Nadpłytkowość (trombocytoza), czyli podwyższone płytki krwi. Nadpłytkowość samoistna a wtórna – przyczyny, leczenie i rokowania

Nadpłytkowość – czym jest trombocytoza?

Nadpłytkowość jest stanem, w którym we krwi człowieka krąży zbyt wiele płytek krwi – trombocytów. Płytki krwi to pozbawione jądra strzępki komórek, wytwarzane w procesie trombopoezy w szpiku kostnym. Trombocyty pełnią bardzo ważną rolę w procesie krzepnięcia krwi, a następnie rozkładu skrzepu. Stymulują też procesy wzrostu tkanek tworzących naczynia krwionośne oraz mięśni gładkich. Trombocyty stanowią jeden ze składników morfotycznych ludzkiej krwi. Żyją od 8 do 10 dni, dlatego proces ich powstawania toczy się dość intensywnie.

Nadpłytkowość, nazywana też trombocytozą lub trombocytemią to inaczej podwyższone płytki krwi. W jednym mikrolitrze ludzkiej krwi powinno się znajdować od 150 do 400 tysięcy trombocytów. Jeśli znajduje się w niej za dużo płytek krwi, może to świadczyć o stanie chorobowym. O nadpłytkowości można mówić, gdy liczba płytek krwi przekroczy 450 tysięcy na mikrolitr. W zależności od przyczyny wyróżnia się dwa rodzaje trombocytozy:

• nadpłytkowość samoistną,
• nadpłytkowość wtórną.

Objawy nadpłytkowości nie są zazwyczaj odczuwalne przez pacjenta.

Nadpłytkowość samoistna a nadpłytkowość wtórna

Nadpłytkowość samoistna jest chorobą zaliczaną do grupy zespołów mieloproliferacyjnych (chorób charakteryzujących się nadprodukcją jednego lub kilku składników morfotycznych krwi). W jej przebiegu dochodzi do zwiększenia produkcji megakariocytów w szpiku kostnym. Z kolei od megakariocytów w procesie trombopoezy odrywają się płytki krwi. To rzadka choroba, występująca zaledwie u jednej osoby na milion. Nadpłytkowość samoistna jest charakterystyczna dla grupy wiekowej 50–60 lat. Objawy długo nie są odczuwalne, a stan chorego zależy od stopnia zaawansowania choroby. Po wielu latach pojawiają się zmiany zakrzepowe związane z nadmiernym krzepnięciem krwi. Mogą to być bóle głowy, niedowłady mięśni, napady padaczkowe, skaza krwotoczna (duże krwawienia obejmujące różne układy i narządy), utrata wagi, nagłe poty. Niekontrolowana nadpłytkowość samoistna prowadzi do stanów zagrażających życiu.

Nadpłytkowość wtórna jest przejściowym stanem organizmu, wynikającym z reakcji na urazy, choroby, leki. Podwyższone płytki krwi u dziecka najczęściej oznaczają właśnie nadpłytkowość wtórną. Bardzo często jedynym objawem nadpłytkowości wtórnej jest wysoki poziom płytek krwi w badaniu.

Nadpłytkowość – co odpowiada za wysoki poziom płytek krwi?

Nadpłytkowość może być spowodowana różnymi czynnikami, przy czym przyczyny nadpłytkowości samoistnej nie zostały jeszcze do końca zbadane i wyjaśnione. Niekiedy (bardzo rzadko) odnotowuje się rodzinne występowanie tej choroby, jednak nie są to na tyle częste przypadki, by przesądzać o jej dziedziczności. Nieco więcej można powiedzieć o przyczynach nadpłytkowości wtórnej, choć te są bardzo różnorodne.

Przyczyny nadpłytkowości wtórnej:

• niedokrwistość z niedoboru żelaza,
• alkoholizm,
• przebyte operacje (usunięcie śledziony),
• niedokrwistości hemolityczne,
• niektóre nowotwory,
• nagła utrata krwi,
• przewlekłe stany zapalne i infekcje.

Niekiedy ta forma nadpłytkowości rozwija się u osób, które często oddają krew.

Nadpłytkowość – leczenie w zależności od rozpoznania

Nadpłytkowość samoistna nie podlega leczeniu przyczynowemu. Gdy zostaje zdiagnozowana, rokowania zależą od aktualnego stanu chorego. Według statystyk 64 do 80 proc. chorych przeżywa 10 lat po postawieniu diagnozy. Każdy pacjent kwalifikowany jest do grupy niskiego, średniego lub wysokiego ryzyka – w zależności od tego, jak bardzo wysokie są płytki krwi. Chorym podaje się codzienne, ustalone dawki aspiryny, by zapobiegać tworzeniu się zakrzepów. Powinni też pozostawać pod stałą kontrolą hematologa, niekiedy też onkologa. To umożliwia szybkie reagowanie na zmiany stanu zdrowia. Diagnoza nie wyklucza prowadzenia normalnego, aktywnego trybu życia.

Leczenie niedokrwistości wtórnej ma charakter przyczynowy. W toku diagnozy ustala się, co prawdopodobnie odpowiada za podwyższone płytki krwi. Wykrycie i skuteczne leczenie choroby podstawowej pozwala wyeliminować objaw w postaci wysokich płytek krwi.

Zobacz, dlaczego warto oddawać krew?