Czym jest integracja sensoryczna i na czym polegają zaburzenia integracji sensorycznej? Sprawdź, jak przebiega terapia zaburzeń SI

Integracja sensoryczna (SI) to zjawisko odnoszące się do prawidłowej organizacji bodźców z ciała i ze świata zewnętrznego, napływających przez receptory do mózgu, a także do ich przetwarzania, integracji i organizacji.

Mówiąc najprościej, SI oznacza proces, w którym doświadczamy, interpretujemy i reagujemy na (lub ignorujemy) informacje pochodzące z naszych zmysłów. Jest to ważna we wszystkich czynnościach, które musimy robić na co dzień, takich jak ubieranie się, jedzenie, poruszanie się, spotkania towarzyskie, nauka czy praca.

Zmysły, które dostarczają nam bodźców to:

• słuch,
• wzrok,
• smak,
• dotyk,
• węch,
• system proprioceptywny (czucie głębokie) – zmysł świadomości i pozycji ciała pochodzący z więzadeł, mięśni, stawów i ścięgien,
• system przedsionkowy (zmysł równowagi) – odpowiadający za rejestrację ruchu i grawitacji.

Rozwój integracji sensorycznej zaczyna się już w życiu płodowym i trwa przez całe życie, ale jego najbardziej intensywny rozwój ma miejsce w pierwszych latach życia. Dziecko z wiekiem coraz lepiej uczy się rozpoznawania i nadawania znaczenia odczuwanym bodźcom. Zzałożyciel pierwszego w Polsce gabinetu terapii integracji sensorycznej, Zbigniew Przyrowski, psycholog kliniczny, pisze:

Ta nauka polega na coraz sprawniejszej umiejętności rozpoznawania i nadawania znaczenia temu co widzimy, słyszymy czy czujemy. Im lepiej, sprawniej mózg potrafi to robić, tym szybciej, sprawniej myślimy, uczymy się, koncentrujemy, mówimy, czytamy, piszemy, zapamiętujemy itd. Każdy z nas rodziców obserwuje wraz z tym, jak dziecko jest coraz starsze, że zmienia się jego zachowanie w różnych sferach.

Twórczynią teorii integracji sensorycznej jest dr Anna Jean Ayres (1920-1989), psycholożka i terapeutka, pracująca na Uniwersytecie Kalifornijskim. Jako pierwsza, badając związek między mózgiem a zachowaniem, sformułowała w latach 60. ubiegłego wieku hipotezy wskazujące na zależności pomiędzy procesami integracji sensorycznej a nauką.

Stworzyła testy funkcji integracji sensorycznej dla dzieci mających trudności w nauce i bez nich oraz borykających się z trudnościami sensomotorycznymi. Napisała dwie książki – Sensory Integration and Learning Disorders oraz Sensory Integration and the Child oraz opublikowała wiele artykułów naukowych.

O zaburzeniach integracji sensorycznej możemy mówić w momencie, w którym sygnały dochodzące z ze zmysłów do mózgu są zbyt słabe lub zbyt silne, albo nasz mózg reaguje na nie zbyt mocno, zbyt lekko albo wcale. Trudności związane z integracją sensoryczną mogą być widoczne w zachowaniu osoby, która ich doświadcza.

Jak podaje Polskie Stowarzyszenie Terapeutów Integracji Sensorycznej, objawy dysfunkcji integracji sensorycznej najczęściej objawiają się przez:

• wzmożoną lub obniżoną wrażliwość na bodźce,
• niewłaściwy poziom uwagi,
• obniżony poziom koordynacji ruchowej,
• opóźniony rozwój mowy,
• nieprawidłowy poziom aktywności ruchowej,
• trudności w zachowaniu.

W zależności od tego, czy dziecko ma obniżoną reaktywność na bodźce, czy obniżone umiejętności ruchowe, może wykazywać objawy, które powinny skłonić rodziców do wizyty u specjalisty, zajmującego się diagnozą pod kątem zaburzeń SI. Zachowania, które mogą wzbudzić niepokój, to np.:

• delikatny dotyk sprawia dziecku ból albo nie lubi się ono przytulać,
• niezbyt głośna muzyka jest dla niego bardzo drażniąca lub wręcz przeciwnie – lubi bardzo głośne dźwięki,
• zapachy często wydają mu się mieć intensywność nie do zniesienia,
• dziecko bywa płaczliwe, niespokojne, łatwo się denerwuje,
• dziecko ma trudności z jedzeniem,
• kłopoty ze zasypianiem lub wybudza się w nocy,
• problemy z koordynacją ruchową – dziecko potyka się, pojawiają się u niego trudności z wykonywaniem ćwiczeń czy prostych czynności, jak zapinanie guzików,
• trudności z koncentracją i nauką oraz często występuje u niego pobudzenie,
• niechęć do mycia głowy, obcinania paznokci, czesania włosów,
• nadwrażliwość na dotyk tkanin czy metek dotykających skórę, niechęć do nowych ubrań.

Na terapię integracji sensorycznej nigdy nie jest za wcześnie, choć zaburzenia u dzieci często są zauważane dopiero w wieku wczesnoszkolnym. Także wtedy odpowiednio poprowadzone zajęcia mogą pomóc młodemu człowiekowi w poprawieniu codziennego funkcjonowania.

Celem terapii jest poprawa jakości przesyłania i organizowania informacji odbieranych przez poszczególne zmysły. W praktyce oznacza to, że młody pacjent po zakończonej terapii powinien odczuć pozytywne zmiany w sferze ruchowej, emocjonalnej oraz poznawczej, a przede wszystkim powinien mieć mniejsze trudności z nauką.

Terapia zaburzeń SI polega na wypracowaniu właściwego reagowania na określone bodźce przez regularne ćwiczenia. Do terapii wykorzystywany jest specjalistyczny sprzęt, np. podwieszane huśtawki i hamaki, równoważnie i deskorolki, a także różnego rodzaju materiały służące stymulacji wzrokowej, węchowej czy smakowej. Terapia zazwyczaj ma formę zabawy i zachęcania do wykonywania konkretnych aktywności, mających wyzwalać właściwe reakcje na bodźce sensoryczne.

O tym, czy terapia powinna zostać podjęta i jak powinna przebiegać, decyduje wyspecjalizowany terapeuta SI. Czas jej trwania zazwyczaj zamyka się okresie od 6 do 24 miesięcy, a zajęcia odbywają zazwyczaj 1-2 razy w tygodniu po 30-60 minut, ale jej szczegóły dostosowywane są do indywidualnych potrzeb pacjenta.

Źródła:

• Co to jest integracja sensoryczna (SI)? Polskie Stowarzyszenie Terapeutów Integracji Sensorycznej
• Prawdopodobne przyczyny zaburzeń integracji sensorycznej /czynniki ryzyka zaburzeń przetwarzania sensorycznego Portal Integracja Sensoryczna
• Terapia integracji sensorycznej – założenia, cele, zasady, ćwiczenia Pedagogika Specjalna – portal dla nauczycieli
• What is Sensory Integration? Sensory Integration Education