Ból dziąsła – co stosować na spuchnięte i bolące dziąsła? Przyczyny zapalenia, skuteczne leki i domowe sposoby na złagodzenie bólu

Ból dziąsła to dolegliwość, której towarzyszy nieprzyjemne uczucie pulsującego ucisku w tej okolicy szczęki. Powoduje ona znaczny dyskomfort, ponieważ nie tylko utrudnia jedzenie, ale wielu przypadkach łączy się z bólem całej szczęki, a nawet głowy.

Ból dziąsła może mieć charakter ciągły, gdy występuje bez przerwy, lub epizodyczny – powraca co jakiś czas). Najczęściej jest wynikiem nieprawidłowej higieny jamy ustnej oraz małej regularności szczotkowania zębów.

Bolące dziąsła mogą być problemem osób, które zbyt mocno szczotkują zęby i/lub używają szczoteczki o zbyt twardym włosiu lub za bardzo zużytej, albo stosują nieprawidłową technikę czyszczenia. Ból wynikający z uszkodzeń pojawia się też na skutek skaleczenia dziąsła nicią dentystycznej, spożywania twardych pokarmów, noszenia różnego typu aparatów i protez zębowych czy przeprowadzania zabiegów dentystycznych.

Bolące dziąsło to również objaw jego zapalenia, które pojawia się zarówno na skutek wspomnianych urazów, jak i chorób dziąseł, które występują u osób w każdym wieku. Jedną z nich jest paradontoza, która występuje u ok. 70 proc. mieszkańców Polski. W takim przypadku najczęściej towarzyszy mu również krwawienie oraz obrzęk.

Zapalny ból dziąseł może też współwystępować z innymi chorobami, takimi jak próchnica, cukrzyca, białaczka, anemia czy bulimia, a także wynikać z przyjmowania określonych leków, do których należą np. środki przeciw padaczce.

Bolesne i opuchnięte dziąsła to częsty skutek odkładania się płytki nazębnej. Powstaje ona na skutek niewłaściwej higieny jamy ustnej pod wpływem działania bakterii na nieusunięte resztki jedzenia.

Należy jednak pamiętać, że nawet prawidłowo przeprowadzane czyszczenie zwykłą szczotką manualną nie jest zwykle w stanie zapobiec powstawaniu i narastaniu płytki nazębnej, dlatego kamień należy regularnie usuwać u dentysty. U niektórych osób wystarczyć może używanie szczoteczki sonicznej i nici dentystycznej, ale i tak stan zębów należy co najmniej raz w roku kontrolować u stomatologa.

Gdy na zębach powstaje bakteryjny film, z czasem zamienia się w osad i zaczyna przyciągać kolejne warstwy. Tworząc się wnika pod dziąsło, gdzie zaczyna wypychać je spod korzenia. Powoduje to osłabienie struktury zęba, sprzyja rozwojowi próchnicy oraz paradontozy, czyli zapalenia przyzębia.

Bakterie oraz kamień sprawiają, że cement korzeniowy oraz kości wyrostka zębodołowego ulegają zniszczeniu, co objawia się bólem i prowadzi do poważnych uszkodzeń zęba.

Ból dziąseł spowodowany ich zapaleniem może być odczuwalny już po 3 tygodniach od pojawienia się płytki nazębnej. Jest ona widoczna gołym okiem, a ze względu na chropowatą powierzchnię można wyczuć ją językiem.

Zapalenie dziąsła powoduje też jego zaczerwienienie i obrzęk, a jego powierzchnia staje się miękka i pulsująca. Gdy zaczyna dochodzić do częstych krwawień, jest to już wyraźny sygnał o konieczności szybkiego podjęcia leczenia.

Nie można jednak zapominać, że krwawienie z dziąsła może wynikać z jego zwiększonej podatności na mikrourazy i nie od razu wiązać się ze stanem zapalnym. Bywa to skutkiem zwłaszcza zmniejszenia krzepliwości krwi u osób przyjmujących leki antykoagulacyjne, np. w chorobach serca czy trombofilii.

Skutkiem problemów z dziąsłami może być też odsłonięcie, a w rezultacie nadwrażliwość szyjek zębowych. Nieprzyjemne odczucie dyskomfortu, a nawet bólu podczas spożywania posiłków zimnych lub gorących, a także kwaśnych czy bardzo pikantnych.

Objawem zaawansowanych zmian chorobowych może być rozchwianie zębów, które wydają się słabsze i bardziej narażone na uszkodzenia. Utrudnia to spożywanie posiłków, ponieważ gryzienie pokarmu powoduje ból.

Z występowaniem stanu zapalnego może wiązać się nie tylko ból, ale także inne objawy, m.in. nieprzyjemny zapach z jamy ustnej (tzw. halitoza), jej suchość, a także niesmak. Za przykre odczucia odpowiada obecność wydzieliny ropnej.

Występowanie już jednego z opisanych objawów powinno być sygnałem do wizyty u stomatologa, ponieważ nieleczone zmiany szybko się rozszerzają, a podjęcie leczenia zbyt późno może nie zlikwidować istniejących uszkodzeń i dolegliwości.

Ból dziąseł powinien być leczony pod kontrolą dentysty. Wybór metody leczenia zależy od przyczyn problemu, jego nasilenia i skali zniszczeń, do których doprowadził. O ile można wstępnie ocenić samodzielnie, oceną faktycznego stanu dziąseł musi zająć się specjalista z dziedziny stomatologii.

Bez względu na skalę problemu w pierwszym etapie leczenia bólu dziąseł dokonuje się usunięcia kamienia nazębnego. Jeżeli procesy zachodzące w jamie ustnej nie zdążyły jeszcze poczynić znaczących szkód, na tym etapie leczenie może być zakończone.

Należy jednak pamiętać, że usunięcie kamienia nazębnego może początkowo nasilić dolegliwości bólowe – do czasu, aż nie zregeneruje się szkliwo. Może pomóc w tym stomatolog, pokrywając jego odsłonięte partie i szyjki zębowe specjalnym preparatem.

Kiedy po wykonaniu pierwszych zabiegów stomatologicznych nie widać znaczącej poprawy, a stan zapalny nie ustępuje, zaleca się wykonanie badania krwi. Jego wyniki pozwolą określić, czy występowanie bólu w okolicach dziąseł nie jest powiązane z występowaniem choroby całego organizmu. Krew sprawdza się również pod kątem niedoboru witamin i składników mineralnych. Są to zwłaszcza witaminy C i te z grupy B, których brak może wpłynąć na osłabienie dziąseł.

W przypadku występowania nasilonych stanów zapalanych konieczne jest stosowanie leków przeciwbólowych, antybiotyków i preparatów wzmacniających odporność organizmu. Przy zaawansowanym stanie zapalnym i dotkliwym bólu, który ma charakter ciągły, należy stosować też zalecone przez dentystę żele i płukanki.

Kiedy stan zapalny jest poważny i powoduje przerost dziąseł, konieczna jest interwencja chirurgiczna. Podczas operacji następuje zabieg usunięcia jego zbędnych części, które są powodem bólu, a także utrudniają dbanie o czystość całej jamy ustnej.

Zabieg chirurgiczny wykonuje się ponadto w sytuacji, gdy choroba swoim zasięgiem objęła także korzeń zęba. Wymaga to wykonania cięcia dziąsła, które następnie jest zszywane przy pomocy szwów. Zabiegi te odbywają się pod znieczuleniem.

Ból dziąsła o małym nasileniu, któremu nie towarzyszy jeszcze nasilony stan zapalny, można spróbować leczyć w domu z zastosowaniem środków dostępnych bez recepty. W innych przypadkach wskazana jest konsultacja stomatologiczna. Brak właściwej diagnozy i leczenia może nie tylko doprowadzić do utraty zębów, ale także powikłań zdrowotnych. Często utrudnia też wykrycie poważniejszej choroby, która stać za dolegliwościami bólowymi dziąseł.

Podstawowy sposób leczenia drobnych skaleczeń i stanów zapalnych to płukanie jamy ustnej płynem bakteriobójczym. Ogranicza to rozwój bakterii odpowiedzialnych za powstawanie płytki nazębnej i próchnicy. Znacznie lepszym wyborem przy istniejących problemach niż zwykłe płyny do płukania zębów są specjalistyczne środki antyseptyczne do jamy ustnej, dostępne w aptekach i sklepach internetowych.

Choć używanie antybakteryjnej płukanki do zębów jest też często zalecanym sposobem zapobiegania rozwojowi stanów zapalnych w jamie ustnej, nowe badania pokazują też możliwe wady tej metody profilaktyki. Związki antybakteryjne niszczą bowiem nie tylko chorobotwórczą, ale też korzystną mikroflorę ust, w tym bakterie kwasu mlekowego.

Zachwianie równowagi mikrobiologicznej w jamie ustnej zwiększa ryzyko rozwoju stanów zapalnych również w oddalonych rejonach organizmu. Tak też działa niestety obecność bakterii powodujących zapalenie, ale na dłuższą metę zalecanym sposobem dbania o zdrowie jamy ustnej jest dieta uboga w cukry, a bogata w żywność roślinną, oraz prawidłowe nawyki higieniczne.

Bakterie z jamy ustnej można usuwać w sposób mniej inwazyjny, płucząc je 2-4 razy dziennie roztworem soli. Aby go przygotować, wystarczy rozpuścić 1 łyżeczkę soli w 1 szkl. ciepłej wody.

Stomatolodzy zalecają również regularne płukanie jamy ustnej wywarem z ziół o właściwościach przeciwzapalnych. Gotową mieszankę wyciągów takich ziół do rozcieńczenia lub nakładania miejscowo na dziąsła, również w postaci żelu, można kupić w aptece lub sklepie zielarskim.

Naturalne składniki łagodzące zapalenie i ból dziąseł, które wspomagają gojenie, to m.in.:

• ziele szałwii,
• ziele tymianku,
• koszyczek rumianku,
• koszyczek nagietka,
• ziele arniki górskiej,
• ziele i olejek mięty pieprzowej,
• kłącze tataraku,
• ziele podbiału,
• korzeń kozłka lekarskiego,
• kora dębu,
• propolis,
• olejek goździkowy,
• flawony z korzenia tarczycy bajkalskiej,
• wyciąg z aloesu,
• taniny,
• pantenol (witamina B5),
• alantoina.

W sprzedaży dostępne są także chemiczne żele przeznaczone do stosowania na dziąsła. Oprócz związków antyseptycznych (najczęściej w postaci chlorheksydyny) również substancje lecznicze, takie jak salicylan choliny i chlorek cetalkoniowy, oraz składniki znieczulające (benzokaina lub lidokaina). Należy jednak pamiętać, że efekt znoszący ból nie jest jednoznaczny z działaniem leczniczym takiego preparatu.

ZOBACZ: Czy wybielanie zębów może im szkodzić? Ekspert: dr Szymon Frank, stomatolog