Badanie ASO (antystreptolizyna) - wskazania, przygotowanie, przebieg, normy, wyniki i ich interpretacja

Badanie ASO pozwala wykryć czynne lub istniejące w przeszłości zakażenie paciorkowcami z grupy A. Bakterie z tej grupy powodują zapalenie gardła, a przy powikłanym przebiegu zakażenia także anginą, płonicą (szkarlatynę) czy różę. Najgroźniejsze powikłania to gorączka reumatyczna oraz ostre zapalenie kłębuszków nerkowych. Niektóre zakażenia paciorkowcami przebiegają bezobjawowo, ale wywołują groźne dla życia i zdrowia powikłania. Dlatego przeprowadza się badanie, które pozwala stwierdzić ich obecność w organizmie. Podwyższone ASO z tendencją do wzrastania w kolejnych pomiarach, a także objawy kliniczne oznaczają, że należy podać antybiotyk.

Czytaj: To nie grypa ani angina. Szkarlatyna powoduje ból gardła, ale później widać typowe objawy infekcji paciorkowcem

ASO nazywa się inaczej odczynem antystreptolizynowym. Streptolizyna to substancja będąca antygenem paciorkowców z grupy A. Umożliwia ona paciorkowcom niszczenie czerwonych krwinek. Ma także właściwości immunogenne - na podstawie antygenu organizm tworzy odpowiednie przeciwciała, które są w stanie zwalczać konkretny czynnik chorobotwórczy. Układ odpornościowy przechowuje także informacje o konkretnym patogenie. Przeciwciała przeciwko streptolizynie znajdują się we krwi każdego, kto przeszedł lub aktualnie przechodzi zakażenie paciorkowcami. Badanie krwi ASO pozwala zidentyfikować ten stan.

Badanie ASO wykonuje się, gdy u pacjenta wystąpią objawy zakażenia paciorkowcami, czyli objawy podobne do anginy, objawy róży lub płonicy. Należą do nich między innymi:

• Podwyższona temperatura ciała.
• Powiększone migdałki.
• Silny ból gardła.
• Wysypka na ciele.
• Wymioty i nudności.
• Osad na języku.
• Zaczerwieniona twarz.
• Silne dreszcze.

Badania krwi ASO trzeba wykonać koniecznie, gdy tylko pojawią się objawy jednego z poważnych powikłań. Kłębuszkowe zapalenie nerek objawia się odczuwalnym spadkiem energii, rzadkim oddawaniem moczu, bólami mięśni, krwią w moczu, gorączką i niekiedy wysypką na ciele. Do objawów gorączki reumatycznej należą bóle i obrzęk stawów, wysoka gorączka, kołatanie serca, wysypka na skórze oraz pląsawica Sydenhama (natręctwa, nadpobudliwość, niepokój, ruchy mimowolne - występuje głównie u dzieci). Objawy te mogą wystąpić bez poprzedzających je oznak infekcji.

Badanie ASO wymaga pobrania próbki krwi z żyły łokciowej pacjenta. Badanie ASO na czczo nie jest konieczne. Należy jednak poinformować lekarza o przyjmowanych stale lekach, szczególnie kortykosteroidach (leczenie alergii, chorób zapalnych oraz autoimmunologicznych) oraz antybiotykach. Na czas badania należy je odstawić, by nie zafałszowały otrzymanego wyniku. Zazwyczaj badanie krwi ASO powtarza się kilkukrotnie, by odróżnić aktywne zakażenie od śladów po dawnym zakażeniu i rozpoznać stadium, w jakim znajduje się aktualnie infekcja. Cena badania oscyluje pomiędzy 10 a 15 zł. Można je także wykonać na NFZ, ze skierowaniem od lekarza pierwszego kontaktu.

Badanie ASO mieści się w normie, gdy wynik wynosi pomiędzy 10 a 200 IU/ml. Podwyższone ASO u dziecka powyżej 5. roku życia to 333 IU/ml, natomiast u osoby dorosłej 250 IU/ml. Jeśli w kolejnych powtórkach badania poziom przeciwciał rośnie, oznacza to, że paciorkowce A przedostały się do organizmu pacjenta niedawno, a infekcja rozwija się. U osób, które nie przechodziły od dawna zakażenia tymi bakteriami poziom ASO jest niski. Z kolei obniżające się stężenie wskazuje na to, że leczenie działa i zakażenie ustępuje.

Badanie ASO może mieć różny wynik, w zależności od momentu, w którym zostało wykonane. U niektórych ludzi podwyższone ASO to norma, a taki wynik nie świadczy o aktualnym zakażeniu. Największe stężenie przeciwciał występuje około 4-6 tygodnia po zakażeniu. Zwiększające się lub zmniejszające ASO u dorosłych oraz dzieci może świadczyć o zakażeniu narastającym lub ustępującym. Lekarz podejmuje decyzję o podjęciu antybiotykoterapii na podstawie wyniku badania, ale także objawów obserwowanych i zgłaszanych przez pacjenta. Na podstawie samego wyniku badania krwi ASO nie można przewidzieć, czy wystąpią powikłania. Nie sposób też rozpoznać rodzaju choroby, dlatego metoda ta ma swoje wyraźne ograniczenia.

Gorączka – o czym świadczy i kiedy nie należy jej zbijać?