Opryszczka narządów płciowych: przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Opryszczka narządów płciowych wywoływana jest zazwyczaj przez wirusa hsv typu 2 (HSV-2), natomiast opryszczka wargowa przez wirusa hsv typu 1. W ostatnicz czasie obserwuje się coraz częstrze zapalenia opryszczkowe, wywołane zakażeniem wirusem hsv typu 1, który wywołuje przede wszystkim opryszczkę na ustach.

Miejscami na ciele, które w największym stopniu narażone są na zakażenie opryszczką są okolice ust oraz błony śluzowe narządów płciowych. Wirus hsv typu 2 odpowiada wyłącznie za pojawienie się opryszczki na narządach płciowych. U wielu osób w przebiegu opryszczki narządów płciowych mogą nie pojawić się żadne niepokojące objawy. Kontakty seksualne zakażonych osób z osobami zdrowymi zazwyczaj kończą się przekazaniem wirusów partnerowi lub partnerce. Dlatego należy unikać ich w trakcie leczenia opryszczki.

Drobroustrojem wywołującym opryszczkę jest wirus hsv – Herpes Simplex Viruses, który jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych ludzkich patogenów. Szacuje się, że infekcje HSV dotykają ponad 1/3 populacji światowej, dając zróżnicowane obrazy kliniczne od łagodnych po formy przewlekłe.

Wirus HSV typu 1 najczęściej przenoszony jest przez bezpośredni kontakt ze skórą, na której występuje stan zapalny bądź przez błonę śluzową osoby chorej. Zmiany chorobowe skóry występujące przy tym typie wirusa pojawiają się w postaci opryszczki na ustach (zimno na ustach) i błonach śluzowych jamy ustnej. Mogą też zająć oczy.

Pierwotne zakażenie jamy ustnej występuje u dzieci poniżej 4. roku życia, z reguły przez pocałunki od osób zakażonych wirusem HSV typu 1. Pierwotne zakażenie może przebiegać bezobjawowo lub jako ostre zapalenie dziąseł i jamy ustnej. Wówczas pojawiają się bolesne owrzodzenia na wargach i dziąsłach, które utrudniają spożywanie pokarmu. Zmiany ustępują po około 2 tygodniach.

Wirus HSV typu 2 wywołuje opryszczkę narządów płciowych, przenosząc się głównie drogą kontaktów seksualnych. Największa częstość zakażania opryszczką występuje u osób pomiędzy 18. a 30. rokiem życia. Do zakażenia dochodzi zazwyczaj częściej u homoseksualistów oraz u osób podejmujących ryzykowne kontakty seksualne. Zwiększone ryzyko zachorowania występuje także u osób cierpiących na inne choroby przenoszone drogą płciową, takie jak na przykład wirus HIV. Wirusem HSV typu 2 częściej zarażają się kobiety, ponieważ powierzchnia błony śluzowej okolic narządów płciowych jest większa niż mężczyźni.

Do zarażenia opryszczką narządów płciowych dochodzi w trakcie kontaktu z nosicielem. Drogi zarażenia to:

• Kontakty seksualne, także seks oralny i analny ze względu na to, że błona śluzowa jamy ustnej, narządy płciowe i odbyt, z powodu swojej wilgotnośc isą podatne na zapalenia opryszczkowe.
• Używanie tych samych co nosiciel, zakażonych ręczników i innych przedmiotów osobistych.

Opryszczka narządów płciowych może przebiegać bezobjawowo, ale zazwyczaj pojawiają się zmiany w obrębie skóry i błon śluzowych. Pełnoobjawowe zapalenie opryszczkowe w trakcie ciąży może być przyczyną zakażenia wewnątrzmacicznego, okołoporodowego lub poporodowego u dziecka. W pierwszym trymestrze ciąży pojawia się większe ryzyko poronienia samoistnego, a na kolejnych etapach może pojawić się poród przedwczesny lub wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu płodu.

Największe ryzyko przeniesienia wirusa hsv na dziecko ma miejsce podczas porodu naturalnego, kiedy noworodek styka się bezpośrednio z zakażonymi błonami śluzowymi narządów płciowych matki.Pierwsze objawy wirusa opryszczki mogą być zauważalne już po paru dniach od zakażenia. Są widoczne na skórze i na błonach śluzowych narządów płciowych, czemu towarzyszy:

• Świąd,
• Pieczenie,
• Bolesne pęcherze,
• Ból przy oddawaniu moczu.

Pierwsze symptomy opryszczki mogą pojawić się nawet po kilku latach od momentu, gdy doszło do zakażenia. Do tej pory nie ustalono, dlaczego u niektórych widoczne są objawy zarażenia, a u innych osób opryszczka przebiega bezobjawowo. Spekuluje się, że może być to związane z układem odpornościowym człowieka, który u każdego reaguje inaczej. Samo przechorowanie i wyleczenie infekcji nie sprawi, że chory się uodporni. Wirus przechodzi jedynie w stan uśpienia, określany jako stan latencji.

Wirus HCV typu 2 może pojawić się pod wpływem następujących czynników:

• Ogólnego osłabienia organizmu,
• Spadku odporności organizmu,
• Podwyższonej temperatury ciała (gorączka),
• Zmian hormonalnych,
• Przegrzania lub oziębienia organizmu,
• Częstych ciąż.

Opryszczka narządów płciowych u kobiet dotyczy:

• Warg sromowych.
• Pochwy.
• Szyjki macicy.
• Skóry okolicy okołoodbytniczej.
• Cewki moczowej.
• Krocza.
• Odbytu.

U mężczyzn zmiany związane z występowaniem opryszczki zlokalizowane są na:

• Napletku.
• Żołędzi.
• Skórze prącia.
• Okolicy okołoodbytniczej.
• Cewce moczowej.

Po ustąpieniu objawów opryszczki wirus HSV pozostaje w zwojach nerwowych w okolicy krzyżowej kręgosłupa. Jeśli wykwity pojawią się po raz kolejny to znowu, mogą być w tych samych miejscach, jak w przebiegu zakażenia pierwotnego.

Wystąpienie podejrzanych zmian w okolicy narządów płciowych jest sygnałem dla kobiety, by skontaktowała się jak najszybciej z lekarzem ginekologiem. Wczesne rozpoznanie wirusa i wdrożenie odpowiedniego leczenia nie dopuszcza do jego rozprzestrzeniania się w organizmie, a także jego roznoszenia. Na dodatek, w przypadku kobiet ciężarnych minimalizuje się ryzyko zarażenia płodu.
Jeśli kobieta w ciąży posiada również wiedzę na temat tego, że wcześniej przechodziła opryszczkę (również w okolicy wargowej) to, powinna o tym poinformować lekarza prowadzącego. Aktualnie dostępne są rzetelne testy serologiczne pomagające stwierdzić, czy jesteśmy nosicielami wirusa opryszczki.

Po udaniu się do lekarza ginekologa lub do dermatologa, specjalista ocenia wystąpienie opryszczki na podstawie objawów klinicznych oraz wywiadu lekarskiego. Przed wdrożeniem leczenia zadawane są pytania osobiste, pozwalające na zastosowanie skutecznej metody zwalczania opryszczki oraz przyczyny zakażenia. Dlatego na wszystkie pytania, należy odpowiadać szczerze.
Wywiad lekarski obejmuje następujące pytania:

1. Jakie są objawy oraz dolegliwości opryszczki?
2. Kiedy wystąpiły pierwsze objawy choroby?
3. Kiedy odbył się ostatni stosunek seksualny, po którym zaobserwowano objawy?
4. Jaki rodzaj stosunku seksualnego uprawiano?
5. Czy seks odbył się z przypadkowym partnerem?
6. Jaki jest rodzaj stosowanej antykoncepcji?
7. Czy w przeszłości występowały inne choroby weneryczne?
8. Czy są osoby, które mogliśmy zarazić?
9. Czy pacjent przyjmuje narkotyki?
10. Czy współistnieją inne choroby przenoszone drogą płciową?

Dodatkowe pytania zadawane kobietom dotyczą:

1. Daty ostatniej miesiączki.
2. Przebytych ciąż i ich liczby.
3. Tego, czy podczas współżycia pojawia się ból.
4. Wyników badań cytologicznych.
5. Tego, czy podczas stosunku seksualnego pojawiają się plamienia lub krwawienia.

Poza wnikliwym wywiadem, lekarz może również zlecić badania identyfikujące wirusa opryszczki oraz zbadać organoleptycznie błony śluzowe narządów płciowych. Kiedy choroba ma ciężki przebieg to oznaczenie typu wirusa jest konieczne. Lekarz ustala to na podstawie:

• Badań serologicznych.
• Izolacji wirusa opryszczki w hodowli komórkowej.
• Testu Tzancka, czyli badania wymazów pobieranych z pęcherzyków zlokalizowanych na błonach śluzowych narżądów płciowych.
• Badania immunofluorescencyjnego sprawdzającego specyficzne przeciwciała.
• Badania mikroskopem elektronowym.

Leczenie opryszczki ma głównie charakter miejscowy. Niezależnie od tego, czy jest to opryszczka narządów płciowych u kobiet, czy opryszczka narządów płciowych u mężczyzn. Wiele osób zastanawia się nad tym, jak szybko pozbyć się opryszczki, jednak należy mieć świadomość, że nosicielem wirusa zostaje się po zarażeniu do końca życia.

Nieprzyjemne objawy zapalenia opryszczkowego można złagodzić i zmniejszyć stosując specjalne maści, nasiadówki z naparu rumianku oraz poprzez wykonywanie pędzlowania roztworem fioletu. Ważna jest także higiena osobista.

Przed wdrożeniem leczenia należy skontaktować się z lekarzem ginekologiem lub dermatologiem. Jeśli opryszczka zajęła okolice ust, wskazany lekarz to dermatolog. Natomiast, kiedy występuje opryszczka warg sromowych to bezzwłocznie, należy udać się do ginekologa. Objawy opryszczki łagodzi się przyjmując preparaty przeciwwirusowe (acyklovir), doustne i miejscowe (maści).

Seks na urlopie. O jakich zagrożeniach zapominamy?

Warto zastosować się do praktycznych porad związanych z życiem codziennym, jeśli pojawi się opryszczka narządów płciowych. Konkretne czynności pozwolą zniwelować dokuczliwe objawy, równocześnie zmniejszając uczucie dyskomfortu.

1. Stosowanie nasiadówek z sodą od 3 do 5 razy dziennie.
2. Noszenie bawełnianej, luźnej bielizny niepodrażniającej owrzodzeń i pęcherzy na błonie śluzowej.
3. Zachowanie właściwej higieny i suchości w obrębie zaatakowanych narządów płciowych. W celu wysuszenia sączących się pęcherzy można używać suszarki do włosów.
4. Stosowanie codziennych kąpieli z dodatkiem olejku geraniowego, o działaniu przeciwdrobnoustrojowym.
5. Używanie środka wysuszającego po pęknięciu pęcherzy np. wody utleniona.
6. Stosowane łagodzących naparów z goździków i nasiadówek.
7. Używanie żelu z aloesu lub maści przepisanych przez lekarza, w celu złagodzenia podrażnień.
8. Unikanie orzechów, czekolady oraz ryżu ze względu na dużą zawartość argininy. Warto, zamiast tego spożywać mięso, mleko, ziemniaki i jajka zawierające lizynę.
9. Utrzymanie diety bogatej w produkty z dużą ilością cynku: jajek, mleka, pestek dyni, czosnku. Zaleca się spożywanie czerwonych winogron oraz produktów bogatych w witaminy z grupy B.
10. Stosowanie akupresury. Uciskanie miejsc na stopach trzy długości kciuka w kierunku małego palca na linii łączącej kostkę i mały palec.
11. Ustalenie, w jakich sytuacjach dochodziło do nawrotów opryszczki i jeśli tylko to możliwe – wyeliminowanie negatywnych czynników.
12. Niepodejmowanie stosunków seksualnych z osobami cierpiącymi na opryszczkę narządów płciowych oraz mających zmiany w okolicy tych narządów.
13. Powstrzymanie się od współżycia w przebiegu choroby.

Niestety nie istnieje jeden sprawdzony sposób, który mógłby okazać się pomocny w uniknięciu infekcji narządów płciowych. Nie istnieje szczepionka, która mogłaby uchronić przed zakażeniem. Dlatego profilaktyka opryszczki opiera się wyłącznie na unikaniu bezpośredniego kontaktu z wirusem HSV, czyli stronienie od osób zakażonych. Jeśli ktoś wie, że jest narażony na występowanie opryszczki, bądź pojawia się ona u niego regularnie to musi pamiętać o paru kwestiach.

• Eliminowanie stresu na tyle, na ile to możliwe.
• Nie używanie tych samych sztućców, co osoby zmagające się z infekcją.
• Nie picie z tych samych butelek, co inni.
• Unikanie wyziębienia organizmu.
• Unikanie przebywania pod działaniem promieni UV.
• Unikanie inwazyjnych zabiegów kosmetycznych.
• Nie narażanie się na urazy skóry i podrażnienie błon śluzowych.

A. Lesiak, J. Narbutt: Kompleksowe leczenie opryszczki wargowej. Forum dermatologicum. 2017. tom 3, nr. 4, 147-151.