Lekarze z Ukrainy w polskiej służbie zdrowia. Choć są mile widziani, a rząd wprowadził ułatwienia, krajowi medycy wskazują na problemy

O brakach kadrowych w polskiej opiece zdrowia alarmowano jeszcze w połowie 2021 r., gdy szacunki mówiły o potrzebie zatrudnienia przynajmniej 68 tys. medyków i 40 tys. pielęgniarek. Informowano wtedy zwłaszcza o niedoborze specjalistów, ale również lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej czy położnych.

Jak czytamy w raporcie OECD „Health at a Glance 2020” w Polsce dostępnych jest zaledwie 2,4 lekarzy na 1000 mieszkańców (podczas gdy w Unii Europejskiej jest to średnio 3,4) i 5,3 pielęgniarek.

Już wtedy szacowano, że w kraju zatrudnionych jest prawie 1,7 tysiąca lekarzy z zagranicy, w tym prawie 1,4 tys. spoza UE. Największą grupę wśród nich stanowili Ukraińcy (ponad 600 osób) oraz dwukrotnie mniejsza grupa Białorusinów, a tylko co czwarty z kraju unijnego.

Część jednak pracowała tu wcześniej, a wysiłki podjęte w celu ściągnięcia większej liczby medyków nie przyniosły oczekiwanych skutków. Gdy pod koniec 2020 r. weszła w życie zmiana przepisów mająca ułatwić zatrudnienie dla lekarzy i dentystów spoza UE, pierwsi lekarze uzyskali możliwość wykonywania zawodu pod koniec stycznia. Jednak do maja 2021 r. zgodę na pracę bez wcześniejszej nostryfikacji dyplomu otrzymało 170 lekarzy, w tym jedynie 27 samodzielnych specjalistów, w uproszczonym trybie zatrudnienia przyjęto też 16 pielęgniarek i 5 ratowników medycznych. W całym 2021 r. zezwolenia na pracę w opiece zdrowotnej oraz pomocy społecznej udzielono 4,1 tys. Ukraińców. Rok wcześniej uzyskało je 4,2 tys. obywateli tego kraju, jednak podawano, że zatrudniono tylko 237 przedstawicieli zawodów medycznych, w tym 41 lekarzy i 11 pielęgniarek.

Problemy z kadrą pogłębia też eksodus polskich medyków – jak podaje OECD, do maja 2020 r. z kraju wyjechało 23 tys. lekarzy. W Polsce co roku kilkaset kolejnych pobiera zaświadczenie umożliwiające ubieganie się o pracę na terenie UE.

Teraz jednak pracownicy medyczni napływają z Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, a zatrudnienie ich w polskiej służbie zdrowia jest nadzieją na poprawę jej sytuacji, która uległa ostatnio znacznemu pogorszeniu w związku z pandemią i napływem do kraju już około 2 milionów uchodźców zza wschodniej granicy.

Zatrudnienie w Polsce personelu medycznego z Ukrainy ułatwia ustawa o pomocy obywatelom tego kraju, która umożliwia podjęcie pracy w zawodzie w trybie uproszczonym. Wymagania dotyczą ukończenia min. 5-letnich studiów medycznych i posiadania tytułu specjalisty, ale nie jest konieczne oświadczenie o znajomości polskiego czy min. 3-letnia praktyka w zawodzie w ciągu ostatnich pięciu lat przed przybyciem do naszego kraju.

Komunikat w sprawie zasad zatrudnienia, wydany 9 marca 2022 r., wprowadza też ułatwienia dla osób, które w wyniku ucieczki z kraju nie posiadają kompletnych lub żadnych dokumentów potwierdzających przebieg i czas trwania studiów, tytuły zawodowe czy okresy zatrudnienia. Dokumenty poświadczające te ostatnie mogą być dostarczone w formie niebudzącej wątpliwości kopii (czytelne odwzorowanie), a czas na zapewnienie oryginałów to 6 miesięcy od momentu zakończeniu konfliktu zbrojnego.

Zgoda Ministra Zdrowia na wykonywanie zawodu w Polsce jest wydawana na okres do 5 lat, a ukraińscy lekarze, pielęgniarki i dentyści mogą pracować w każdym podmiocie, które zapewnia świadczenia dla obywateli Ukrainy w związku z tym, że ma podpisaną umowę z NFZ.

Chętni muszą mieć możliwość legalnego pobytu i pracy w Polsce, którą umożliwia numer PESEL nadawany od 16 marca obywatelom Ukrainy, który opuścili kraj w wyniku wojny (lub kopia dokumentu potwierdzającego przekroczenie granicy). Ponieważ pobyt jest możliwy przez 18 miesięcy, taki też jest minimalny okres zatrudnienia w służbie zdrowia.

Według uproszczonych przed rokiem zasad zatrudniania personelu medycznego z Ukrainy wystarczające było:

• deklaracja ubiegającego się o pracę,
• potwierdzenie dyplomów przez konsula RP,
• zgoda Ministra Zdrowia na wykonywanie zawodu,
• decyzja okręgowej rady lekarskiej lub okręgowej rady pielęgniarek i położnych o prawie do wykonywania zawodu z określonym zakresem czynności zawodowych, okresem oraz miejscem jego wykonywania. Miejsce można przy tym zmienić, jednak informację o tym trzeba dostarczyć do ministerstwa zdrowia w ciągu 7 dni.

Obecnie wprowadzono 3 rodzaje zgody MZ na wykonywanie pracy lekarza, lekarza dentysty, pielęgniarki lub położnej, uzależnione od wykształcenia, znajomości języka polskiego i posiadanych dokumentów. Praca będzie mogła być wykonywana m.in. samodzielnie po roku działalności pod nadzorem.

W przypadku ratowników medycznych takie drogi są natomiast dwie. Dokładny opis sposobów ubiegania się o zgodę i rodzaje wymaganych dokumentów podane są na stronie Serwisu Rzeczypospolitej Polskiej (również w języku ukraińskim).

Jeszcze przed ogłoszeniem komunikatu do MZ wpłynęło przeszło 1300 wniosków o wykonywanie zawodu w uproszczonym trybie przez lekarzy spoza Unii, a pozwoleń wydano ok. 800. Teraz na pewno będzie ich znacznie więcej. Szacuje się, że od początku konfliktu zbrojnego do Polski przyjechało już pół tysiąca lekarzy.

Pomimo problemów z naborem kadry medycznej zza wschodniej granicy, związanych m.in. dokumentacją czy znajomością języka, rekrutacja pracowników w wielu miejscach już trwa.

Personelu medycznego szukają podmioty takie jak:

• Poznański Ośrodek Specjalistycznych Usług Medycznych (POSUM) – poszukiwani są medycy z Ukrainy zwłaszcza następujących specjalności: lekarz rodzinny, lekarz medycyny pracy, neurolog, gastroenterolog, geriatra, psychiatra. Kontakt: sekretariat@posum.pl, tel. 605 959 190 (po polsku) lub 514 006 070 (w jęz. ukraińskim).
• Szpital Wojewódzki w Bielsku Białej – informuje o przyjmowaniu pracowników z Ukrainy: anestezjologów, neurochirurgów, kardiologów, neurologów, specjalistów otorynolaryngologii i chorób wewnętrznych, a także pielęgniarki i personelu niewymagającego wykształcenia medycznego. W ofercie wsparcie językowe. Aplikacja jest możliwe na adres email sekretariat@hospital.com.pl lub osobiście w Kancelarii szpitala (III piętro pok. 302), tel. 33 8102002 lub 33 8102201 (końcówka do 04).
• Szpital powiatowy w Suchej Beskidzkiej – szuka lekarzy i pielęgniarek z obywatelstwem ukraińskim do pracy na oddziałach szpitalnych i w poradniach specjalistycznych właśnie zza wschodniej granicy. Oferowana jest pomoc z formalnościach, zakwaterowaniu, nauce jęz. polskiego, dofinansowaniem szkoleń czy zorganizowaniem opieki i nauczana dla dzieci.
• Wielospecjalistyczny Szpital Miejski im. J. Strusia w Poznaniu – ogłosił gotowość przyjęcia pracowników medycznych zza wschodniej granicy. Według informacji na stronie adres kontaktowym w przypadku lekarzy to dyrekcja@szpital-strusia.poznan.pl, a w przypadku pielęgniarek – naczelnapielęgniarka@szpital-strusia.poznan.pl.
• Szpital Uniwersytecki w Krakowie – w ramach przygotowań do rekrutacji przyjmuje zgłoszenia do pracy lekarzy, pielęgniarki, położne i innych personel medyczny, a CV można przesyłać na adres: praca.ukr@su.krakow.pl.
• „Rekrutobus” na przejściu granicznym w Przemyślu – firma Personnel Service, która specjalizuje się w rekrutacji pracowników z Ukrainy, pomaga w znalezieniu pracy również w zawodzie lekarza, dentysty, pielęgniarki czy ratownika medycznego.

Dzięki sprawnej organizacji prac nad ustawą o możliwości zatrudnienia ukraińskich medyków udało się wprowadzić ją w krótkim czasie, co jednak pozostało bez wpływu na brak rozstrzygnięcia pewnych kluczowych kwestii. Krajowi eksperci zwracają uwagę m.in. na problem bariery językowej.

Według nowej ustawy nie jest wymagana znajomość języka polskiego przez ukraińskich medyków, nie ma też jednak zapisu, który zobowiązywałby ich do jego nauki. Stąd głosy, by leczyli oni pacjentów swojej narodowości.

Problemem jest weryfikacja przyszłych pracowników również pod kątem kompetencji, które mogą być też różne z powodów systemowych. Są też zawiłości prawne, związane z wprowadzeniem i szkoleniem nowego, obcojęzycznego personelu, a także jego nadzorem. Prowadzone są jednak rozmowy z uczelniami medycznymi na temat szkoleń i możliwości kontynuacji nauki dla ukraińskich studentów odpowiednich kierunków.

By pomóc ukraińskim pracownikom służy zdrowia znaleźć zatrudnienie w zawodzie, organizowane są kursy języka polskiego, również medycznego. Mogą zapewniać je ośrodki zatrudniające personel, powstają także specjalne inicjatywy.

Bezpłatne kursy nauki języka polskiego dla lekarzy i pielęgniarek z Ukrainy są organizowane m.in. przez Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, mogąc przeszkolić do tysiąca osób w pół roku.

Lekcje dla lekarzy i dentystów zapewnia też Naczelna Izba Lekarska (NIL), która umożliwia też polskim medykom naukę ukraińskiego. Intensywne kursy naszego ojczystego języka, zorganizowane przez Ośrodek Doskonalenia Zawodowego NIL będą dostępne na poziomie podstawowym (najprawdopodobniej także dla członków rodziny) oraz w zakresie terminologii medycznej do nostryfikacji dyplomu.

O uruchomieniu kursów medycznego języka polskiego dla lekarzy, dentystów, ratowników medycznych, pielęgniarek i położnych, fizjoterapeutów, rehabilitantów i felczerów poinformowało ponadto Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego (CMKP). Zajęcia będą odbywały się w trybie online przez 5 dni w tygodniu w grupach po 10 osób. Cykl złożony z 45 godzin lekcyjnych będzie zakończony testem postępu i otrzymaniem certyfikatu.