Czy chatbot może zastąpić psychoterapeutę? Naukowcy postanowili to sprawdzić

Pierwsze badanie kliniczne, przeprowadzone przez naukowców z Dartmouth College, potwierdziło, że u osób cierpiących na zaburzenia psychiczne odnotowano wyraźną poprawę stanu zdrowia psychicznego już w ciągu ośmiu tygodni od rozpoczęcia terapii z wykorzystaniem chatbota działającego dzięki AI.

W eksperymencie uczestniczyło 106 ochotników z różnych rejonów Stanów Zjednoczonych. Były to osoby z rozpoznanym:

• poważnym zaburzeniem depresyjnym,

• zaburzeniem lękowym uogólnionym,

• zaburzeniem odżywiania.

Badani korzystali z aplikacji mobilnej, w której prowadzili rozmowy Therabotem. Odpowiadali na zadawane pytania dotyczące samopoczucia lub sami inicjowali kontakt w momentach, gdy potrzebowali wsparcia. Uczestnicy badania zgłaszali, że rozmowy z chatbotem były porównywalne do pracy ze specjalistą zajmującym się zdrowiem psychicznym.

Podczas rozmowy z pacjentem Therabot prowadzi swobodny, naturalny dialog tekstowy, dostosowując swoje odpowiedzi do poruszanych tematów i emocji pacjenta. W sytuacji, gdy pacjent z lękiem powie Therabotowi, że ostatnio czuje się bardzo zdenerwowany i jest przytłoczony, może on odpowiedzieć: „Zatrzymajmy się na chwilę i zapytajmy, dlaczego tak się czujesz”.

Dodatkowo Therabot wyposażony jest w mechanizmy rozpoznawania treści świadczących o poważnym zagrożeniu. Jeśli wykryje, że pacjent ma myśli samobójcze, zasugeruje natychmiastowy kontakt z numerem alarmowym 911 lub specjalistyczną infolinią kryzysową, udostępniając odpowiedni przycisk na ekranie w celu szybkiego uzyskania pomocy.

U osób zmagających się z depresją odnotowano redukcję objawów średnio o 51 proc., co przełożyło się na wyraźną poprawę nastroju oraz ogólnego stanu psychicznego pacjentów. Z kolei u badanych cierpiących na uogólnione zaburzenie lękowe objawy zmniejszyły się średnio o 31 proc. W wielu przypadkach oznaczało to spadek poziomu lęku z umiarkowanego do łagodnego lub nawet poniżej progu wymagającego diagnozy klinicznej.

Wśród osób zagrożonych zaburzeniami odżywiania, które z reguły są trudniejsze do leczenia, użytkownicy Therabota wykazali średnią redukcję obaw dotyczących wyglądu ciała i wagi o 19 proc., co znacznie przewyższyło wyniki grupy kontrolnej (104 osoby z tymi samymi co grupa badana zaburzeniami).

– Poprawa objawów, którą zaobserwowaliśmy, była porównywalna ze zgłaszaną w przypadku tradycyjnej terapii ambulatoryjnej, co sugeruje, że to podejście – wspomagane sztuczną inteligencją – może przynieść klinicznie istotne korzyści (...) Mówimy o potencjalnym zapewnieniu ludziom ekwiwalentu najlepszego leczenia, jakie można uzyskać w systemie opieki, w krótszym czasie – podkreślił Nicholas Jacobson, starszy autor badania i adiunkt nauk biomedycznych i psychiatrii w Geisel School of Medicine na Uniwersytecie Dartmouth.

W Stanach Zjednoczonych na jednego dostępnego psychoterapeutę przypada średnio aż 1600 osób zmagających się z depresją lub zaburzeniami lękowymi, co pokazuje, jak dużym wyzwaniem jest zapewnienie wszystkim potrzebującym odpowiedniej opieki.

Naukowcy są zgodni co do tego, że chociaż terapia wykorzystująca sztuczną inteligencję wymaga nadzoru lekarza, ma ona potencjał, aby w czasie rzeczywistym zapewnić wsparcie wielu pacjentom, którzy nie mają regularnego lub bezpośredniego dostępu do specjalisty.

Autorzy badania zaznaczyli, że mimo obiecujących wyników, przed wykorzystaniem generatywnej sztucznej inteligencji w leczeniu zdrowia psychicznego stoi jeszcze wiele wyzwań. Jak podkreślił Michael Heinz, główny autor badania i adiunkt psychiatrii w Dartmouth, technologia ta nie jest jeszcze gotowa do samodzielnego prowadzenia terapii bez nadzoru specjalistów. Zwrócił uwagę, że w pracy z pacjentami pojawia się zbyt wiele sytuacji wysokiego ryzyka, które wymagają szczególnej ostrożności i profesjonalnej oceny.

– Musimy lepiej zrozumieć i określić ilościowo ryzyko związane z generatywną sztuczną inteligencją stosowaną w kontekście zdrowia psychicznego – ostrzegł Heinz, który jest również psychiatrą dyżurnym w Dartmouth Hitchcock Medical Center w Lebanon w stanie New Hampshire.

Prace nad Therabotem trwają od 2019 roku w laboratorium zajmującym się sztuczną inteligencją i zdrowiem psychicznym, prowadzonym przez Jacobsona na Dartmouth. Rozwój aplikacji odbywał się we współpracy z zespołem psychologów i psychiatrów związanych z Dartmouth i Dartmouth Health, którzy na bieżąco konsultowali jej funkcje i sposób działania, dbając o ich zgodność z zasadami terapii i wsparcia psychologicznego.

– Nie spodziewaliśmy się, że ludzie będą traktować oprogramowanie niemal jak przyjaciela. To dla mnie oznacza, że faktycznie nawiązywali relacje z Therabotem. Moim zdaniem rozmawiając z botem ludzie czuli się komfortowo, ponieważ wiedzieli, że nie będzie ich oceniał –przyznał Jacobson.

Michael Heinz ujawnił, że największa zaleta chatbota stwarza także pewne ryzyko.

– Therabot nie ogranicza się do gabinetu i może być wszędzie tam, gdzie pacjent. Był dostępny przez całą dobę, aby sprostać wyzwaniom, które pojawiały się w życiu codziennym, i mógł przeprowadzić użytkowników przez strategie radzenia sobie z nimi w czasie rzeczywistym. Jednak cecha, która sprawia, że AI jest tak skuteczna, stwarza także ryzyko: pacjenci mogą jej powiedzieć cokolwiek, a ona może odpowiedzieć cokolwiek – podkreślił Michael Heinz, główny autor badania i adiunkt psychiatrii w Dartmouth.