Pandemia koronawirusa: odpowiadamy na najczęściej zadawane pytania

Infekcja koronawirusem SARS-CoV-2, która wywołuje chorobę o nazwie COVID-19, powoduje objawy, które często są mylone z symptomami grypy. U zarażonych najczęściej występuje jednak gorączka, kaszel, duszność i problemy z oddychaniem.

Tak jak w przypadku grypy, leczenie ma na celu łagodzenie tych objawów. Tylko ok. 20 procent osób zarażonych przechodzi infekcję w sposób ciężki, gdy rozwija się zapalenie płuc i niewydolność oddechowa. Dotyczy to przede wszystkim osób starszych, ze schorzeniami układu oddechowego i krążenia, a także z osłabioną odpornością, zwłaszcza przyjmujące leki immunosupresyjne w chorobach autoimmunologicznych, z HIV czy poddawanych przeszczepom.

U takich osób należy bacznie obserwować objawy każdej infekcji oddechowej i w sytuacji, gdyby się pogarszały, należy bezzwłocznie skontaktować się telefonicznie z infolinią NFZ 800 190 590 lub najbliższą stacją sanitarno-epidemiologiczną.

Istnieje szereg oficjalnych zaleceń, których przestrzeganie jest rekomendowanym sposobem ochrony przed zakażeniem:

• Unikaj kontaktu z osobami wykazującymi objawy infekcji – koronawirus przenosi się nie tylko drogą kropelkową, ale również przez zawieszony w powietrzu aerozol wydzielin, które wyrzucane są z organizmu podczas kichania i kasłania. Zachowaj więc odstęp co najmniej metra od każdej osoby, która wykazuje takie objawy.
• Nie dotykaj twarzy – ponieważ błony śluzowe nosa, ust i oczu są mocno ukrwione, dotykając ich brudną ręką można doprowadzić do infekcji. Warto więc trzymać je z daleka od twarzy. Wymaga to pewnej praktyki, bo wg badań ludzie dotykają bezwiednie jej okolic co najmniej dwadzieścia razy dziennie.
• Systematycznie myj lub dezynfekuj dłonie – myj ręce wodą z mydłem, a dla maksymalnej skuteczności (oraz w warunkach braku dostępu do bieżącej wody) stosuj preparat odkażający. Powinien to być środek zarejestrowany jako biobójczy skuteczny nie tylko wobec bakterii, ale także wirusów, co należy sprawdzić na opakowaniu. Mycie lub dezynfekcja rąk powinna trwać co najmniej 30 sekund i obejmować wszystkie ich powierzchnie, z kciukami, opuszkami palców i zagłębieniami na środku dłoni włącznie. Następnie ręce należy wytrzeć w jednorazowy papierowy ręcznik lub chusteczkę, a w domu – w czysty ręcznik bawełniany. Wychodząc z toalety publicznej nie należy już dotykać klamek. Można to zrobić przez kolejny, suchy papierowy ręcznik. Przez papier warto też zakręcać kran po umyciu dłoni.
• Odkażaj przedmioty – nowe badania sugerują, że na powierzchniach z tworzywa sztucznego wirus może pozostawać aktywny do 3 dni. Dlatego powierzchnie i przedmioty, z którymi ma się częsty kontakt, należy często dezynfekować, wybierając dedykowane temu środki odkażające. Ich działaniu, zwłaszcza po powrocie do domu, należy poddawać urządzenia elektroniczne, przede wszystkim smartfon i laptop, a także pierścionki, bransoletki i zegarki. W domu warto dezynfekować przyciski często używanych urządzeń, drzwi lodówki, powierzchnie mebli, a także wszelkie klamki i uchwyty.
• Zmieniaj ubrania po przyjściu do domu – w domu noś ubrania domowe, a te zewnętrzne najlepiej od razu pierz. Zalecana temperatura, która powoduje inaktywację wirusa, to minimum 60 stopni Celsjusza.
• Gotuj i jedz w higieniczny sposób – koronawirus przenosi się również poprzez tzw. brudne ręce, dlatego źródłem zakażenia może być zarówno publiczna toaleta, jak i surowe jedzenie pochodzenia zwierzęcego, zwłaszcza surowe mięso i jajka. Dlatego należy dokładnie je gotować, a podczas przygotowania używać osobnych desek i noży, a także myć ręce po ich dotykaniu oraz przed kontaktem z produktami już poddanymi obróbce termicznej. Przed jedzeniem należy bezwzględnie umyć lub zdezynfekować dłonie.
• W określonych sytuacjach noś maskę ochronną i rękawiczki – to zalecenia, które budzą największe wątpliwości, dlatego omawiamy je w osobnych punktach.

Ogólne zalecenia mówią o tym, że maski są przeznaczone dla osób chorych i mają za zadanie chronić przed zakażeniem innych. Te zdrowe powinny nosić ją w sytuacji, gdy mają bezpośredni kontakt z osobą zarażoną. Wytyczne te mogą jednak wkrótce się zmienić po tym, jak odkryto, że koronawirus obecny w aerozolu wydzielin z układu oddechowego może przeżyć w powietrzu nawet do 3 godzin. Odkrycie amerykańskich naukowców, o którym powiadomili 11 marca, czeka na recenzję naukowców z Uniwersytetu w Princeton. Możliwe więc, że noszenie maseczki ochronnej będzie zalecane w miejscach, gdzie bywa wiele ludzi.

Skuteczna maska na twarz to taka, która zatrzymuje wirusy. Ta najprostsza się nie sprawdzi, bo odpowiedni produkt powinien zapewniać ochronę klasy FFP3 lub N95. Zwykle wyposażony jest w zawór ułatwiający oddychanie. Aby noszenie maski miało sens, musi dobrze przylegać do twarzy i zakrywać nos oraz usta, ale nie może ich dotykać. Przed jej nałożeniem należy umyć lub odkazić ręce; tak samo należy postąpić po jej zdjęciu. W trakcie użytkowania nie może być dotykana, a gdy zrobi się wilgotna, należy wymienić ją na nową. Uzupełnieniem chroniącym oczy są okulary o dużej powierzchni.

Jednorazowe rękawiczki z lateksu, winylu czy nitrylu sprawdzą się poza domem w miejscach, gdzie istnieje możliwość dotykania powierzchni i przedmiotów skażonych koronawirusem. Podczas ich noszenia należy jednak unikać dotykania twarzy tak samo jak wtedy, gdy ich się nie zakłada. Należy używać ich tylko raz i po wyjściu np. ze sklepu od razu wyrzucić, nie dotykając przy tym ich powierzchni.

Gdy u kogoś wystąpią symptomy infekcji oddechowej, powinien pozostać w domu. Jeżeli istnieje możliwość, że jest się zarażonym koronawirusem, należy skontaktować się z władzami sanitarnymi. Według strony NFZ informacji można zasięgnąć w powiatowej stacji sanitarno-epidemiologicznej. Każda z nich ma alarmową linię dyżurną, która jest czynna przez 24 godziny na dobę (w niektórych sytuacjach jest to numer do dyrektora stacji). Dzwonić o dowolnej porze można nawet wtedy, gdy na stronie takiej stacji nie podano informacji o dyżurze całodobowym. Aby znaleźć stronę stacji w internecie, wystarczy wpisać „PSSE” i nazwę miasta.

Można też dzwonić pod czynny przez całą dobę numer Telefonicznej Informacji Pacjenta (800 190 590). Jego konsultanci otrzymują jednak nawet kilka tysięcy zapytań dziennie, dlatego chcąc z nimi porozmawiać należy uzbroić się w cierpliwość.

Do szpitala przyjmowane są osoby z objawami infekcji układu oddechowego SARS-CoV-2. Trafiają na oddział obserwacyjno-zakaźny, jeżeli spełniają kryteria kliniczne (wystąpiła u nich gorączka, kaszel lub duszność) oraz kryteria epidemiologiczne.

Według kryteriów epidemiologicznych infekcja jest możliwa u każdej osoby, która w okresie 14 dni przed wystąpieniem symptomów przebywała lub podróżowała w rejonie szerzenie się koronawirusa, miała bliski kontakt z osobą, u której potwierdzono zakażenie lub jest ono prawdopodobne, albo też mogła mieć z nim kontakt w placówce opieki zdrowotnej, gdzie leczono takich chorych.

Pobyt przebiega z zapewnieniem warunków izolacji oddechowej i ścisłego reżimu sanitarnego oraz z zabezpieczeniem w środki ochrony indywidualnej jednorazowego użycia personelu medycznego, który ma z nim styczność. Osoby niespełniające obu zestawów kryteriów powinny być leczone ambulatoryjnie w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. Kwarantannie poddaje się natomiast osoby zdrowe, które podejrzewają u siebie zakażenie lub mogły być na nie narażone.

W przypadku wątpliwości warto skorzystać z infolinii Narodowego Funduszu Zdrowia czynnej przez całą dobę pod numerem 800 190 590. Informacji można zasięgać w Wojewódzkich Stacjach Sanitarno-Epidemiologicznych (numery można łatwo wyszukać w internecie).

Testy na koronawirusa są wykonywane całodobowo w laboratoriach Wojewódzkich Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych w następujących miastach:

• Gdańsk,
• Gorzów Wielkopolski,
• Katowice,
• Kielce,
• Lublin,
• Łódź,
• Olsztyn,
• Poznań,
• Rzeszów,
• Warszawa,
• Wrocław.

Gdy objawy infekcji oddechowej są mało lub średnio nasilone, NIZP-PZH nie zaleca hospitalizacji, tylko leczenie ambulatoryjne w warunkach domowych.

Oprócz typowych symptomów infekcji koronawirusem, takich jak wysoka temperatura ciała (powyżej 38 stopni Celsjusza), kaszel i duszności mogą też dołączyć bóle głowy i mięśni oraz zmęczenie, a w niektórych przypadkach również zaburzenia gastryczne, m.in. bóle brzucha, biegunka i nudności.

Powodem do niepokoju powinno być nasilenie się tych objawów, a zwłaszcza wystąpienie problemów z oddychaniem czy napadów padaczkowych o osób, które nie chorowały wcześniej na epilepsję. Przebieg choroby powinny bacznie obserwować chorzy narażenie na ciężki przebieg infekcji, czyli seniorzy, osoby z chorobami przewlekłymi schorzeniami i przyjmujące leki upośledzające mechanizmy ochronne organizmu.

Dotychczas nie udowodniono, żeby psy i koty mogły przenosić koronawirusa SARS-CoV-2. W związku z tendencją do mutacji takich wirusów należy jednak zachować ostrożność i nie narażać pupila na kontakt z osobami potencjalnie chorymi. Po dotykaniu zwierząt domowych należy dokładnie myć lub dezynfekować dłonie, szczególnie jeśli wychodziły na dwór.

Aktualne wytyczne dotyczą opisywanych wyżej działań, takich jak higiena dłoni, dezynfekcja powierzchni, z którymi ma się kontakt, unikanie dotykania twarzy oraz przebywania w pobliżu osób potencjalnie chorych. Zaleceń jest jednak więcej:

• Ogranicz wyjścia z domu – stan zagrożenia epidemicznego to nie czas wolny. Dlatego nie chodź na dyskoteki, nie przesiaduj w galeriach handlowych, zrezygnuj z wyjść do kawiarni i restauracji, nie korzystaj z komunikacji publicznej (lub ogranicz ją do niezbędnego minimum), nie uczestnicz w spotkaniach towarzyskich, zrezygnuj z wycieczek.
• Odłóż wyjazd za granicę – jeśli planujesz wyjazd poza granice kraju, sprawdź na stronie Ministerstwa Spraw Zagranicznych ostrzeżenia dla danego państwa – lista państw, do których podróże są odradzane, lub które zamknęły granice, będzie się zmieniać. Od niedzieli 15 marca ruch graniczny został znacznie ograniczony. W obecnej sytuacji najlepiej odłożyć wojaże na później.
• Spraw, by senior został w domu – szczególnie starsze osoby powinny ograniczyć przebywanie w miejscach publicznych i poprosić bliskich o pomoc w codziennych czynnościach, takich jak zakupy, zaopatrzenie w leki, załatwianie spraw urzędowych i pocztowych.
• Unikaj rozprzestrzeniania wirusa – zakrywaj usta i nos zgiętym łokciem lub chusteczką podczas kaszlu oraz kichania, by zapobiegać rozprzestrzenianiu się zarazków, w tym wirusów. Zużytą chusteczkę higieniczną jak najszybciej wyrzuć do zamkniętego kosza i umyj lub zdezynfekuj dłonie środkami na bazie alkoholu (min. 60 proc.).
• Regularnie dezynfekuj telefon i nie korzystaj z niego przy spożywaniu posiłków – smartfon to siedlisko drobnoustrojów chorobotwórczych, w tym wirusów. Jego powierzchnie regularnie więc dezynfekuj, najlepiej za pomocą przeznaczonych do tego preparatów (np. chusteczek nasączonych środkiem odkażającym). Telefonu nie kładź na stole i nie korzystaj z niego podczas spożywania posiłków.
• Odżywiaj się zdrowo i pamiętaj o nawodnieniu organizmu – w celu zwiększenia odporności organizmu na infekcje zaleca się stosowanie zrównoważonej diety, unikanie wysokoprzetworzonej żywności i odpowiednie nawadnianie organizmu (ok. 2 litry płynów dziennie). Warto pamiętać o codziennym spożywaniu minimum 5 porcji warzyw i owoców. Niezbędny jest też odpowiedni odpoczynek.
• Korzystaj ze sprawdzonych źródeł wiedzy o koronawirusie – nowa, szybko zmieniająca się sytuacja, którą jest pandemia koronawirusa SARS-CoV-2, wywołuje u ludzi naturalny lęk i niepokój. Dlatego w celach informacyjnych korzystaj ze sprawdzonych źródeł wiedzy, zwłaszcza komunikatów publikowanych na stronach internetowych Głównego Inspektoratu Sanitarnego i Ministerstwa Zdrowia.

Domownik, który zaobserwował u siebie objawy infekcji koronawirusem, powinien spać i spożywać posiłki w osobnym pomieszczeniu. Najlepiej, aby w miarę możliwości korzystał także z osobnej łazienki. Osoba podejrzewająca u siebie chorobę powinna pozostać w domu, aby nie stwarzać ryzyka zarażenia innych. Jeśli mieszka sama, zakupów powinna dokonywać przez internet bądź poprosić o to sąsiadów lub znajomych. Pozostali mieszkańcy muszą unikać styczności z potencjalnym nosicielem koronawirusa, używać osobnych naczyń i sztućców.

Z pewnością warto zaopatrzyć się w podstawowe leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, a także środki dezynfekcyjne. W domowej apteczce dobrze jest mieć podstawowe środki przeciw przeziębieniu: leki przeciwzapalne i na ból gardła, a także hipertoniczny roztwór soli do nosa w aerozolu oraz inne leki udrażniające nos. Sytuacja braku preparatów dezynfekcyjny w sprzedaży może wkrótce się zmienić, ponieważ mają m.in. być wytwarzane przez niektóre apteki (te, w których wykonuje się leki recepturowe).

Zakupów spożywczych należy dokonywać racjonalnie i nie popadać w nieuzasadnioną panikę. Ministerstwo Zdrowia nie zachęca do robienia zapasów jedzenia, gdyż doświadczenia innych krajów pokazują, że nie ma takiej potrzeby.

ZOBACZ: W jaki sposób prawidłowo myć i dezynfekować ręce.