Cewnik i worek na mocz – cewnikowanie pęcherza moczowego. Zakładanie cewnika, cewnik Foleya i inne rodzaje

Cewnik to giętka, cienka rurka wkładana przez cewkę moczową do pęcherza moczowego. Jest to wyrób jednorazowego użytku. Cewnikowanie jest elementem niektórych badań diagnostycznych, ale stanowi też częstą procedurę szpitalną wykonywaną u pacjentów, u których odpływ moczu jest utrudniony. Ponadto cewnik urologiczny może być stosowany do podawania leków bezpośrednio do układu moczowego.

Cewniki mają różne obwody i długość, która dostosowana jest do długości cewki moczowej. Dla kobiet cewniki mają długość 18 cm, a dla mężczyzn – 40 cm. Cewnik jest połączony ze szczelnym workiem na mocz znajdującymi się na zewnątrz ciała pacjenta, do którego mocz jest na bieżąco odprowadzany przez rurkę.

Najpopularniejszym modelem cewnika jest cewnik Foleya. Ma on mały balonik wypełniany wodą, który przyjmuje obwód większy niż cewka moczowa. Dzięki temu, po wprowadzeniu cewnika do pęcherza i napełnieniu balonika, rurka utrzymuje się na miejscu. Taki cewnik umieszcza się w pęcherzu na kilka dni. Jednorazowemu odprowadzeniu moczu z pęcherza służy prosty w budowie cewnik Nelatona.

Istnieją także inne, specjalistyczne modele cewników, stosowane u pacjentów o specjalnych potrzebach – w tym także męski cewnik zewnętrzny, niewymagający wprowadzania elastycznej rurki w drogi moczowe. W niektórych przypadkach cewnik prowadza się poprzez utworzoną sztucznie przetokę nadłonową.

ZOBACZ:

Cewnikowanie jest procedurą bardzo często stosowaną na oddziałach urologicznych, choć równie często znajduje zastosowanie u pacjentów operowanych z różnych przyczyn.

Cewnik służy odprowadzaniu moczu poprzez drogi moczowe na zewnątrz organizmu. Jest niezbędny, gdy z różnych powodów proces ten nie może zachodzić naturalnie.

Długotrwałe zaleganie moczu w pęcherzu moczowym może prowadzić do następujących konsekwencji:

• silny stan zapalny pęcherza,
• infekcje bakteryjne,
• uszkodzenie nerek,
• przerwanie ciągłości ścian pęcherza,
• nagromadzenie się kamieni (kamica nerkowa).

Cewnikowanie jest konieczne u pacjentów nieprzytomnych znajdujących się w ciężkim stanie ogólnym, a także u tych, u których po operacji wystąpiły poważne ograniczenia ruchowe. Cewnik i worki na mocz stosowane są też u pacjentów z zapaleniem pęcherza moczowego lub przerostem prostaty, gdy wystąpi zatrzymanie i niemożność oddania moczu. Za pomocą cewnika wprowadzonego do pęcherza, podaje się chemioterapię w przebiegu nowotworów pęcherza moczowego.

Zakładanie cewnika jest także elementem niektórych badań diagnostycznych (np. cystometria). Pomaga też bezpiecznie zagoić drogi moczowe po zabiegu usunięcia przerośniętego gruczołu krokowego lub poszerzenia zwężonej cewki moczowej.
W niektórych przypadkach cewnik zakłada się tylko na chwilę, by opróżnić pęcherz, w innych na dłużej.

Istnieją choroby, które wymagają regularnego cewnikowania – pacjent może przeprowadzać je sam, choć niezbędna jest sprawność ruchowa i nabycie odpowiednich umiejętności. Pierwsze zabiegi powinny zostać przeprowadzone przez osobę wykwalifikowaną, która wprowadzi cewnik szybko i umiejętnie.

Cewnik jest zakładany po znieczuleniu miejscowym cewki moczowej za pomocą żelu z lignokainą. Dzięki temu procedura nie jest bolesna.

Cewnikowanie pęcherza moczowego u kobiet i mężczyzn, wymaga zastosowania różnej długości cewników, ze względu na różnice w budowie anatomicznej. Zakładanie cewnika polega na wprowadzeniu go przez całą długość cewki moczowej do pęcherza moczowego. Następnie przez wystającą końcówkę napełnia się balon solą fizjologiczną (dzięki temu cewnik nie wysunie się samoistnie), a do drugą końcówkę podłącza do worka na mocz.

Po opróżnieniu pęcherza worek jest wymieniany, lub usuwany wraz z cewnikiem, po uprzednim opróżnieniu balonika. Długość i częstotliwość cewnikowania zależy od stanu pacjenta oraz powodu, dla którego przeprowadzono tę procedurę.

Cewnik długo pozostający w drogach moczowych, może powodować podrażnienia i sprzyjać infekcjom. Najczęściej występującym powikłaniem, po częstym lub nawet jednorazowym cewnikowaniu, jest zapalenie pęcherza moczowego lub cewki moczowej.

Gdy cewnik pozostaje w drogach moczowych na dłużej, należy zachowywać wzmożoną ostrożność i czystość, a worek na mocz odłączać możliwie jak najrzadziej.

Do innych powikłań po cewnikowaniu należą:

• zapalenia gruczołu krokowego, najądrzy, nerek,
• krew w moczu (krwiomocz),
• erozja cewki moczowej lub ropień,
• przerost zwężający światło cewki moczowej.

Po usunięciu cewnika mogą wystąpić przejściowi pewne dolegliwości, takie jak pieczenie cewki moczowej, ból przy oddawaniu moczu, krwiomocz. Wszystkie należy zgłaszać lekarzowi.

Cewnik to niezwykle przydatne narzędzie. Cewnikowanie pęcherza moczowego jest konieczne w wielu przypadkach. Niestety, istnieją także pewne przeciwwskazania dla przeprowadzenia tej procedury, do których należą:

• pozapalne zwężenie cewki moczowej,
• ostre zapalenie gruczołu krokowego,
• przerwanie ciągłości cewki moczowej.

U chorych, u których występują powyższe schorzenia i stany, stosuje się cewnik zewnętrzny lub nakłucie nadłonowe.