Kinaza kreatynowa (CK, CPK) – kiedy wykonać badanie i jaka jest norma? Co oznacza podwyższona i zbyt niska kinaza fosfokreatynowa?

Co to jest kinaza kreatynowa?

Kinaza kreatynowa (CK), inaczej kinaza fosfokreatynowa (CPC) jest enzymem występującym w cytoplazmie komórek narządów, odpowiedzialnym za katalizację reakcji fosforylacji kreatyny. Prowadzi ona do przekształcenia kreatyny w fosfokreatynę – związek pełniący rolę rezerwy energetycznej komórek, szczególnie mięśniowych.

W związku z rolą, jaką pełni ten enzym, największą aktywność kinazy kreatynowej stwierdza się w mięśniu sercowym, mięśniach szkieletowych oraz mózgu. Mniejsze poziomy stwierdza się w narządach takich jak żołądek, okrężnica, jelito cienkie, pęcherzyk żółciowy i nerki.

Kinaza kreatynowa występuje w trzech postaciach, będących izomerami: to tzw. izoenzymy MM, MB i BB. W każdym z narządów występują inne zawartości poszczególnych izoenzymów CK, dzięki czemu oznaczanie ich zawartości w ramach badania CPK pomaga stwierdzić, skąd pochodzi enzym w przypadku wzrostu jego poziomu w osoczu krwi.

Prawidłowa zawartość poszczególnych izoenzymów CK jest następująca:

• w mięśniach szkieletowych 95 proc. kinazy kreatynowej występuje w postaci izoenzymu CK-MM, a 5 proc. jako CK-MB.
• w mięśniu sercowym ok. 60 proc. kinazy kreatynowej to CK-MM, a 40 proc. – CK-MB.
• w mózgu występuje natomiast tylko CK-MM.
• w osoczu krwi powinien występować jedynie CK-MM przy 95. całkowitej aktywności, a nie powinno być formy CK-BB. W przypadku obecności powyżej 5 proc. CK-MB wskazuje na pochodzenie enzymu z mięśnia sercowego.

Badanie CK – na czym polega i jak się do niego przygotować?

Badanie laboratoryjne kinazy kreatynowej (CK, CPK) jest koniecznością w sytuacjach, które wymagają dokładniejszej diagnozy,

Podwyższony poziom kinazy, który utrzymuje się przez kilka dni, może oznaczać duże ryzyko powikłań – bez wykonania odpowiedniego badania trudno byłoby go zdiagnozować.

Dodatkową zaletą badania CPK jest jego łatwa dostępność – można wykonać je w wielu ośrodkach. Przebieg badania nie różni się wiele od standardowego badania krwi i polega na pobraniu niewielkiej próbki krwi, najczęściej z dołu łokciowego. Wyniki trafiają do pacjentów już po kilku dniach.

Do badania kinazy kreatynowej nie trzeba się specjalnie przygotowywać, jednak podobnie jak w przypadku wielu innych badań krwi zaleca się przyjście z samego rana i na czczo. Pacjent powinien do swojego organizmu dostarczyć odpowiednią ilość płynów, najlepiej w postaci wody.

Pacjent, u którego wykryto podwyższoną lub obniżoną aktywność enzymu kinazy w krwi, powinien zostać skierowany na bardziej szczegółowe badania, które pomogą ustalić dokładną przyczynę problemu.

Kinaza fosfokreatynowa (CPK) – kiedy wykonuje się badanie?

Badanie CPK, czyli poziomu aktywności kinazy kreatynowej, jest z reguły wykonywane w sytuacji, gdy lekarza zaobserwuje niebezpieczne zmiany w funkcjonowaniu serca lub mózgu.

Najczęstsze wskazania do badania CPK to:

• podejrzenie zawału serca lub w występowanie zagrożenia kolejnym zawałem (dorzutem), 
• uszkodzenia mięśni szkieletowych,
• choroby mięśni, np. dystrofia mięśniowa (Zanik mieśni) u niemowląt,
• leczenia hiperlipidemii,
• podejrzenie zatrucia tlenkiem węgla.

Badanie CPK wykonuje się również w sytuacji, gdy pacjent zgłasza objawy takie jak duszności i ból w klatce piersiowej i chroniczne bóle mięśniowe. 

Badanie kinazy kreatynowej było do niedawna koniecznością w podejrzeniu zawału serca.

Z badań wynika jednak, że podczas pierwszych 6 godzin po zawale serca jedynie u ok. 30 proc. pacjentów obserwuje się zwiększony poziom kinazy kreatynowej we krwi, a dokładniej izoenzymu CK-MB.

W związku z tym, że wzrost poziomu CK obserwuje się po tym, jak w sercu powstaną ogniska martwicy, a maksymalne stężenie enzymu występuje po upływie 12-24 godzin, obecnie stosuje się dokładniejsze wskaźniki tego stanu, jak badanie poziomu troponiny T lub I.

Kinaza kreatynowa – norma dla kobiet i mężczyzn

W przypadku badania poziomu aktywności enzymu kinazy kreatynowej, dużą uwagę należy zwrócić na normy ustalone przez laboratorium, w którym wykonujemy testy. Mogą różnić się między sobą, w zależności od przyjętych kryteriów, dlatego wyniki mogą być źle zinterpretowane przez pacjenta.

Istnieją jednak ogólne normy poziomu CP: dla kobiet i mężczyzn, które kształtują się następująco:

• kobiety: 40–285 U/l,
• mężczyźni: 55–370 U/l.

Wyniki badania CK podaje się w jednostkach takich jak U/l, przy czym 1 U/l oznacza aktywność enzymu CK zdolną do  przekształcenia 1 mikromola substratu w czasie 1 minuty w przeliczeniu na litr osocza krwi.

Podwyższona kinaza kreatynowa – co może oznaczać?

Podwyższona aktywność enzymu CK, stwierdzana w ramach badania jego poziomu we krwi, może ona świadczyć o takich schorzeniach jak m.in.: 

• zanik kmieśni w postaci dystrofii mięśniowej Duchenne'a,
• choroby i uszkodzenie mięśnia sercowego, m.in. w wyniku zawału serca,
• zapalenie wielomięśniowe,
• rozpad mięśni poprzecznie prążkowanych, np. wskutek urazu,
• zabiegi chirurgiczne,
• intensywny wysiłek fizyczny,
• napady padaczkowe,
• nosicielstwo genu dystrofii mięśniowej Duchenne'a,
• przyjmowanie niektórych leków, takich jak m.in. statyny,
• choroby ośrodkowego układu nerwowego,
• niedoczynność tarczycy,
• zmiany nowotworowe,
• zator płuc,
• wstrząs mózgu.

Niski poziom kinazy kreatynowej – z czego może wynikać?

Obniżony poziom aktywności tego enzymu jest najczęściej objawem nadużywania alkoholu, a także wynikających z tego faktu powikłań. Niski poziom kinazy fosfokreatynowej może być także wyniekiem reumatoidalnego zapalenia stawów.