jednocześnie powstają nowe. Równie charakterystyczne jest uczucie świądu, które towarzyszy wysypce. Mimo potrzeby drapania zmian nie należy tego robić, gdyż skutkuje to rozdrapaniem ran i zwiększa szanse na pozostanie na skórze trwałych blizn.

W przypadku osób dorosłych, zmiany są tak rozległe, że trudno jest znaleźć na tułowiu miejsce wolne od wykwitów. Na całkowite ustąpienie zmian zwykle trzeba poczekać kilka tygodni. Rzadziej zmiany ustępują po kilku dniach.

Sprawdź też: Jakie są pierwsze objawy półpaśca?

Do zakażenia ospą dochodzi drogą kropelkową, a źródłem zakażenia jest chory. Wirus ospy rozwija się w węzłach chłonnych, rozprzestrzenia po organizmie chorego wraz z krwią, osadza się w skórze i błonach śluzowych. Nośnikiem VCV jest wydzielina z dróg oddechowych, a także treść wysypki.

Chory nie zaczyna zarażać dopiero, gdy na jego ciele pojawią się pęcherzyki. Proces ten rozpoczyna się nawet na 2 dni przed wystąpieniem objawów choroby. Choroba pozostaje zaraźliwa do momentu, aż cała wysypka nie ulegnie wysuszeniu.Okres wylęgania, charakterystyczny dla wirusa VCV wynosi 2-3 tygodnie, jednak w przypadku osób z osłabionym układem immunologicznym, choroba może rozwijać się nawet przez 4 tygodnie.

Ospa u dorosłych charakteryzuje się ciężkim przebiegiem. Lekarz może zadecydować o leczeniu szpitalnym. Szczególnie niebezpieczna jest dla zdrowia dorosłych, ze zdiagnozowaną chorobą upośledzającą prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego: białaczką, nowotworem rozsianym, zakażonych wirusem HIV. U osób dorosłych z chorobami skóry, takimi jak atopowe zapalenie skóry czy łuszczyca, choroba ta będzie przebiegała w bardziej dokuczliwy sposób, niż u osób zdrowych.

Największą częstość występowania ospy stanowią dzieci do 4 roku życia, jednak wbrew obiegowym opiniom, ospa nie omija dorosłych. Od 1 stycznia do 30 kwietnia 2019 roku, na ospę zachorowało 92727 Polaków, co jest równoznaczne z 25-procentowym wzrostem w stosunku do analogicznego okresu w roku poprzedzającym.

Nie należy też kierować się tezą, że ospa jest niebezpieczna tylko jesienią i zimą. Rzeczywiście, w tym okresie roku występuje najwięcej zachorowań, ale wirus zaraża przez cały rok. Grupę ryzyka stanowią wszystkie osoby, które nie chorowały na ospę w dzieciństwie i jednocześnie nie zostały szczepione.

Ospa u dorosłych może skutkować licznymi powikłaniami, będącymi konsekwencją ciężkiego przebiegu choroby. Powikłania są tym poważniejsze, im starsza osoba choruje.

Najczęstszymi powikłaniami ospy u osób dorosłych są:

• wtórne zakażenia bakteryjne tkanek miękkich i skóry,
• bakteryjne lub wirusowe zapalenia płuc (wyższe ryzyko u palaczy),
• sepsa, czyli zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• zespół Reye`a,
• zapalenie mózgu z towarzyszącą ataksją móżdżkową,
• porażenie nerwu wzrokowego lub twarzowego,
• zapalenie wątroby,
• zapalenie mięśnia sercowego.

Szczególnie niebezpieczne powikłania grożą kobietom w ciąży. Ospa podczas ciąży zwiększa ryzyko wystąpienia przedwczesnego porodu, a także poronienia. U płodu może rozwinąć się wrodzony zespół ospy wietrznej. Jest to ciężkie schorzenie, które objawia się deformacjami kończyn, bliznami na skórze, komplikacjami w prawidłowym rozwoju układu nerwowego i narządu wzroku.

Szansą na uniknięcie przykrych i niebezpiecznych objawów jest niezwłoczna wizyta u lekarza. Dotyczy to przede wszystkim kobiet w ciąży i osób, które nie przechodziły ospy lub które nie były przeciwko niej szczepione. W takim przypadku, do zasięgnięcia konsultacji lekarskiej powinien skłonić już sam fakt kontaktu z osobą chorą.

Większość chorych zgłasza się do gabinetu lekarskiego dopiero w chwili, gdy na skórze zaczynają pojawiać się charakterystyce wykwity. Lekarz powinien przeprowadzić wnikliwy wywiad zdrowotny z pacjentem, który ma na celu ustalenie, czy pacjent przechodził ospę wietrzną w przeszłości oraz czy został przeciwko niej szczepiony. Ponadto specjalista spróbuje potwierdzić kontakt pacjenta z osobą zarażoną wirusem ospy wiecznej.

Jeśli z wywiadu z pacjentem, specjalista otrzyma informacje, że chory nie przebył ospy w dzieciństwie i nie został przeciwko niej zaszczepiony może postawić diagnozę lub zlecić dodatkowe badania:

• wirusologiczne – izolacja wirusa z płynu, który wycieka ze zmian skórnych,
• serologiczne – najczęściej zlecane kobietom ciężarnym, z uwagi na duże ryzyko dla zdrowia płodu,
• immunoenzymatyczne – służą do wykrycia białek produkowanych przez wirusa.

Ospa u dorosłych charakteryzuje się agresywnym przebiegiem. Najlepsze efekty w postaci złagodzenia objawów choroby przynosi rozpoczęcie leczenia w pierwszych 48 godzinach od zakażenia.

W ramach leczenia, zaleca się stosowanie przepisanych przez lekarza leków przeciwwirusowych. Najpopularniejszym lekiem stosowanym na ospę jest acyklovir, podawany w formie doustnej. W przypadku chorych, u których istnieje uzasadnione podejrzenie wysokiego ryzyka ciężkiego przebiegu ospy, lekarz może zadecydować o dożylnym podaniu preparatu. Dawka leku dobierana jest indywidualnie w zależności od masy ciała pacjenta oraz formy preparatu.

Organizm zwykle dobrze toleruje acyklovvir, jednak lek ten w nielicznych sytuacjach może wywoływać pewne działania niepożądane, takie jak:

• zapalenie żył,
• szereg objawów neurologicznych,
• nudności,
• wysypka.

Równocześnie do leczenia przeciwwirusowego, stosowane jest leczenie objawowe. Zalecane są leki przeciwgorączkowe np. paracetamol, ibuprofen oraz preparaty przeciwświądowe takie jak hydroksyzyna, czy clemastin. Należy także zadbać, o prawidłowe nawodnienie organizmu chorego, ponieważ choroba ta przebiega z gorączką, która nasila straty wody i elektrolitów wraz z potem.

Chorym zaleca się pozostanie w łóżku, zwłaszcza w trakcie trwania gorączki. Konieczna jest częsta zmiana odzieży i dbanie o czystość zmian skórnych.

Uporczywy świąd można złagodzić kąpielą w letniej wodzie z dodatkiem środka wykazującego działanie odkażające i łagodzące np. siemię lniane, soda oczyszczona lub nadmanganian potasu. Pomocne w łagodzeniu świądu okażą się także, stosowane miejscowo, leki przeciwhistaminowe. Ze względu na ich działanie odkażające, pomogą zminimalizować ryzyko wystąpienia wtórnego, bakteryjnego zakażenia skóry.

Ze względu na znaczną zaraźliwość, chory powinien unikać kontaktu z innymi osobami, zwłaszcza potencjalnie podatnymi na zakażenie wirusem VZV.

Ponowna konsultacja lekarska jest konieczna, gdy po kilku dniach przyjmowania leków, nie ma poprawy stanu zdrowia. Sygnałami alarmowymi powinny być nagłe pogorszenie samopoczucia, nawrót gorączki, silny ból głowy, którego nie łagodzą środki przeciwbólowe dostępne bez recepty, trudności w oddychaniu i wyraźne osłabienie organizmu.

Czasami zdarza się, że wysypka przybiera postać krwotoczną. W takiej sytuacji również konieczna jest niezwłoczna wizyta u lekarza.

Istnieją dwie metody ochrony przed zachorowaniem na ospę, które zapewniają odporność na ospę do końca życia.
Są to:

• przebyta choroba w okresie dzieciństwa,
• szczepienia ochronne – które wykonuje się dwukrotnie, w odstępie między podawanymi dawkami wynoszącym minimum 6 tygodni.

Szczepionkę przeciwko ospie wietrznej można podawać dzieciom, które ukończyły 9. miesiąc życia. Dla dzieci zapisanych do żłobka lub klubu malucha, które nie ukończyły 3 lat, szczepienie jest obowiązkowe i bezpłatne. Z kolei dla starszych dzieci i osób dorosłych – odpłatne.

Osoby z chorobami przebiegającymi z niedoborem odporności m.in. nosiciele wirusa HIV, chorzy na białaczkę, chorzy oczekujący na chemioterapię a także stosujący leczenie immunosupresyjne, mogą skorzystać ze szczepienia finansowanego ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia.

Wszyscy dorośli, którzy w okresie dzieciństwa nie zostali zaszczepieni ani nie przebyli choroby, a szczególnie kobiety planujące w przyszłości posiadanie potomstwa, powinny zaszczepienie się przeciwko ospie wiecznej.
Szczepienie można wykonać bez względu na wiek, a także bez obaw o wystąpienie działań niepożądanych. Jak dotąd, lekarze nie zaobserwowali skutków ubocznych szczepienia u dorosłych.

Kulisy zdrowia: Ospa. Groźna, ale można się ustrzec!